لطفا در خصوص فرق بین ابلیس و شیطان مفصل توضیح دهید ؟

کلمه « شیطان » از ماده « شطن » گرفته شده ، و شاطن به معنی خبیث و پست آمده است و شیطان به موجود سرکش و متمرد اطلاق می شود ، اعم از انسان ویا جن ویا جنبندگان دیگر ، و به معنی روح شریر و دور از حق ، نیز آمده است ، که در حقیقت همه اینها به یک قدر مشترک بازگشت می کنند . باید دانست که « شیطان » اسم عام (اسم جنس ) است ، در حالی که « ابلیس» اسم خاص می باشد و به عبارت دیگر شیطان به هر موجودی موذی و منحرف کننده و طاغی و سرکش ، خواه انسان یا غیر انسانی می‌گویند ، و ابلیس نام آن شیطانی است که آدم را فریب داد و اکنون هم با لشکر و جنود خود در کمین آدمیان است .از موارد استعمال این کلمه در قرآن نیز بر می آید که شیطان بر موجود موذی و مضر گفته می شود ، موجودی که از راه راست بر کنار بوده و در صدد آزار دیگران است ، موجودی که سعی می کند ایجاد دو دستگی نماید و اختلاف و فساد به راه بیاندازد ، چنانکه می خوانیم .
« انما یرید الشیطان ان یوقع بینکم العداوه و البغضاء…»
« شیطان می خواهد بین شما دشمنی و بغض و کینه ایجاد کند …»
با توجه به اینکه کلمه « یرید » فعل مضارع است و دلالت بر استمرار دارد حاکی از این معنی است که این اراده ، اراده همیشگی شیطان است و از طرفی می بینیم که در قرآن نیز شیطان به موجود خاصی اطلاق نشده بلکه حتی به انسانهای شرور و مفسد نیز اطلاق گردیده است .
آنجا که می خوانیم : و کذلک جعلنا لکل نبی عدوا…شیاطین الانس و الجن » بدینگونه ما برای هر پیامبری دشمنی از شیطانهای انسانی و یا جن قرار دادیم .
اینکه به ابلیس هم شیطان اطلاق شده بخاطر فساد و شرارتی که در او وجود دارد .
علاوه بر اینها گاهی کلمه شیطان بر « میکربها » نیز اطلاق شده :
به عنوان نمونه امیر مؤمنان (علیه السلام ) می فرماید ، « لاتشربوا الماء من ثلمه الاناء و لا من عروته ، فان الشیطان یعقد علی العروه و الثلمه » از قسمت شکسته و طرف دستگیره ظرف ، آب نخورید ، زیرا شیطان بر روی دستگیره و قسمت شکسته شده ظرف می نشیند .»
امام صادق (علیه السلام )می فرمایند : « و لا یشرب من اذن الکوز و لا من کسره ان کان فیه فانه مشرب الشیاطین » از دستگیره و قسمت شکسته کوزه آب مخورید که جایگاه آشامیدن شیطانها است .»
از قول پیامبر اسلام (ص) می خوانیم : موهای شارب (سبیل ) خویش را بلند مگذارید، زیرا شیطان آنرا محیط امن برای زندگی خویش قرار میدهد و در آنجا پنهان می گردد .
به این ترتیب روشن شد که یکی از معانی شیطان میکروبهای زیانبخش و مضر است . ولی بدیهی است منظور این نیست که : شیطان در همه جا به این معنی باشد ، بلکه منظور این است که : شیطان معانی مختلفی دارد که یکی از مصداقهای روشن آن ابلیس و لشکریان و اعوان اواست و مصداق دیگر آن انسانهای مفسد و منحرف کننده و احیانا در پاره ای از موارد به معنی میکروبهای موزی آمده است.(دقت کنید )
منابع :
1- تفسیر نمونه، مکارم شیرازی .
2- تفسیر نور، محسن قرائتی .
3- یکصد و هشتاد پرسش و پاسخ، برگرفته از تفسیر نمونه، جمعی از فضلا حوزه علمیه قم، ص 55.
به نقل از اداره پاسخگویی آستان قدس رضوی