ماه رمضان

اگر می دانستید در رمضان چه پاداشی برای شما قرار داده اند بیش از این خدا را سپاس می گفتید[1].
 
بسیاری از سخنانی که در متون حدیثی پیرامون رمضان  به ما رسیده، حکایت از آن دارد که رمضان در میان همه ماههای قمری، اهمیت و مکانت خاصی دارد، فرصتی است که باید غنیمت شمرد!! عمر انسان کمتر مجالی را به دست می آورد، که بتواند در آن مجال، زندگی دوباره ای را دریابد و رمضان سرفصل تازه ای است برای آنانکه می خواهند زندگی دوباره ای را با حلاوت تازه تری تجربه کنند . 
 

نگاهی متفاوت به سخنان شعبانی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله

حتماً سخنان پیامبر رحمت(صلی الله علیه و آله) پیرامون رمضان کریم، در خطبه شعبانیه را شنیده اید و می دانید پیامبر(صلی الله علیه و آله) در آن سخنرانی چه نکات مهمی را بیان فرموده اند.

ما در این فرصت، قصد داریم از زاویه ای دیگر و با  رویکردی متفاوت ،  این سخنان را مورد توجه و امعان نظر قرار داده و به بررسی مواردی که اهمیت ویژه ای دارد بپردازیم  تا چشم انداز تازه ای به روی ما گشوده شود.

چنانچه با یک نگاه کلی ، نظری در خطبه افکنیم، برآمد حاصل از این نگاه این است؛ که پیامبر اکرم می خواهند بفرمایند: فرصتی بدست آمده و خدای بزرگ، بارعامی صادر فرموده اند! از این فرصت، غافل نشوید! در این بار عام مغفرت که نیاز دنیا و عقبای شماست عطا می شود، همان غفرانی  که فقدان آن گریبانگیر ما و جامعه ما شده است.

آری ، به همان مقدار که زندگی عقبای ما نیازمند غفران است ، دنیای ما نیز چنین است و چنگال های گناهان ماست که برگردن زندگی ما نشان رفته و عرصه را بر ما تنگ نموده است در آیه شریفه 135 سوره طه آمده است« وَمَنْ أَعْرَضَ عَن ذِکْرِی فَإِنَّ لَهُ مَعِیشَةً ضَنکًا وَنَحْشُرُهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ أَعْمَى» یعنی و آنانکه از یاد من روی گرداندند برای آنان زندگی سخت و دردناکی رقم زده ایم و آنان را در روز جزا نابینا بر می انگیزیم.

نه گمان کنیم چنانچه از خدای بزرگ روی گردانیم، فقط در روز حسرت گرفتار خواهیم شد!! بلکه سخن از همین دنیا است! سخن از دنیایی است که در آن زندگی می کنیم! در روایتی که در آن روایت؛ منشا تمام دردهای ما، در گناهانمان خلاصه شده، آمده است که امام فرموده اند: می خواهید شما را از درد و درمانتان آگاه سازم؟ درد شما گناهان شما و درمانتان درخواست بخشش از آفریدگار جهانیان است.

رسول خدا از ما چیزی طبیده اند می دانید چیست ؟ فرموده اند: ای امت من؛ اکنون که درهای بهشت دراین ماه گشوده است و باب های جهنم بسته و اهریمنان به زنجیر کشیده شده اند، از خدای بزرگ بخواهید که همچنان، درهای بهشت را باز و آباد نگه دارد و باب های جهنم را بسته و اهریمنان را همواره در غل و زنجیر بدارد و این همتی بس بلند می طلبد تا تو در جایگاه والای انسانی قرار گیری!!
 
قرآن کریم راه برون رفت از مشکلات دنیوی را اینچنین بیان داشته «فقلت استغفرو ربکم» از پروردگار خویش بخشش بخواهید که او بسیار بخشنده است، از او غفران طلب نمائید تا آسمان بر شما مهربانیش را بگشاید و کارتان آباد و زندگیتان بهاری گردد و تا فرزندانی نیک سرشت که مایه روشنی چشمانتان است عطایای او باشند برای شما[2]

پیامبر اکرم در این سخنان تاریخی بیان فرموده اند : جانهای شما در گرو کردارتان است ، پس جانهایتان را با استغفار و طلب بخشش از خداوند، آزاد سازید.

گناهان؛ گرده های شما را می آزارد، اکنون گرده های خود را به سجده های طولانی سبک سازید.

مسئله این است : می توان گفت عمده مسئله ای که پیامبر رحمت در این خطبه، بر آن تاکید داشته اند، خلاصی ازگناهان است، این ماه مجالی است که خدای بزرگ برای بندگان گنه کار در نظر گرفته است.

زبانهایتان را نگه دارید تا گرفتار تهمت و غیبت و بهتان و سعایت و نمامی و شماتت و دروغ نگردید که همه آنها آثاری دارد که دیر یا زود گریبانگیر انسان خواهد شد.

پیامبر در ادامه این سخنان فرمودند: بدبخت کسی است که از بخشش الهی در این ماه محروم گردد و از این بارعام بهره مند نگردد. امام صادق نیز فرموده اند: چنانچه بنده ای از برکات این ماه بهره مند نشده و آمرزیده نگردید، چاره ای ندارد جز آنکه در ایام حج به سرزمین عرفات رود و از خدای بزرگ درخواست نماید که او راببخشد.دوستان قضیه آمرزش و پاک شدن از گناهان ، امری جدی است ، نباید نسبت به آن بی تفاوت بود ، تاکید مکرر پیامبر نیز به همین جهت است.
 
پس دوستان اینک که در ایام و لیالی قدر قرار گرفته ایم و ماه مبارک رمضان نیز رو به اتمام است، نکند خدای ناکرده بدبختی به سراغ ما آمده باشد و ما جزء جماعت رو سیاهان قرار گیریم، در سخنان پیامبر گرامی اندیشه می کردم که چه چیزی غیر از آنچه گذشت رنگ بیشتری دارد، احساس کردم احیاء مهرورزی و نوع دوستی از موارد دیگری است که پیامبر رحمت گوشزد فرموده اند؛ این مهم را از مواردی چون صدقه بر فقرا، مستمندان و بیچارگان ، احترام به پیران و کهنسالان، ترحم بر کودکان ، صله رحم و دلجویی از اقوام و بستگان ، دستگیری از یتیمان و اطعام روزه داران، شفقت و رافت بر زیردستان  و دوری از شرارت و بدی کردن به دیگران، همه گویای این مطلب است و رمضان سرآغازی است برای زندگی با دوستی و صفا و صمیمیت!

این حس نوع دوستی از اخلاق پیامبران است که مورد تاکید پیامبر اسلام واقع شده و تفاوت و امتیاز ما بر سایر مکاتب مخصوصا مکاتب غربی درهمین حس است، واژه ایثار ، صدقه ، احترام و توفیر از واژگان اختصاصی مکتب اهلبیت است .

پیامبر اکرم می خواهند بفرمایند: فرصتی بدست آمده و خدای بزرگ، بارعامی صادر فرموده اند! از این فرصت، غافل نشوید! در این بارعام “مغفرت” که نیاز دنیا و عقبای شماست عطا می شود، همان غفرانی  که فقدان آن گریبانگیر ما و جامعه ما شده است .
 
پیامبر رحمت که گستره مهربانیش بر همه جهان سایه افکنده ، اخلاق و آراسته شدن به زیور منش های انسانی را دلیل برانگیختن خود به پیامبری اعلام می فرماید  و در این مجال نیز پیامبر بهترین صدقه را حسن خلق بر می شمرد و می فرماید: کسی که اخلاق خویش در این ماه نیکو گرداند، مجوز  گذر از پل صراط را دریافت کرده است! در روزی که همه گامها لغزان است و لرزان! و در ورطه سقوط در آتش.

آنگاه پیامبر، خصائل اخلاقی را بر می شمرند و می فرمایند: زبانهایتان را نگه دارید تا گرفتار تهمت و غیبت و بهتان و سعایت و نمامی و شماتت و دروغ نگردید که همه آنها آثاری دارد که دیر یا زود گریبانگیر انسان خواهد شد.

پیامبر رحمت، قطع  رحم و دل کندن از بستگان را موجب قطع رحمت خداوندی، نسبت به ا نسان اعلام فرموده اند.

و نکته چهارمی که می توان به آن اشاره کرد، که مورد تاکید پیامبر بوده، غنیمت شمردن این ماه است برای عبادت، اهمیت عبادت های واجب در این ماه هفتاد برابر است و عبادت های مستحب، مزدی چون رهایی از آتش دوزخ دارد.

رسول خدا از ما چیزی طبیده اند می دانید چیست ؟ فرموده اند: ای امت من؛ اکنون که درهای بهشت دراین ماه گشوده است و باب های جهنم بسته و اهریمنان به زنجیر کشیده شده اند، از خدای بزرگ بخواهید که همچنان، درهای بهشت را باز و آباد نگه دارد و باب های جهنم را بسته و اهریمنان را همواره در غل و زنجیر بدارد و این همتی بس بلند می طلبد تا تو در جایگاه والای انسانی قرار گیری!!

آری تقوی و ورع ، پرهیزگاری و خودنگه داری از همه آنچه خدای کریم دستور به ترک آن فرموده است پیام این ماه مبارک است.

تزودو فان خیر الزاد التقوی و تجهزو رحمکم الله فقد نودی فیکم بالرحیل«توشه برگیرید و تقوا پیشه کنید که بهترین توشه پرهیزگاری است و آماده کوچیدن باشید، که دیر یا زود  باید بگذارید و بگذرید .»   
 
پی نوشت ها
[1] ثواب الاعمال ص 147
[2] مضامین سوره های هود و نوح آیه های 52  -11.