بسیاری از ما انسان‌ها برای حفظ سلامتی خود و مقابله با بیماری‌ و ویروس‌های مهاجم تلاش می‌کنیم با تقویت سیستم ایمنی بدن، نوعی دیوار آتش در پیش روی ویروس‌های مزاحم ایجاد نماییم تا اینکه دچار بیماری و آسیب نشویم در این بین کم نیستند افرادی که بیشترین هزینه‌ را برای تقویت سیستم ایمنی بدن خود متقبل می‌شوند تا اینکه به سلامتی آنها آسیبی وارد نشود؛ ولی با توجه به اینکه انسان موجودی چند بُعد و متشکل از روح و جسم است، آیا به همان اندازه  که برای سلامتی جسم خود تلاش می‌کند، سلامتی روح خود را نیز جدی گرفته و برای آن برنامه‌ای دارد یا اینکه در این خصوص غفلت ورزیده و راهکاری را در پیش روی خود قرار نداده است.

 
روزه داری دارویی راهبردی برای تقویت سیستم ایمنی

نوعاً وقتی صحبت از تقویت سیستم ایمنی به میان می آید، همه‌ی ذهن‌ها متوجه سیستم ایمنی جسم می‌شود، از سیستم و شاخص‌های مؤثر در تقویت ایمنی روح غافل می‌شویم، ماه مبارک رمضان فرصتی طلایی و درمانگاه الهی است که افراد با وارد شدن در یک ضیافت الهی علاوه بر تقویت سلامت جسمی و بهبود وضعیت ایمنی جسم خود، با رعایت شاخص‌های مهمی زمینه ساز تقویت سیستم ایمنی روح و روان خود می شوند. در منابع روایی در خصوص کارکرد و تأثیر مثبت روزه‌داری بر سلامت و بهداشت انسان این چنین نقل شده است: رسول اللّه (صلى الله علیه و آله) در این خصوص می‌فرمایند: «صوموا تَصِحّوا؛[1] پیامبر خدا (صلى الله علیه و آله): روزه بگیرید تا تندرست بمانید».

 
بهداشت معنوی و تقویت سیستم ایمنی

اگر شخص روزه‌دار به جایگاه و اهمیت ماه مبارک رمضان واقف باشد تمام سعی و تلاش خود را مبذول می‌دارد که در سکوی افتخار روزه‌داران واقعی قرار گیرد، جایگاه ممتازی که تمام اعضا و جوارح انسان طعم شیرین ماه مبارک رمضان را می‌چشد و با تمام وجود و اعضا و جوارح در ضیافت الهی حاضر می‌شوند؛[2]  تلاش و زحمت این دسته افراد تنها به گرسنگی و تشنگی بسنده نمی‌شود، از اینرو ثمره یک ماه روزه‌داری این افراد دست‌یابی به قلعه محکم تقوا و خویشتن داری[3] و ایمنی از اثرات مخرب و ویرانگر گناه و رذایل اخلاقی می‌شود. [4] و برای دست‌یابی به سکوی روزه‌داران واقعی می‌تواند آثار و برکات فراوانی را برای روح و روان خود به ارمغان آورد. ارمغان و سوغاتی شگفت انگیزی که نتیجه آن در زندگی شخص روزه دار تقویت ایمنی روح و جان انسان را به دنبال دارد.
روزه‌داری آثار و برکات فراوانی بر نوع عملکرد انسان بر جای می‌گذارد، به طوری که  شاخص و عناصری همچون صبر و بردباری را در زندگی انسان بهبود می‌بخشد.

 روزه‌داری و تقویت معاد باوری

یکی از آثار و برکات حضور در ضیافت الهی و روزه‌داری در ماه مبارک رمضان تقویت معاد باوری و عدم تکیه و اعتماد به حیات ناپایدار و زودگذر دنیوی است، افراد روزه‌دار با تحمل گرسنگی، تشنگی، گرما، و سختی‌های روزه‌داری در ایام ماه رمضان به نوعی متوجه تشنگی و گرسنگی حیات ابدی می‌شوند، پرهیز و ریاضت معنوی کوتاه مدت در طول روز نیز موجب رقت قلب و  دل کندن از  وابستگی‌های مادی و دنیوی شده  و قلب را آماده پرواز به سوی حقایق و معنویات عالم می‌نماید. این توجه به حیات ابدی و دل کندن از لذات مادی به نوعی موجب تقویت خویشتن‌داری و تقویت سیستم ایمنی در برابر کشش‌های شهوانی و شیطانی می شود.

در منابع روایی نقل شده است: «امام رضا(علیه السلام) (از جمله آنچه در پاسخ سؤال‏هاى محمّد بن سنان نوشته است): روزه‌‏دارى، براى شناخت رنج گرسنگى و تشنگى است و براى آن است که هر روزه‏دارى فروتن، شکسته، پاداش‏ یافته و داراى نیّت الهى و شکیبا باشد واین‌ها راهنماى او بر سختى‏هاى قیامت گردند، علاوه بر این که براى روزه‌‏دار، حالت فرو شکستن شهوات پدید مى‌‏آید و او را در دنیا پند مى‌‏دهد و راهنمایى بر آخرت است، تا بداند که فقیران و بینوایان در دنیا و آخرت، چه سختى‏هایى مى‌‏کِشند..».[5]

 
روزه‌داری و تقویت خداباوری و اخلاص

عمل عبادی روزه‌داری به واسطه پنهان و مخفی بودنش به طور چشم‌گیری می‌تواند زمینه ساز تقویت اخلاص و خداباوری در زندگی انسان شود، در واقع این شاخص مهم سلامت معنوی اگر در زندگی انسان تقویت و بهبود یابد، به جرأت می‌توان ادعا کرد که بسیاری از ناملایمات و رذایل اخلاقی در زندگی انسان رخت خواهد بست. عشق و علاقه به خدا مانع ارتباط با شیطان و هوا خواهی در زندگی می‌شود، انسانی که اخلاص را سرلوحه کارهای خود قرار داده هیچگاه رفتار و کرداری که مایه ناراحتی و ناخشنودی باری تعالی می‌شود را از خود نشان نمی‌دهد. موفقیت در این عرصه مهم به طور چشم‌گیری در سلامت معنوی انسان تأثیر مستقیمی خواهد گذاشت؛ کما اینکه در منابع روایی نیز نقل شده است:«فَرَضَ اللّهُ الصِّیامَ ابتِلاءً لإخلاصِ الخَلقِ؛[6] امام على(علیه السلام): خداوند، روزه را واجب فرمود، تا آزمونى براى اخلاص آفریدگان باشد.» و یا اینکه در روایت دیگر نیز نقل شده است: «فاطمة (علیها السلام): فَرضَ [اللّهُ‏] … الصِّیامَ تَثبیتا لِلإِخلاصِ؛[7]حضرت فاطمه (علیها السلام): روزه براى استوارسازى اخلاص، واجب شده است».
 

روزه داری و تقویت نوع دوستی و اخلاق‌مداری

روزه‌داری آثار و برکات فراوانی بر نوع عملکرد انسان بر جای می‌گذارد، به طوری که  شاخص و عناصری همچون صبر و بردباری را در زندگی انسان بهبود می‌بخشد، روزه‌دار با تجربه تشنگی و گرسنگی یک ماه بیش از پیش متوجه اوضاع نابسامان اقتصادی و مادی همنوعان شده و در جهت بهبود وضعیت اقشار آسیب پذیر جامعه اقدام می نماید، شاید تلاش برای  برپایی افطاری‌های ساده و کریمانه به خوبی گواه و گویای این نوع دوستی و احساس مسئولیت و دردمندی باشد، الإمام الحسین (علیه السلام) (فی بَیانِ عِلَّةِ الصِّیامِ): لِیَجِدَ الغَنِیُّ مَسَّ الجوعِ فَیَعودَ بِالفَضلِ عَلَى المَساکین‏؛[8]امام حسین (علیه السلام) (درباره حکمت روزه‏دارى): تا ثروتمند، رنج گرسنگى را بچشد؛ پس بر بینوایان نیکى کند».
 

سخن آخر:

در واقع فرصت یک ماه روزه‌داری و بندگی و ارتباط با خدای متعال در حین اینکه موجب تقویت فضایل و کمالات اخلاقی در سبک زندگی دینی می‌شود، موجب می‌شود مهارت خویشتن‌داری و خود کنترلی انسان در برابر ناملایمات و سختی‌های زندگی و همچنین گرایش‌های مادی و دنیوی اصلاح شود، این درجه از مهارت و توانایی موجب تقویت سیستم ایمنی روح و روان در برابر سختی ها می‌شود.

پی‌نوشت‌ها:
[1]. دعائم الإسلام، ج 1، ص 342.
[2]. کافى(ط-الاسلامیه) ج 4 ، ص 87 ، ح 1. امام صادق علیه السلام : « إِذَا صُمْتَ فَلْیَصُمْ سَمْعُکَ وَ بَصَرُکَ وَ شَعْرُکَ وَ جِلْدُک‏؛آنگاه که روزه مى‌‏گیرى باید چشم و گوش و مو و پوست تو هم روزه ‏دار باشند.«یعنى از گناهان پرهیز کند».
[3]. سوره مبارکه البقرة آیه ۱۸۳. «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنوا کُتِبَ عَلَیکُمُ الصِّیامُ کَما کُتِبَ عَلَى الَّذینَ مِن قَبلِکُم لَعَلَّکُم تَتَّقونَ؛ای افرادی که ایمان آورده‌اید! روزه بر شما نوشته شده، همان‌گونه که بر کسانی که قبل از شما بودند نوشته شد؛ تا پرهیزکار شوید».
[4]. الغارات (ط – القدیمة)، ج‏2، ص343. الإمام علیّ (علیه السلام): «الصِّیامُ اجتِنابُ المَحارِمِ؛ کَما یَمتَنِعُ الرَّجُلُ مِنَ الطَّعامِ وَ الشَّرابِ؛ : روزه‏دارى، پرهیز از حرام‏هاست، همان گونه که انسان از غذا و نوشیدنى خوددارى مى‏کند».
[5]. من لا یحضره الفقیه،  ج‏2، ص73، ح1767. وَ کلإمام الرضا (علیه السلام) (مِمّا کَتَبَهُ إلى مُحَمَّدِ بنِ سِنانٍ فی جَوابِ مَسائِلِهِ): عِلَّةُ الصَّومِ لِعِرفانِ مَسِّ الجوعِ وَ العَطَشِ؛ لِیَکونَ ذَلیلًا مُستَکینا مَأجورا مُحتَسِبا صابِرا، و یَکونَ ذلِکَ دَلیلًا لَهُ عَلى شَدائِدِ الآخِرَةِ مَعَ ما فیهِ مِنَ الانکِسارِ لَهُ عَنِ الشَّهَواتِ، واعِظا لَهُ فِی العاجِلِ، دَلیلًا عَلَى الآجِلِ؛ لِیَعلَمَ شِدَّةَ مَبلَغِ ذلِکَ مِن أهلِ الفَقرِ وَ المَسکَنَةِ فِی الدُّنیا وَ الآخِرَة».
[6].  نهج البلاغة: الحکمة 252.
[7]. علل الشرائع، ج‏1، ص248.
[8]. مناقب آل أبی طالب علیهم السلام (لابن شهرآشوب)، ج‏4، ص 68.