اسلام پس از رحلت پیامبر اکرم (ص) به دو شاخه تقسیم شد. منشأ اختلافات این دو شاخه در خلافت پس از پیامبر و چگونگی انتخاب جانشین پیامبر بوده است. بنا بر اعتقاد یکی از این دوشاخه فقه بعد از پیامبر (ص) از اهل بیت ایشان گرفته می‌شود و طبق نظر شاخه دیگر فتوا دهنگان فقه پس از پیامبر صحابه و تابعین ایشان بوده‌اند. این دو شاخه هم اکنون نیز هواداران و معتقدین به خودشان را دارند و تحت عنوان‌های شیعه و سنی (اهل سنت) شهرت دارند.

اهل سنت در ادامه تحولات بسیاری داشت که نهایتاً منجر به تشکیل مذاهب چهارگانه شد. بخشی از این تحولات به خاطر زیاد شدن مسائل فقهی بعد از فتوحات اسلامی و ورود مسائل جدید فقهی به احکام و مسائل اسلامی بوده است. البته در ابتدا تعداد بیشتری از مذاهب اهل سنت وجود داشته‌اند اما پس از مدتی تمام آنها نادیده گرفته می‌شوند و فقط چهار مذهب حنفی، مالکی، شافعی و حنبلی باقی می‌مانند.

مذاهب اهل سنت

نام چهار مذهب اهل سنت که از آنها سخن به میان آورده شد از رهبران این چهار مذهب گرفته شده است. هم اکنون رهروان این مذاهب پیروان آن چهار نفری هستند که بنیان گذار هر کدام از این مذاهب بوده‌اند. نوع نگاهی که رهبران این مذاهب به شیوه استنباط احکام فقهی داشته‌اند آن‌ها را متمایز می‌کند.

۱. مالکی

ابوعبدالله مالک بن انس رهبر مذهب مالکی است که در سال‌های ۹۰ تا ۹۵ هجری قمری در مدینه متولد شده است با عنوان‌های امام دارالهجره و امام المدینه مشهور است. شکل گیری مکتب مالکی در شهر مدینه بود. یکی از مشخصه‌های مذهب مالکی این است که مذهبی حدیثی هستند و در مقابل اهل رأی هستند. بدین معنا که جایگاه حدیث در اعتقاد این مذهب جایگاه تأثیر گذار و مهمی است. حدیث یکی از منابع اصلی استنباط‌های فقهی است.

۲. حنفی

مذهب حنفی طبق برخی از آمار بزرگترین مذهب اسلامی است. مسلمانان حنفی پیرو ابوحنیفه نعمان بن ثابت هستند و نام مذهب نفیه از نام ایشان گرفته شده است. بنای مذهب فقهی ابو حنیفه بر روی قرآن، سنت نبوی، قول صحابی، قیاس، استحسان، اجماع و عرف استوار است. از آنجایی که در دیدگاه حنفی تعداد احادیثی که از اعتبار سندی برخوردار هستند زیاد نیست و فقط بخشی از آن‌ها اعتبار دارند، برخی علت رو آوردن به قیاس در فقه مذهب حنفی را کمبود روایات معتبر در نزد او می‌دانند.

۳. شافعی

یکی دیگر از مذاهب اهل سنت، مذهب شافعی است. بنیان گذار مکتب شافعی ابوعبدالله محمد ادریس شافعی است. او که در حدود سال‌های ۱۴۶ تا ۱۵۰ قمری در شهر غزه چشم به جهان گشود در سال ۲۰۴ وفات یافت. فرقه شافعی بر قرآن، سنت نبوی، اجماع و قیاس بنا شده است و در اصل ترکیبی از مذهب حنفی و مالکی است که نتیجه آن شیوه‌ای نوین در برخورد با حدیث است. شافعی رهبر مذهب شافعی در زمان خلافت امین عباسی کتاب قدیم خود را در عراق تألیف کرد. نام این کتاب «حجت» بود. سال‌های پس از آن او نظریات جدید خود را تحت عنوان «قول جدید» در مصر منتشر کرد. غلبه صلاح الدین ایوبی بر کشور مصر باعث شد فقه شافعی و نوع نگاهی که او در مسائل علمی داشت در مصر رواج پیدا کند.

۴. حنبلی

مذهب حنبی که یکی از مذاهل مشهور اهل سنت است به پیروی از احمد بن حنبل تشکیل شده است. احمد بن حنبل امام مذهب حنفی متولد سال ۱۶۴ قمری و وفات یافته در سال ۲۴۱ قمری است. احمد بن حنبل کسی بود که از به کار گیری رأی در فقه خودداری می‌کرد. قرآن و حدیث تنها مواد استدلال‌های فقهی او بودند. در این مذهب استفاده از روایت بسیار بیشتر است. قرآن، سنت، فتاوای صحابه، قول صحابه در صورت موافقت با قرآن و سنت و همه روایات مرسل و ضعیف مبانی فقه حنبلی هستند.

عقاید چهار مذهب اهل سنت

برای اطلاع از تفاوت های اصلی اعتقادات این چهار مذهب اهل سنت باید در کتب فقهی آنها جست‌و‌جو کرد. اختلاف اصلی این مذاهب در مسائل فقهی و چگونگی برداشت‌های فقهی است که مسائل تخصصی هستند و ظاهر اعمال و اعتقادات آن‌ها مگر در موارد جزئی تقریبا شبیه به هم است.

وهابیت چیست؟

وقتی سخن از چهار مذهب معروف اهل سنت می‌شود سوالی مطرح می‌شود درباره وهابیت! اینکه وهابیت چیست و از کجا آمده است؟ و در اصل کدام بخش اهل سنت را در بر می‌گیرد؟ منشأ این گونه اعتقاد چیست و از چه اصولی تبعیت می‌کنند؟

در ابتدا ذکر این نکته لازم است که وهابیت جزو مذاهب یا فرقه‌های اصلی اهل سنت نیست و چیزی که هم اکنون تحت عنوان وهابیت در رسانه به نمایش گذاشته می‌شود با چهره واقعی برادران اهل سنت هیچ ارتباطی ندارد. وهابیون از پیروان محمد بن عبدالوهاب هستند که در سال‌های آخر قرن دوازده هجری به یادآوری و ترویج عقاید ابن تیمیه پرداختند. این گروه طبق اعتقاد شیعه جزو مسلمانان واقعی به شمار نمی‌روند و افکار و رفتار آنها مخالفت صد درصدی با نص قرآن و سنت پیامبر اکرم دارد. این فرقه یکی از فرقه‌های گمراه و افراطی اسلام است که با افکار خشن و روحیه ضد انسانی که دارد در پی بد جلوه دادن اسلام واقعی به جهانیان است.

عقاید وهابیت

برخی از اعتقادات و اصول عقاید وهابیت شامل موارد زیر می‌شود:

۱. واسطه بین انسان و خدا نیست و کسی که اعتقاد به واسطه دارد کافر است.

۲. مشرکان عصر پیامبر در پی ایجاد واسطه برای برقراری با خدا بودند و بت‌های آن‌ها واسطه آن‌ها بود و باز هم خداوند رفتار آن‌ها را شرک نامید.

۳. اعمالی نظیر استغاثه، استعانت از غیر خدا، نذر و قربانی برای غیر شخص خداوند و درخواست شفاعت از غیر خداوند شرک است.

۴. شیعیان همگی کافر هستند.

۵. کسی که تفسیر وهابی از قرآن را قبول ندارد کافر است و جهاد با او واجب شرعی است.

نتیجه اعتقادات تکفیر گرای وهابیت تشکیل گروهک‌های تروریستی و تکفیری در جای جای جهان است. داعش یکی از فرقه‌های معتقد به اصول وهابی است که در رسانه‌های غربی به عنوان یکی از مذاهب اهل سنت معرفی می‌شود و سالیان سال است به اهداف سیاسی و ضد اسلامی به فعالیت‌های تروریستی در مناطق مختلف جهان مشغول فعالیت است. در چند سال گذشته رهبران مذاهب مختلف اسلامی سنی و شیعی برائت و بیزاری خود از عقاید وهابیت و داعش را اعلام کرده‌اند.

منبع: سایت ستاره