مراحل سه‌گانه‌ی نگاه و شهود عارف نسبت به وجود کدام است؟

مقصود از تقسیم وجود مطلق به سه مرحله: مرحله‌ی ذات خدا، مرحله‌ی عالم و مرحله‌ی تجلی است؛[1] یعنی در واقع تقسیم نگاه و شهود عارف است که سه‌گونه است. بنابراین، وجود عالم هم می‌تواند از نوع دوم باشد و هم از نوع سوم؛ زیرا اگر به خود عالم بدون ارتباط با خالق و مبدأ نگاه شود، نوع دوم خواهد بود؛ اما اگر با توجه به مبدأ و ارتباط با خالق نگاه شود نوع سوم خواهد بود.

خلاصه این‌که این تفاوت به جهت تفاوت نگاه و دید عارف و بیننده است.[2]

[1]. ر. ک: «ربط حادث و قدیم و ماده نخستین خلقت عالم»، 11013.

[2]. ر. ک: «وحدت وجود»، 4639؛ «حمل مفهوم وجود بر وجود مستقل و رابط، مشترک لفظی است یا معنوی»، 59883.