طلسمات

خانه » همه » مذهبی » مسجد و قرآن

مسجد و قرآن

مقدمه:                                            

قرآن كريم و مسجد از آغاز شكل گيري اسلام تا به امروز دو رکن جدايي ناپذير و مکمل يکديگر بوده‌اند و همواره به عنوان دو عامل مهم و مؤلفه بسيار تأثيرگذار در بسط و ترويج فرهنگ و معارف ناب اسلامي نقش بسيار مؤثر و عميقي را ايفاء نموده‌اند.

و در سايه اين تعامل مثبت و خدمات متقابل آن دو به يكديگر بوده است كه شاهد گسترش و نهادينه‌سازي ارزش‌هاي اسلامي و الهي در جوامع اسلامي هستيم. به همين خاطر افزايش بازده برنامه هاي معنوي در گرو تقويت ارتباط مسجد و قرآن بوده و نيز مسجد مکاني مهم براي ترويج فرهنگ قرآني و قرآن موجب بسط و گسترش فعاليت هاي مساجد مي‌باشد. اين ارتباط لازم و ملزوم يکديگر و غير قابل حذف و انكار هستند.

– زمينه‌هاي تعامل مثبت و اثرگذار مسجد و قرآن: 

– آيات مسجدي قرآن كريم: ‏در قرآن كريم جمعاً 26 بار كلمه مسجد، مساجد و مسجداً به كار رفته است (كلمه «مَساجِدُ» 6 بار و كلمه «مَسْجِد» 18 بار و «مَسْجِداً» 2 بار). سوره‏هايى كه داراى كلمه مساجد – مسجد – مسجداً مى‏باشند عبارتند از:

الف – كلمه «مَساجِدً» جمعاً 6 بار:

1 – سوره بقره 2 بار آيات 114 و 187

2 – سوره توبه 2 بار آيات 17 و 18

3 – سوره حج 1 بار آيه 40

4 – سوره جن 1 بار آيه 18

ب – كلمه «مَسْجِدً» جمعاً 18 بار:

1 – سوره بقره 6 بار آيات 144 – 149 – 150 – 191 – 196 – 217

2 – سوره مائده 1 بار آيه 2

3 – سوره اعراف 2 بار آيات 29 – 31

4 – سوره انفال 1 بار آيه 34

5 – سوره توبه 4 بار آيات 7 – 19 – 28 – 108

6 – سوره اسرى 2 بار آيات 1 – 7

7 – سوره فتح 2 بار آيات 25 – 27

ج – كلمه «مَسْجداً» جمعاً 2 بار:

1 – سوره توبه 1 بار آيه 107

2 – سوره كهف 1 بار آيه 21

از مجموع 26 بار كلمه مسجد – مسجداً و مساجد به كار رفته در آيات قرآن مجيد 20 مورد مفرد مى‏باشند (مسجد – مسجداً) و 6 مورد جمع (مساجد) و در مجموع اين آيات 15 بار كلمه مسجد با «الحرام» تركيب شده است كه از اين تعداد 9 مورد مربوط به حج مى‏باشد و براى مواردى چون معراج پيامبر، عدم ورود مشركان به مسجد و آبادانى مسجدالحرام براى هر كدام 1 مورد بوده است و نيز 1 مورد در سوره اسرا با لفظ الاقصى تركيب شده است «مسجدالاقصى» 5 مورد بدون تركيب آمده است از مجموع 6 مورد جمع به كار رفته در آيات كلام الهى 3 بار با كلمه ا… تركيب يافته (مساجدا…) و بقيه كلمه جمع بدون همراه و تركيب مى‏باشد.

– قرآن كريم زبان مشترك اهالي مختلف متنوع مسجد: قرآن کريم ظرفيت بسيار بالايي در برنامه ريزي و ارائه برنامه‌اي جامع و مدون براي تمامي مسلمانان در سطح مساجد دارد. قرآن كريم داراي زبان مشترك و همه فهم براي تمامي مذاهب و فرق اسلامي و مسلمانان سراسر جهان بوده كه قابليت و توانايي ارائه متقن و غني آموزه‌ها و انديشه‌هاي الهي كه در قالب وحي نازل شده است در سطح تمامي مساجد موجود در اقصي نقاط گيتي از تمامي نژادها، زبانه‌ها و رنگها و جوامع را دارد. بدون قرآن هيچ برنامه اي را نمي توان در زندگي بشر متصور شد.

– قرآن كريم اولين كتاب حضور يافته در مسجد: قرآن كريم اولين کتابي است که وارد محيط مقدس مسجد شده و متضمن شکل گيري، توليد و تقويت کتابخانه‌هاي مساجد شده است. قرآن و کتب ادعيه‌اي که حاوي کلمات وحي است از اصلي ترين کتب موجود در مساجد محسوب مي شوند.

– نقش برنامه‌هاي قرآني در جذب مخاطبان به مسجد: با اندکي تأمل در آيات قرآن مي توان به وضوح پي برد که قرآن با داشتن پندهايي در قالب گفتمان و شرح وقايع عبرت آموز تاريخي و قصه هم توجه کودک و نوجوان را به خود جلب مي کند و هم داراي لحن و کلامي است که مي‌توان از آن در ارائه بهتر مطالب در قالب قرائت، صوت و لحن، تواشيح و هم‌خواني، ابتهال و… بهره برد. اين مفاهيم ارزشمند كه در قالب‌هاي مختلف در سطح مساجد ارائه مي‌شوند زمينه‌هايي لازم را براي هرچه پربار شدن برنامه‌هاي معنوي مساجد فراهم مي‌سازند.

– نزول برخي از سوره هاي قرآن كريم براي پيامبر گرامي اسلام در مساجد: همانند سوره‌ جن در مسجدي كه بعدها به خاطر نزول همين سوره در مسجد، به “مسجد جن” معروف شده است و نيز نزول وحي در مسجدي كه بعد از نزول آيات الهي به ” مسجد ذوقبلتين” مشهور گشت. كه در آن خداوند متعال از پيامبر گرامي اسلام خواست كه قبله مسلمانان را از مسجد الاقصي به سمت كعبه تغيير دهد.

– بهترين مكان براي برگزاري محافل انس با قرآن در مساجد مي‌باشد: مفاهيم، محتوا و روح آيات قرآني به دليل هم راستايي با ابعاد معنوي و روحاني مساجد موجب شده است تا مساجد بهترين بستر عرصه ارائه براي برنامه‌هاي علوم قرآني محسوب گردد چرا كه ميزان فضيلت و حضور در مسجد و نقش پر رنگ اين حضور در نشان دادن جايگاه واقعي اين مکان معنوي، اجراي برنامه ها، گسيل داشتن و اقبال و جذب مردم به مسجد و زمينه هاي اين امور مي تواند فضا را براي گسترش بحث ترويج فرهنگ مسجد و فرهنگ قرآن در ميان عامه مردم فراهم نموده و منجر به نهادينه کردن آن براي برخورداري از برنامه هاي متنوع تر و عامه پسندتر شود كه بايسته است اين مهم هر روز پر رنگ‌تر از گذشته انجام پذيرد و تنها منحصر به ماه مبارک رمضان نباشند، و نيز شايسته است برنامه هاي قرآني تنها به قرائت و ترجمه محدود نشود كه در اين صورت فعاليت هاي قرآني از گستردگي و اثرگذاري عميق بر اساس ذوق و سليقه برخوردار نمي شوند. لازم است فعاليت هاي قرآني در مساجد به روز شود تا در مقابل، حضور افراد با سلايق و روحيات متفاوت فراهم شود.

– اعزام قاريان برجسته به مساجد: در زمان رسول اکرم(ص) يکي از روش هاي تبليغي دين مبين اسلام، اعزام قاريان برجسته به مساجد ديگر بود و اين مساجد بهترين مکان براي فعاليت آنان محسوب مي‌شد. يكي از زمينه‌هاي جذب و گرويدن به دين مبين اسلام در صدر اسلام قرائت‌هاي زيبا و وزين قاريان بنام مسلماني بوده است كه از سوي پيامبر اسلام (ص) به مساجد ديگر بلاد اسلامي اعزام مي‌شدند. در اين راستا، در حال حاضر نيز مناسب است انتقال نکات ارزنده آيات از سوي قاريان حين تلاوت انجام پذيرد. با توجه به بالا بودن بار معنايي بسيار سنگين و وزين آيات قرآن در قالب تلاوت، صوت و لحن در برخي از آيات قرآن نکات بسيار ظريفي وجود دارد که دانستن آن ها براي مخاطبان بسيار ضروري است اين امر سبب مي‌شود تا برنامه هاي قرآني اجرايي در سطح مساجد از عمق و اثرگذاري بيشتري برخوردار شوند. به همين دليل قاريان قرآن نبايد از يادآوري نکات ارزنده و گران سنگ قرآن در خلال تلاوت آيات آن در مساجد غافل شوند؛ چرا که با توجه به علاقه وافري که مخاطبان نسبت به تلاوت زيبا دارند همگام سازي تلاوت با تفهيم نکات آموزنده تاثير بسيار قابل توجهي بر روي آنان مي گذارد و قاريان قرآن مي توانند از طريق بيان خود به راحتي عمق نفوذ کلام وحي و معناهاي عميق عرفاني، معنوي و روحاني را به مخاطبان خود انتقال دهند

– قرآن مهمترين منبع و مأخذ آموزشي و تربيتي در سطح مساجد: از آغاز شكل‌گيري اسلام تاکنون قرآن از منابع مهم و اوليه آموزش به شمار مي رود و امروزه نيز اين کتاب از جنبه هاي متنوع آموزش معنوي و تربيتي در قالب روخواني، روان خواني، تجويد، فصيح خواني و تفسير مفاهيم و… مورد استفاده قرار مي گيرد. همچنين آغاز تمامي برنامه‌هاي اجرايي در مساجد عمدتاً با تلاوت قرآن کريم انجام مي‌گيرد.

– ذكر نام تعدادي از مساجد در قرآن: مساجدي چون «مسجد الاقصي که با همين نام در قرآن مطرح شده است توسط سليمان(علیه السلام) بنا شده است. اين مسجد قبله اول مسلمانان و از مساجد تاريخي و بسيار مقدس است و پس از کعبه و مسجدالحرام بنا شده است. طبق روايتي از پيامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) پس از 500 سال از بناي مسجدالحرام و کعبه ساخته شده است. آن حضرت فرمود يک نماز در اين مسجد معادل 500 نماز در مساجد معمولي است. ديگري مسجد الحرام بوده كه مقدس ترين و با فضيلت ترين مسجد از نگاه قرآن و روايات مي‌باشد. نام مقدس مسجدالحرام 15 بار در قرآن و در همه موارد با صفت الحرام که بيانگر حرمت و قداست ويژه آنست آمده است.
مسجد قبا، سومين مسجدي است كه ذكر آن در قرآن كريم شده است.اما مسجدالنبي که دومين مسجد بنا شده توسط پيامبر اعظم(ص) است به طور خاص در قرآن مطرح نشده است. اگرچه برخي مفسران مسجد مطرح شده در آيه 108 سوره توبه را اشاره به اين مسجد دانسته اند ولي به لحاظ برخي قرائن اين آيه مربوط به مسجد قبا است.

خداوند از اين مسجد به لحاظ اينکه بر اساس تقوا و اخلاص بنا شده ستايش و تمجيد کرده و به حضور و اقامه نماز در آن تشويق و ترغيب کرده است»[1] تمام مساجد فوق به مساجد مباركه معروفند كه در مقابل آن مسجد ضرار كه به مسجد ملعونه معروف شده است در قرآن كريم ذكري از آن به ميان آورده است.

دیدگاهتان را ثبت کنید

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد