مشخصات گیاه تاجریزی

گیاهی است پایا، بالا رونده به ارتفاع ۱ – ۲ متر. برگهای آن متناوب بوده ولی شکل ظاهری آنها در قاعده شبیه قلب و در قسمتهای فوقانی آن منقسم به سه لوبمشخص است. دارای گلهای کوچک و بنفش رنگ با ظاهری مجتمع به شکل چتر است. 

در فاصله ماههای خرداد تا شهریور بر روی گیاه ظاهر می شوند. میوه اش سته، بیضوی، قرمز رنگ (میوه رسیده) با دانه های کوچک است.

اندام مورد استفاده‌ تاجریزی‌ برگ، پیچ‌ برگ‌، ساقه‌ و میوه‌ آن‌ است‌ که‌ در اواخر پاییز یا در بهار قبل‌ از ظاهر شدن‌ جوانه‌ها جدا کرده و آنرا پس‌ از قطع‌ کردن،‌ قطعه‌ قطعه‌ و خشک می‌کنند.
 

شرایط محیط رشد

دوره رویش تاجریزی دارویی را می توان به دو مرحله تقسیم کرد.
 

مرحله اول

نیاز نوری گیاه بسیار بالاست و به مقادیر مناسبی آب نیاز دارد.
 

مرحله دوم

خشکی و گرما را ترجیح می دهد. در صورتی که گیاه در طول رویش با سرما مواجه نشود، نه تنها میوه های بیشتری تولید می کند، بلکه ماده موثره پیکر رویشی نیز افزایش خواهد یافت.

تحقیقات نشان می دهد که تناوب نوری، با مقدار محصول رابطه مستقیم دارد. چنانچه گیاه در مناطق آفتابی کشت شود، عملکرد به شدت افزایش می یابد.

نیاز نوری گیاه در شرایط اقلیمی مختلف متفاوت است. گیاهان در طول رویش به طور متوسط به 1000 تا 1500 ساعت روشنایی نیاز دارد.

درجه حرارت مطلوب برای رویش بذر، 15 تا 20 درجه سانتیگراد است، ولی بذرها در درجه حرارت های 20 تا 25 درجه سانتیگراد، رشد سریعتر و مطلوب تری دارند. دمای 10 درجه سانتیگراد برای گیاه مطلوب نیست، زیرا نه تنها در رشد گیاه اختلال ایجاد می کند، بلکه سبب کاهش عملکرد (به مقدار 40 تا 50 درصد) نیز می شود. تاجریزی دارویی قادر به تحمل سرمای طولانی و شدید نیست و بر اثر سرمازدگی، به سرعت خشک خواهد شد. 

البته، گیاهان جوان برای مدت محدودی می توانند دمای 3 تا 4 درجه سانتیگراد را بدون هیچگونه آسیبی تحمل کنند.

مقدار بارندگی سالانه مورد نیاز در طول رویش تاجریزی دارویی،600 تا 700  میلیمتر است.

گیاهان مسن که ریشه ای نسبتاً قوی دارند، به سهولت قادر به جذب رطوبت از محیط اطراف و نگهداری آن در پیکر رویشی خود می باشند.

از این رو، این گیاه تا مدتی می تواند خشکی را تحمل کند. خشکی های طولانی، باعث ریزش میوه ها شده و رشد گیاه نیز متوقف می کند.

در چنین شرایطی، گیاه پس از مدتی خشک می شود. برای کشت تاجریزی دارویی، باید از خاک های سبک یا از خاک های با بافت متوسط استفاده کرد. 4

ترکیبات تاجریزی

در گیاه و در میوه‏هاى تاجریزی آلکالوئید سولانین‏ و ساپونین‏ وجود دارد.

نمونه‏ هایى از گیاه تاجریزی که در آذربایجان روییده، مورد تجزیه قرار گرفته است.

از تاجریزی ۰۴/ ۰ درصد آلکالوئید سولانین و ۸/ ۱ درصد گلى‏کوزید جدا شده است.

در تجزیه دیگرى از گیاه تاجریزی آلکالوئیدى به نام سولامارجین‏ جدا شده است.

در میوه تاجریزی در حدود ۴/ ۴ درصد و در تخم تاجریزی در حدود ۲۲/ ۱۸ درصد روغن یافت مى‏شود.

در گزارش بررسى‏هاى دیگرى آمده است که در گیاه تاجریزی سولانین و ساپونین و روغن شامل دى‏ هایدروکسى ستئاریک اسید و لینولئیک اسید و اولئیک اسید و تتراهایدوکسى ستئاریک اسید و پالمیتیک اسید و استئاریک اسید وجود دارد.

در بررسى‏ی هایى که در مورد حدود سمیت گیاه تاجریزی به عمل آمده، مقدارى از گیاه مخلوط با علوفه به گوسفند داده شده است و هیچ‏گونه مسمومیت نشان داده نشده است .معمولا از برگ و سرشاخه‏ هاى گلدار گیاه و تخم تاجریزی به عنوان دارو در طب سنتى استفاده می‏شود.
 

طریقه مصرف تاجریزی

جوشانده تاجریزی

برای تهیه جوشانده گیاه، ۵۰ گرم از برگ و سرشاخه‌های گلدار گیاه که خشک شده است را در یک لیتر آب بجوشانید.

کمپرس کردن این جوشانده بر روی محل ضربدیدگی و کوفتگی، باعث تسکین درد می‌شود و همچنین برای رفع خارش واژن مفید است.
 

دم کرده تاجریزی

به این منظور مقدار ۱۵ گرم از برگ خشک تاج‏ریزى سیاه را با ۱۵ گرم پوست کوکنار مخلوط کنید و در یک لیتر آبجوش دم کنید و اجازه دهید یک ساعت بماند.

دم کرده فوق را صاف نموده و آن را به صورت کمپرس روی عضو مورد نظر قرار دهید.
 

تنتور

در برخی از کشوها، از تنتور گیاه تاجریزی برای تسکین درد‌های عصبی استفاده می‌شود.

(تنتور هرگیاه با خیساندن گیاه خشک شده و یا تازه در محلول حاوی ۲۵ درصد الکل سفید و آب تهیه می‌شود؛ از تمامی بخش‌های گیاه می‌توان برای تهیه تنتور منظور استفاده کرد.). 1
 

فواید تاجریزی

از این گیاه به حالت تازه بوی نامطبوعی احساس می‌شود امّا پس از خشک شدن این بو از بین می‌رود.‏

تاجریزی پیچ به طور ملایم اثر ملین دارد، مدر و نیرو دهنده‌ بدن است. همچنین معرق و به عنوان تصفیه کننده خون به شمار می‌رود.

مصرف این گیاه برای درمان بیماری‌های مزمن جلدی همانند اگزما، خارش، داءالصدف، سودا و نیز تبخال بسیار مفید است.‏

تاجریزی پیچ در زمان‌ های قدیم برای رفع درد استخوان، رفع ترشحات زنانگی، درمان استسقاء، برونشیت‌های مزمن، نزله مزمن، سیاه سرفه، آسم، نقرس، رماتیسم، زردی، آلبومینوری و غیره به کار می‌رفته است.

‏مصرف بی‌رویه از این گیاه و تاجریزی سیاه باعث ایجاد مسمومیت می‌شود.‏

میوه این گیاه سته و بیضوی و دارای حالت آویخته که پس از رسیدن به رنگ قرمز است و محتوی دانه‌های کوچک و مسطح و فراوان است.‏

میوه این گیاه در درمان و رفع حالت برافروختگی و نیز از لختگی خون جلوگیری می‌کند.

مصرف این میوه در درمان درماتوزهایی همچون جوش‌ها و دانه‌های پوست صورت که در بلوغ ظاهر می‌شوند که در اصطلاح به آنها جوش غرور جوانی می‌گویند، بسیار مؤثر است.

همچنین این درماتوزها در زنانی که دوران یائسگی را سپری می‌کنند‎ ‎نیز مشاهده می‌شود که بهترین راه درمان استفاده از میوه گیاه تاجریزی پیچ است.

یکی دیگر از خواص این میوه‌ها درمان سودا، اگزما و پسوریازیس که نوعی بیماری پوستی است که با پیدایش صفحات کوچک فلس مانند و خشک در آرنج، سر زانو، پوست سر، نشیمنگاه و گاهی در سر تا سر پوست بدن ظاهر می‌شود و در اثر خاراندن به راحتی از آنها خون خارج می‌شود، اثر درمانی خوبی از خود نشان داده است. علاوه بر این پزشکان مصرف آن را در رفع عوارض سیفلیس مفید دانسته اند.

از برگ این گیاه نیز استفاده‌های پزشکی مهمی به عمل می‌آید. از جمله این که به عنوان نرم‌کننده در بیماری‌های جلدی روی پوست بدن مؤثر است.

همچنین بواسیر و ناراحتی‌های آن را از بین می‌برد. له شده‌ برگ‌های تازه آن در محل ضرب دیدگی و آبسه پستان، برای درمان و رفع ناراحتی‌ها بسیار مؤثر است.‏

وجود ماده‌ای به نام «سولانین» در این گیاه، اثر تسکین دهنده‌ دردهایی مانند دردهای معدی، دردهای عصبی، تابس، دردهای ناشی از اسپاسم ماهیچه‌ای و اثر آرام‌کننده در بیماری پارکینسون و نیز خارش‌های مزمن جلدی مانند اگزمای پوست سر و غیره دارد.‏ 2
 

مضرات تاجریزی (موارد احتیاطی و منع مصرف)

برگ‌ها و سرشاخه‌های گلدار گیاه حاوی ماده سمی سولانین هستند، علائم مسمومیت با تاج ریزی شامل خارش گردن، احساس خستگی زیاد همراه با سردرد، درد معده، اسهال و استفراغ است و در صورت زیاده‌روی برای مدت طولانی در مصرف گیاه، احتمال فلج دستگاه عصب مرکزی وجود دارد.

لذا به منظور استفاده دارویی از آن بایستی حتما زیر نظر پرشک متخصص، مقدار کم و برای دوره درمانی کوتاهی مصرف شود. 3

پی نوشت:
1.www.drsaina.com
2.www.drsaina.com
3.www.hidoctor.ir
4.www.nargil.ir