یکی از بارز ترین مصادیق دشمن در فرهنگ دینی، گروهی از انسان ها هستند که خداوند از آن ها تحت عنوان «مشرکین» یاد می کند و ضمن بیان ویژگی ها و خصوصیات آنها، ایشان را معرفی می کند: «…و ویل للمشریکن الذین لا یوتون الزکاة و هم بالاخره هم کافرون» (1)؛ وای بر مشرکان همان ها که ذکات را ادا نمی کنند و آخرت را منکرند. یعنی در حقیقت معرِّف آن ها دو چیز است: ترک زکات و انکار معاد. آن چه که مفسّرین در تفسیر این آیه بیان کرده اند، گفتگو ها و احتمالات و نظرات گوناگونی است که حاکی از یک نوع اختلاف نظر است. اما آن چه به مفهوم آیه، نزدیک تر است این است که منظور از «زکات» همان مفهوم عامّ «انفاق» می باشد و ذکر آن در نشانه های شرک به خاطر این است که انفاق مالی در راه خدا یکی از روشن ترین نشانه های ایثار و گذشت و عشق به الله است، چرا که مال، از محبوب ترین امور نزذ انسان می باشد و لذا انفاق و ترک انفاق می تواند شاخصی برای شرک و ایمان دربسیاری از موارد گردد. به عبارت دیگر، منظور، ترکِ انفاقی است که نشانه ی ایمان آنها به خداست. به همین دلیل در ردیف عدم ایمان به معاد ذکر شده و در زمره ی اعداء و دشمنان به حساب می آیند. از طرفی زکات در بین دستورات اسلام از وضع و جایگاه حساسی بر خوردار است و پرداختن آن، نشانه ی قبول و به رسمیّت شناختن حکومت اسلامی است. ترک اآن، غالباً نوعی طغیان و سر کشی و قیام بر ضد حکومت اسلامی محسوب می شده و می دانیم که قیام بر ضد حکومت اسلامی، موجب کفر و دشمنی است و باید با آن ها مقابله و پیکار کرد. گواه این سخن نیز مطلبی است که در تاریخ اسلام درباره ی «اصحاب ردّه» (گروهی که بعد از وفات رسول (ص) مرتد شدند) آمده است که مسلمانان وفادار به قرآن و اسلام به خاطر امتناع آن ها از پرداخت ذکات و دشمنی با اسلام به پبکار با آن ها بر خواسته و آن ها را در هم کوبیده اند (2)

پی نوشت ها :

1. فصلت(41)/6 و7
2. تفسیر ابوالفتوح راضی، ج10، ص 9، تفسیر نمونه، ج 20، ص 217- 214

منبع: گنجور، مهدی، (1359)، دشمن شناسی در آینه وحی و نظام ارزشی، اصفهان، نشر حیات طیبه، 1389، چاپ اول.