آیین جَین (1)

در جریان سیر آیین های هند، دو فرقه در مقابل برهمنیسم قیام کردند و مدعی شدند که می توانند انسان را از تحیر و سرگردانی در چرخه ی سمساره نجات دهند و او را به مکشه نزدیک سازند. یکی از آن دو، فرقه ی جینیسم است و دیگری آیین بودا. آیین جین با وجود مخالفت های فراوان در داخل سرزمین هند باقی ماند. برخلاف بودا که بعد از پیدایش از هند خارج و به کشورهای دیگر وارد شد. مؤسس جینیسم شخصی به نام مهاویره (2) (یعنی مرد بزرگ یا پهلوان بزرگ) است. (3) او در سال 599ق.م در ایالت بهار متولد و در سال 527 ق.م از دنیا رفت. گرچه نوشته ها در باب زندگی مهاویره مبهم است ولی این نکته پیداست که پدرش راجه بود، لذا در کاخی بزرگ با تمامی امکانات لازم برای عیش و نوش به سر می برد. اما او طرز زندگانی شاهانه را دوست نداشت. لذا در سن سی سالگی از قصر خارج شد و در اوایل زمستانی به سلک مرتاضان در آمد و یک باره دنیا را کنار گذارد. او در هیچ قریه ای بیش از یک روز و در هیچ شهری بیش از پنج روز نماند تا به هیچ قومی دل بستگی پیدا نکند. تا اینکه در سیزدهمین سال در ساحل رودخانه ای نشسته بود و در اعماق فکر و اندیشه فرو رفته بود تا به حالت واصل گشت. در این لحظه او را جَین (فتح و پیروزی) نامیدند.
جینی ها اعتقاداتی دارند (4) از جمله این که:
* نجات روح از تمام آلام بدون تحمل رنج و ریاضات شدید حاصل نمی شود. ریاضت و کشتن نفس به صورت افراطی اولین و مهم ترین اصل در مکتب جین است.
* دومین اصل، پیروی از قاعده ی اهیمسا (5) یعنی نیازردن هیچ جانداری است. مهاویره همیشه با خود جارویی نرم داشت هر جا که احتمال می داد جانوری یا حشره ای باشد، آنجا را پاک کند. آنان برای حیوانات بیمارستان تأسیس می کنند. کشاورزی از دیدگاه آنها حرام است چون ضمن آن ممکن است موجوداتی کشته شوند. حتی دهان خود را می پوشانند تا به هنگام تنفس موجودی وارد دهان آنها نشود و کشته نشود.
* از نظر جینی ها استمداد از بشر یا کتاب بشری بی اثر است. (6) روحانیون تأثیری در زندگی انسان ها ندارد. وداها مقدس نیست، هر فرد باید از درون خود استمداد جوید و تنها وسیله ی وصول، ریاضت شاقّه یا «تپس» (7) می باشد. (8)

اعمال روحانی آیین جین در پنج عهد بزرگ خلاصه می شود: (9)
* پرهیز از قتل و آزار موجودات زنده؛
* پرهیز از دروغ و هر قول و فعلی که موجب غضب یا حرص شود؛
* اجتناب از هر چیزی که به انسان عطا نشده باشد؛
* اجتناب از شهوت جنسی؛
* خودداری از هرگونه علاقه به هر چیز؛
این عهدهای پنچ گانه مخصوص مرتاضان فرقه ی جین است. اما برای عوام دوازده دستور دارند که ملایم تر و آسان تر است.

پی‌نوشت‌ها:

1. Janism.
2. Mahavira.
3. تاریخ جامع ادیان، ص 163.
4. همان، ص 167- 164؛ ادیان و مکتب های فلسفی هند، ج1، ص 209- 208؛ تاریخ فلسفه ی شرق و غرب، ج1، ص 153- 139.
5. Ahimsa
6. تاریخ جامع ادیان، ص 169.
7. Tapas
8. همان، ص 170.
9. همان.

منبع مقاله: فعالی، محمدتقی؛ (1390)، آفتاب و سایه ها(نگرشی بر جنبش های نوظهور معنویت گرا)، تهران: انتشارات عابد، 1390.