1- معناي روزه
 

——————
“روزه ” در شرع مقدس اسلام آن است كه انسان در تمام روز (از طلوع فجر تا مغرب) با قصد اطاعت از فرمان خداوند از خوردن و آشاميدن و چيزهاي ديگري كه به تفصيل گفته خواهد شد خودداري كند.(استفتا از دفتر معظم‌له، باب روزه، م 1)
توجه:
ـ معيار شرعي در مورد وقت روزه، فجر صادق است نه كاذب، و احراز آن موكول به تشخيص مكلف است. (اجوبه الاستفتاء‌ات، س 351)
ـ در طلوع فجر (وقت وجوب امساك براي روزه گرفتن) فرقي بين شب‌هاي مهتابي و غيرمهتابي نيست.(اجوبه الاستفتاءات، س 354)
ـ مقتضي است كه مؤمنين محترم “ايديهُمُ الله تعالي ” جهت رعايت احتياط در امساك روزه، همزمان با شروع اذان صبح از رسانه‌ها براي روزه امساك كنند. (اجوبه‌ الاستفتاءات، س 362)
ـ هرگاه براي روزه‌دار اطمينان حاصل شود كه اذان از هنگام داخل شدن وقت شروع شده جايز است به صرف شروع اذان، افطار نمايد و صبر كردن تا پايان اذان لازم نيست.(اجوبه الاستفتاءات، س 360)

2- انواع روزه:
 

————-
روزه از يك نظر بر چهار نوع است:
1- روزه واجب، مثل روزه ماه مبارك رمضان
2- روزه مستحب، مثل روزه ماه رجب و شعبان
3- روزه مكروه، مثل روزه روز عاشورا
4- روزه حرام مثل روزه عيد فطر (اول شوال) و قربان (دهم ماه ذي‌الحجه)
(اجوبه الاستفتاءات، س 731، 751، 755، 757 و استفتا از دفتر معظم‌له، باب روزه، م 2)
توجه:
ـ كسي كه مي‌داند روزه براي او ضرر دارد يا خوف ضرر داشته باشد بايد روزه را ترك كند و اگر روزه بگيرد صحيح نيست بلكه حرام است، خواه اين يقين و خوف از تجربه شخصي حاصل شده باشد يا از گفته پزشك امين يا از منشأ عقلايي ديگر.(اجوبه الاستفتاءات، س 751، 753 و 755)
ـ ملاك تاثير روزه در ايجاد بيماري يا تشديد آن و عدم قدرت بر روزه گرفتن، تشخيص خود روزه‌دار نسبت به خودش است، بنابراين اگر پزشك بگويد روزه ضرر دارد، اما او با تجربه دريافته است كه ضرر ندارد بايد روزه بگيرد، همچنين اگر پزشك بگويد روزه ضرر ندارد ولي او بداند روزه برايش ضرر دارد يا خوف ضرر داشته باشد نبايد روزه بگيرد.(اجوبه الاستفتاءات، س 753)
ـ هر گاه عقيده‌اش اين بود كه روزه براي او ضرر ندارد و روزه گرفت و بعد فهميد روزه براي او ضرر داشته بايد قضاي آن را به جا آورد. (اجوبه الاستفتاءات، س 751)
ـ پزشكاني كه بيماران را از روزه گرفتن به دليل ضرر داشتن منع مي‌كنند گفته ايشان در صورتي معتبر است كه اطمينان‌آور باشد يا باعث خوف ضرر شود و در غير اين‌صورت اعتباري ندارد.(اجوبه الاستفتاءات، س 748، 754، 755 و 823)

3- روزه‌هاي واجب
 

——————–
روزه‌هاي واجب:
1- روزه ماه مبارك رمضان
2- روزه قضا
3- روزه كفاره
4- روزه قضاي پدر و مادر
5- روزه مستحبي كه به واسطه نذر و عهد و قسم واجب شده است.
6- روزه روز سوم ايام اعتكاف
7- روزه بدل از قرباني در حج تمتع (اگر حاجي در حج، قدرت بر قرباني نداشته و نتواند قرض كند بايد به جاي آن 10 روز روزه بگيرد كه 3 روز آن را در سفر حج و 7 روز آن را در وطنش مي‌گيرد.)

4- شرايط وجوب روزه
 

———————–
شرايط وجوه روزه:
1- بلوغ
2- عقل
3- قدرت
4- بي‌هوش نبودن
5- مسافر نبودن
6- حايض و نفسا نبودن
7- ضرري نبودن روزه
8- حرجي نبودن روزه
توجه:
ـ روزه براي افرادي واجب است كه واجد شرايط فوق باشند، بنابراين روزه بر كودك نابالغ، ديوانه، بيهوش، فردي كه توانايي گرفتن روزه ندارد، مسافر، زن حايض و نفسا، كسي كه روزه براي او ضرر يا حرج (مشقت زياد) دارد واجب نيست. (اجوبه الاستفتاءات، س 357، 732، 735، 736، 739، 742، 745، 747، 748، 749، 751، 752، 753، 754، 755، 756 و 757)
ـ انسان نمي‌تواند به خاطر ضعف روزه را بخورد، ولي اگر به قدري ضعف پيدا كند كه تحمل آن بسيار مشكل شود مي‌تواند روزه را بخورد، و همچنين اگر براي او ضرر يا خوف ضرر داشته باشد، بنابراين دختراني كه به سن بلوغ ـ كه بنا به نظر مشهود همان تكميل نه سال قمري است ـ مي‌رسند واجب است روزه بگيرند و ترك آن به صرف دشواري، ضعف جسماني و مانند آن جايز نيست. ولي اگر براي آنها ضرر داشته و تحمل آن براي ايشان همراه با مشقت زياد باشد مي‌توانند افطار كنند. (اجوبه الاستفتاءات، س 731 و 732 و استفتا از دفتر معظم‌له، باب روز، م 24)

5- شرايط صحت روزه
 

————————
شرايط صحت روزه:
1- اسلام
2- ايمان
3- عقل
4- بي‌هوش نبودن
5- حايض و نفسا نبودن
6- ضرري نبودن
8- داشتن نيت
9- ترك مفطرات
10- روزه واجب نداشتن (البته اين شرط براي كسي است كه مي‌خواهد روزه مستحبي بگيرد).
توجه:
ـ روزه از افرادي صحيح است كه واجد شرايط فوق باشند، بنابراين روزه كافر، غيرشيعه دوازده‌ امامي (بنا به نظر معروف)، ديوانه، بي‌هوش، مسافر، حايض و نفسا، روزه‌اي كه براي فرد ضرر دارد، يا در آن نيت روزه نكرده يا يكي از مفطرات را عمدا انجام داده باطل است، همچنين روزه مستحبي كسي كه روزه واجب دارد صحيح نيست.(اجوبه الاستفتاءات، س 738، 740، 742، 743، 746، 751، 752، 753، 755، 757، 758، 772، 773، 774، 824 و 833)

6- نيت روزه
 

—————-
1-معني و لزوم و نيت
روزه مانند همه عبادت‌هاي ديگر بايد با نيت همراه باشد، بدين معني كه خودداري انسان از خوردن و آشاميدن و ساير چيزهاي باطل كننده روزه، به خاطر دستور خداوند باشد و همين كه چنين عزمي در او باشد كافي است و لازم نيست آن را بر زبان بياورد.(استفتا از دفتر مقام معظم له، باب روزه، م 3)
2- زمان نيت:
الف: روزه‌هاي مستحبي: از اول شب تا موقعي كه به اندازه نيت كردن به مغرب وقت مانده باشد.
ب: روزه‌هاي واجب: ـ واجب معين مثل روزه ماه رمضان كه تا قبل از طلوع فجر صحيح است؛ تا قبل از زوال كه اگر از روي عمد باشد صحيح نيست. ولي اگر از روي فراموشي يا بي‌اطلاعي باشد بنابر احتياط واجب نيت روزه كند و روزه بگيرد و بعدا نيز روزه آن را قضا نمايد. بعد از زوال: كافي نيست.
ـ واجب غيرمعين مثل روزه قضاي ماه رمضان تا قبل از زوال: صحيح است و بعد از زوال: صحيح نيست.
* از آنجا كه شروع روزه از اول فجر است، نيت آن هم بايد از آن لحظه به تأخير نيفتد، و بهتر آن است پيش از فرارسيدن فجر، نيت روزه كند.
(استفتا از دفتر معظم‌له، باب روزه، م 4)
* اگر اول شب نيت كرد كه فردا روزه بگيرد و پس از آن به خواب رفت و تا بعد از اذان صبح بيدار نشد يا سرگرم كاري بود و از فرارسيدن صبح غافل بود، و پس از آن توجه يافت، روزه او صحيح است.(استفتا از دفتر معظم‌له، باب روزه، م 5)
* كسي كه در ماه رمضان،‌ هنگام فرارسيدن اذان صبح، عمدا نيت روزه نمي‌كند، اگر در اثناي روز نيت روزه كند، روزه‌اش باطل است و در عين حال بايد تا غروب آن روز از همه چيزهاي باطل كننده روزه اجتناب كند و بعد از ماه رمضان هم قضاي آن روزه را به جا آورد.(استفتا از دفتر معظم‌له، باب روزه، م 6)
* كسي كه در ماه رمضان از روي فراموشي يا بي‌اطلاعي، نيت روزه نكرده و در اثناي روز ملتفت شود، در صورتي كه كاري كه روزه را باطل مي‌كند انجام داده باشد، روزه آن روز باطل است ولي تا غروب از كارهاي باطل كننده روزه خودداري كند، اما چنانچه تا هنگامي كه ملتفت روزه مي‌شود كاري كه روزه را باطل مي‌كند انجام نداده باشد اگر بعد از ظهر است روزه باطل است، و اگر پيش از ظهر است بنابر احتياط واجب بايد نيت روزه كند و روزه بگيرد و بعدا نيز روزه آن را قضا كند.(استفتا از دفتر معظم‌له، باب روزه، م 7)
* اگر براي روزه واجب غيرماه رمضان، مانند روزه كفاره يا قضا تا نزديك ظهر نيت نكند، چنانچه تا آن وقت كاري كه روزه را باطل مي‌كند انجام نداده باشد، مي‌تواند نيت كند و روزه او صحيح است.(استفتا از دفتر معظم‌له، باب روزه، م 8)
* روزه مستحبي در هر وقت از روز كه به فكر روزه بيفتد مي‌تواند نيت كند و روزه او صحيح است، مشروط بر اينكه تا آن لحظه كاري كه موجب باطل شدن روزه است از او سر نزده باشد.(استفتا از دفتر معظم‌له، باب روزه، م 9)
* كسي كه روزه قضاي ماه رمضان بر او واجب است نمي‌تواند روزه مستحبي بگيرد حتي اگر زماني كه وقت نيت روزه واجب تمام شده است (يعني بعد از ظهر) هم نيت روزه مستحبي كند صحيح نيست، و چنانچه فراموش كند و روزه مستحبي بگيرد در صورتي كه در اثناي روز (چه پيش از ظهر باشد يا بعد از ظهر) يادش بيايد روزه مستحبي او باطل مي‌شود، حال اگر پيش از ظهر باشد مي‌تواند نيت روزه قضاي ماه رمضان كند و روزه‌اش درست است.(اجوبه الاستفتاءات، ص 743 و استفتا از دفتر معظم‌له، باب روزه، م 10)
توجه:
ـ كسي كه روزه قضاي ماه رمضان بر ذمه دارد اگر به نيت استحباب روزه بگيرد، به جاي روزه قضايي كه بر عهده‌اش هست محسوب نمي‌شود.
(اجوبه الاستفتاءات، س 816)
ـ كسي كه نمي‌داند روزه قضا برعهده دارد يا نه، اگر به نيت آنچه كه شرعا مأمور به آن است اعم از روزه قضا يا مستحبي، روزه بگيرد و در واقع روزه قضا بر عهده‌اش باشد به عنوان روزه قضا محسوب مي‌شود.(اجوبه الاستفتاءات، س 815)
* اگر مريض در اثناي روز ماه رمضان خوب شود، واجب نيست كه نيت روزه كند و آن روز را روزه بگيرد، ولي اگر پيش از ظهر باشد و كاري كه روزه را باطل مي‌كند از او سرنزده باشد احتياط مستحب آن است كه نيت روزه كند و روزه بگيرد و پس از ماه رمضان بايد آن روز را قضا كند.(استفتا از دفتر معظم‌له، باب روزه، م 11)
3- نيت در يوم‌الشك:
روزي كه انسان شك دارد كه آخر شعبان است يا اول ماه رمضان (يوم‌الشك) واجب نيست روزه بگيرد، و اگر بخواهد روزه بگيرد نمي‌تواند نيت روزه رمضان كند، بلكه مي‌تواند قصد روزه مستحبي آخر شعبان يا روزه قضا و مانند آن كند و اگر بعدا معلوم شود كه رمضان بوده از رمضان حساب مي‌شود و قضاي آن روز لازم نيست، و اگر در اثناي روز بفهمد كه ماه رمضان است بايد از همان لحظه نيت روزه رمضان كند.(استفتا از دفتر معظم‌له، باب روزه، م 12 و 13)
4- استمرار در نيت:
الف: در روزه، واجب است نيت، استمرار داشته باشد.
*نيت قطع روزه (يعني در اثناي روز از نيت روزه گرفتن برگردد به طوري كه قصد ادامه روزه نداشته باشد): روزه‌اش باطل مي‌شود و قصد دوباره او براي ادامه روزه فايده ندارد.
**ترديد در ادامه روزه (به اين معني كه هنوز تصميم نگرفته است روزه را باطل كند.)
***نيت قاطع (يعني تصميم بگيرد كاري را كه موجب باطل شدن روزه است صورت دهد و هنوز آن را انجام نداده است. ):در اين دو صورت (** و ***)، احتياط واجب آن است كه روزه را تمام كند و بعدا هم آن را قضا نمايد.(اجوبه الاستفتاءات، س 758، استفتا از دفتر معظم له، باب روزه، م 14)
توجه:
ـ آنچه گفتيم در ارتباط با روزه واجب معين از قبيل روزه ماه رمضان و نذر معين و مانند آن است، اما در روزهاي مستحب و نيز روزه‌هاي واجب غيرمعين كه وجوب آن مخصوص به روز معيني نيست اگر تصميم بر قطع روزه بگيرد ولي كاري كه روزه را باطل مي‌كند از او سر نزند و بعدا دوباره تا پيش از ظهر ـ و در مستحب تا غروب ـ نيت روزه كند روزه او صحيح است.(استفتاء از دفتر مقام معظم‌له، باب روزه، م 14 و 15)
منبع:رساله اجوبه الاستفتاءات مقام معظم رهبري
ارسال توسط کاربر محترم سایت :hasantaleb