معنای «حماسه» و «حماسی» چیست؟

حماسه واژه ای عربی است که به معنای شدّت، صلابت، شجاعت، دلاوری، زنده دل و با نشاط بودن، غیرت به خرج دادن و دلیری می آید. بر این اساس نوعی از شعر را نیز شعر حماسی نامیده اند و آن، شعری است که در وصف پهلوانان و داستانهایی از نبردها و دلاوریها و سلحشوری های قومی و نژادی به نظم درآمده باشد، مانند شاهنامه فردوسی. گوینده چنین شعری را حماسه سرا می نامند(فرهنگ عمید).بدین ترتیب نظم یا نثر حماسی آن است که قدرت ایجاد هیجان، ایستادگی، مقاومت و دفاع از یک آرمان در روح خواننده و شنونده دارد. شخصیت حماسی کسی است که از چنین روحیه ای برخوردار است و احیاناً می تواند با حرکت و تلاش ویژه خود، این روحیه را در دیگران ایجاد کند و یا آنان را از حالت خمود و مردگی درآورد و زنده گرداند.
حماسه ها به لحاظ اهداف و آرمانهایی که دارند گاهی مقدس هستند و گاهی نامقدس. حماسه مقدس آن است که به عدالت، حقیقت، انسانیت و کمال جامعه بشری می اندیشد و محدود به خواسته ها و خواهش های نفسانی شخص حماسه ساز یا گروه و جمع خاص وابسته به او نمی شود.
اما آرمان حماسه نامقدسْ کشور گشایی، دنیاطلبی، رسیدن به حُطام پَست مادی ،به دست آوردن قدرت ظاهری و خلاصه اشباع روحیه درنده خویی و ارضای خوی جاه طلبی شخص حماسه ساز است، گرچه اجمالاً منفعتی برای دیگران هم دارد. ولی در اندیشه اصلاح نسل بشر و جامعه انسانی نیست.
هر کس بر اساس تعلّقی که به شخصیتی حماسی دارد تحت تأثیر شخصیت و حماسه او قرار می گیرد ولی بعضی از شخصیت های حماسی به خاطر همان آرمان مقدسی که دارند، همگان را تحت تأثیر قرار می دهند.
آیة الله جوادی آملی، حماسه و عرفان