معنای رب مشرقها و مغربها

جواب را از قرآن کریم بشنویم: «لا اقسم برب المشارق و المغارب إنا لقادرون…»1 ترجمه: قسم به پروردگار مشرقها و مغربها که ما قادریم انسانها بعد از مرگ و خاک شدن به زندگی و حیات نو و جدید بازگردانیم. در آیات قرآن مجید گاهی تعبیر به مشرق و مغرب و گاهی رب المشرقین و رب المغربین و گاهی به صورت جمع مشارق و مغارب و تثنیه که شما در سوره الرحمن اشاره فرمودید؛ اشاره کرده است. اما آنچه که مفسرین بزرگوار معتقدند که بین آیات هیچگونه تضادی وجود ندارد، بلکه همگی هماهنگ هستند و هر یک که به صورت مفرد و تثنیه و جمع نازل شده، اشاره به یک نکته ای است و اینگونه توضیح می دهند: که خورشید هر روز از نقطة تازه ای طلوع و در نقطه تازه‌ای غروب می کند، بنابراین به تعداد روزهای سال، مشرق و مغرب داریم و از سوی دیگر در میان این همه مشرق و مغرب، دو مشرق و دو مغرب در میان آنها ممتاز است که یکی در آغاز تابستان، یعنی حداکثر اوج خورشید در مدار شمالی و یکی در آغاز زمستان یعنی حداقل پایین آمدن خورشید در مدار جنوبی است که یکی تعبیر به (مدار رأس السرطان و از دیگری تعبیر به مدار رأس الجدی) می کنند و چون این دو کاملاً مشخص است مخصوصاً روی آن تکیه شده است. علاوه بر این، دو مشرق و دو مغرب دیگر که آنها را مشرق و مغرب اعتدالی می‌نامند (در اول بهار و اول پاییز هنگامی که شب و روز در تمام دنیا برابر است!!) نیز مشخص می باشد که بعضی رب المشرقین و رب المغربین را اشاره به آن گرفته اند و این مطلب قابل توجه و مطالعه است. و در آنجا که مشرق و مغرب به صورت مفرد، ذکر شده معنی جنس را دارد، که توجه تنها روی اصل مشرق و مغرب است‌، بی آنکه نظر به افراد داشته باشد. با این ترتیب تعبیرات مختلف بالا هر یک نکته ای دارد و انسان را متوجه تغییرات مختلف طلوع و غروب آفتاب و تغییر منظم مدارات شمس و خورشید می کند.مفسرین قرآن، احتمال دیگری هم داده اند: در تفسیر آیه «رب المشارق و المغارب» ممکن است اشاره به این باشد که همان خدایی که قادر است خورشید با عظمت را هر روزی در مشرق و مغرب جدیدی قرار دهد، و آنچنان این حساب دقیق باشد که میلیونها سال دورة سالانة خود را بی کم و کاست طی کند، قادر است بار دیگر انسان را به زندگی باز گرداند و حیات نوینی بخشد و یا گروهی را ببرد و گروهی شایسته تر جانشین آنها کند.2در پایان چون اهل تحقیق و مطالعه هستید کتب زیر را برای مطالعه سفارش داریم:1. معاد در قرآن، آیت الله مظاهری 2. فریادگر توحید، زندگی آیت الله بهجت 3. یک دوره تفسیر کامل نمونه 4. تاریخ اسلام در آینه قرآن، 2 جلد، مهدی کامران.
منابع:
1. سوره المعارج، آیه 40.
2. تفسیر نمونه، ج25، ص45.
به نقل از اداره پاسخگویی آستان قدس رضوی