در روایات مورد پرسش میخوانیم:
امام صادق(ع) به نقل از پیامبر خدا(ص) فرمود: «هر که با خودبزرگبینی و تکبّر بر روى زمین راه رود، زمین و آنچه در زیر آن و در بالاى آن است، او را لعنت کنند».[1]
امام باقر(ع) روایت نموده که پیامبر خدا(ص) فرمود: «واى بر آنکس که در زمین خودبزرگبینی و تکبّر کند که این شخص با آفریدگار قاهر آسمانها و زمین مخالفت ورزیده است».[2]
چند نکته درباره این دو روایت بیان میشود:
یک. این روایات بیانگر کیفر کسانی هستند که با خود بزرگبینی و گردن افرازى بر زمین راه میروند.
دو. «اختیال» و «خُیَلاء» از ریشه خیل به معنای خود بزرگبینی[3] و تکبّر[4] است. و اسلام، تکبّر را مورد سرزنش و نکوهش قرار داده، پیروانش را از آن بر حذر میدارد؛[5] قرآن کریم میفرماید: «من آنهایى را که در روى زمین به ناحق ادّعاى بزرگى میکنند، از آیات رحمتم رویگردان خواهم ساخت».[6] و در جاى دیگر میفرماید: «خداوند متکبّران را دوست نمیدارد».[7]
روحیه «خود بزرگبینى» گاه انسان را در برابر خدا و پیامبر به تمرّد و سرکشى میکشاند وگاه او را در میان همنوعان به برتری جویى و استکبار وا میدارد.[8]
[1]. شیخ صدوق، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، ص 275، دار الشریف الرضی للنشر، قم، چاپ دوم، 1406ق.
[2]. همان.
[3]. بستانی، فؤاد افرام، مهیار، رضا، فرهنگ ابجدی عربی- فارسی، ص 27، انتشارات اسلامی، تهران، چاپ دوم، 1375ش.
[4]. طریحی، فخر الدین، مجمع البحرین، تحقیق: حسینی، سید احمد، ج 5، ص 367، کتابفروشی مرتضوی، تهران، چاپ سوم، 1375ش؛ راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، تحقیق: داودی، صفوان عدنان، ص 304، دارالعلم، الدار الشامیة، دمشق، بیروت، چاپ اول، 1412ق.
[5]. ر.ک: «تکبر و تواضع در روایات»، سؤال 29322؛ «صفات و ویژگی های مستکبران از نگاه قرآن کریم»، سؤال 23068؛ «دانش بیشتر، تواضع و فروتنی بیشتر»، سؤال 29277.
[6]. اعراف، 146.
[7]. نحل، 23.
[8]. ر.ک: نراقى، ملا احمد، معراج السعادة، ص 290 – 292، هجرت، قم، چاپ پنجم، 1377ش.