***
نام: مرادبخش؛ ملقب به پیر مرادبخش/ نشانی: شهرستان نیکشهر، بخش مرکزی دهستان مُخت، روستای رمضان کلگ/ قدمت: قرن سیزدهم شمسی/ دایر: زمین‌های کشاورزی/ مدیریت: مردمی
***

(1) موقعیت مقبره

شهرستان نیکشهر در قسمت جنوب شرقی ایران با وسعت 23930 کیلومترمربع و جمعیت 128901 نفر در جنوب شهر ایرانشهر، شمال شهر چابهار و غرب شهر سرباز است. این شهرستان از نظر وسعت، سومین شهرستان استان بعد از ایرانشهر و زاهدان بوده و شامل پنج شهر (نیکشهر، قصر قند، فنوج، اسپکه و بنت) شانزده دهستان و هشتصد و شانزده پارچه آبادی است. آب و هوای دهستان مُخت، گرمسیری و نسبتاً مرطوب است و انواع محصولات کشاورزی قابل کشت و برداشت هستند.
شیخ مرادبخش که مورد احترام و توجه مردم نیکشهر بوده است در سال 1236 در شهر نیکشهر کنونی زندگی می‌کرد و در اواخر عمر به روستای کلگ، که دارای قنات بود، مهاجرت کرد و به کار کشاورزی و دامداری مشغول شد. بنای فوق در پانصد متری غرب روستای رمضان کلگ، در میان باغ‌ها و نخلستانی که از قنات سیراب می‌شود، قرار دارد.

(2) تاریخچه‌ی مقبره

الف) نام و نشان صاحب مقبره:

یکی از مشکلات بزرگ بیشتر زیارتگاه‌ها و مکان‌های باستانی استان سیستان و بلوچستان کمبود یا نبود سند یا اسناد معتبر است که بتوان اطلاعات جامعی به دست آورد. به طوری که حتی بسیاری از آنها هنوز در سازمان میراث فرهنگی به ثبت نرسیده‌اند و حتی سازمان مذکور درباره‌ی آنها اطلاعی ندارد. زیارتگاه پیر مرادبخش یکی از این بناهاست. بنا به گفته معتمدان، شیخ مرادبخش که مورد احترام و توجه مردم نیکشهر بوده است در سال 1236 در شهر نیکشهر کنونی زندگی می‌کرد و در اواخر عمر به روستای کلگ، که دارای قنات بود، مهاجرت کرد و به کار کشاورزی و دامداری مشغول شد. وی که فردی متدین و دیندار بود در این روستا با همکاری مردم مسجدی ساخت و به نشر اسلام و قرآن پرداخت و امامت جماعت مسجد را برعهده گرفت.
بنا به گفته‌ی یکی از راویان محلی، وی به همراه هفت نفر از برادرانش از جای دیگری به این منطقه مهاجرت کردند و در سال‌های اول هر هفت برادر با وی زندگی می‌کردند و سپس هر کدام به یکی از روستاهای اطراف و شهرهای کنارک و چابهار رفتند و تا آخر عمر در آنجا ماندند. نام برخی از روستاهایی که برادران وی در آن مدفون‌اند عبارت است از:
روستای جوگن/ محل دفن شیخ حسن
روستای گودن/ محل دفن شیخ جامک
روستای مالی سرد/ محل دفن شیخ هارون
روستای شمیل/ محل دفن شیخ خلیل
روستای پتن پیس هم محل دفن یکی از برادران پیر مرادبخش است که نام وی مشخص نیست.
وی بعد از وفاتش در قسمت غرب روستای رمضان کلگ دفن شد، که امروز باغی بسیار سرسبز و آباد در آن حوالی قرار دارد.

ب) سابقه‌ی بنا و حدود و ثغور آن:

قبر فوق در یک سازه‌ی سنگ‌چین به ابعاد چهار متر در پنج متر بنا شده است. اعتقادات خاصی نسبت به این محل در بین اهالی وجود دارد.

(3) محوطه و معماری کنونی مقبره

طبق شواهد عینی و موجود و بنا به گفته‌ی راویان محلی، این بنا از زمانی که ساخته شد تاکنون تعمیراتی نشده است. بنای مذکور، دیواری دایره‌ای شکل و سنگ‌چین شده است که با دیوارهایی به بلندی یک متر و بدون سقف بر روی زمینی که امروزه کاملاً در وسط باغ قرار دارد، ساخته شده است.
قبر در وسط محوطه‌ی محصور قرار گرفته است و بر روی آن پارچه‌ای سفید کشیده‌اند که بر اثر تابش آفتاب فرسوده شده است. در دو طرف قبر، دو قطعه سنگ بزرگ به جهت گذاشتن مشک، عود و شمع‌های روشن وجود دارد.

(4) توضیحات تکمیلی و ملاحظات

1. زائران:

بنا به گفته راویان محلی، زائران همه روزه از روستاهای مجاور به این مکان می‌آیند. میانگین حضور مردم در روز پانزده الی بیست نفر است. معمولاً زوار با حضور در این مکان به خواندن قرآن و فاتحه می‌پردازند. همچنین به نیت شفا و برآورده شدن حاجات دعا می‌کنند.

2. نذورات:

بیشتر نذورات را در روز پنج‌شنبه زائران در بین همسایگان و زائران دیگر تقسیم می‌کنند. این نذورات معمولاً شامل خرما و خشکبار است. طبق اظهارات راوی، گاهی در این محل، زوار گوسفند به جهت قربانی و برآورده شدن حاجات ذبح می‌کنند.

3. موقوفات:

مجموعه زمینی که مقبره در آن بنا شده است و چند اصله درخت خرما و کُنار در آن قرار دارد، از طرف یکی از اهالی روستا برای استفاده زوار وقف شده است.

4. مراسم:

بعد از خواندن فاتحه و قرآن، زوار در همان نزدیکی جمع می‌شوند و آیات و دعاهایی را با خود زمزمه می‌کنند. بعد از چند دقیقه، همگی دست خود را به طرف آسمان بلند می‌کنند و یک نفر دعا می‌خواند و بقیه آمین می‌گویند.

5. دفن شدگان:

با توجه به قرار داشتن قبر در میان باغ شخصی، هیچ فرد دیگری در این محل به خاک سپرده نشده است.

6. متولیان و خادمان:

لال محمد چراغ و فرزند ایشان به نام اصغر چراغ

راویان محلی:

لال محمد چراغ؛ اصغر چراغ

تحقیق میدانی:

اسفندماه 1388
منبع مقاله :
کمالیان، امین‌رضا؛ (1390)، شماری از مقبره‌های استان سیستان و بلوچستان شهرستان‌های ایرانشهر، تهران: بنیاد ایران‌شناسی، چاپ اول.