ماهیت در اولین دستهبندى، به «جوهر» و «عرض» تقسیم میشود.
جوهر را در اولین دستهبندى به پنج گروه تقسیم کردهاند: ماده، صورت، جسم، نفس و عقل.
اما «عَرَض» از دیدگاه مشهور حکیمان «نُه» تا است، مقولات نهگانه عرض عبارتند از: کم، کیف، أین، متى، وضع، جِدَه، اضافه، فعل و انفعال. هفت مقوله پایانی عرض (أین، متى، وضع، جِدَه، اضافه، فعل و انفعال) را مقولات نسبی میگویند. این عقیده حکماى مشّا در مورد تعداد مقولات بود و مدرکشان هم استقرا است.
فیلسوفان عرض را به عرض لازم(غیر مفارق) و عرض مفارق تقسیم کردهاند. عرض لازم، عرضى است که انفکاک و جدایی آن از ماهیت ممتنع است؛ مانند حرارت نسبت به آتش یا مانند کتابت بالقوّه نسبت به انسان. عرض مفارق، عرضى است که انفکاک و جدایی آن از شىء، ممتنع نیست؛ مانند ایستادن یا نشستن برای انسان. عرض مفارق خود بر دو قسم است: یا زودگذر است مثل سرخى شرم و زردى ترس یا دیر گذر است مثل پیرى و جوان.
جوهر را در اولین دستهبندى به پنج گروه تقسیم کردهاند: ماده، صورت، جسم، نفس و عقل.
اما «عَرَض» از دیدگاه مشهور حکیمان «نُه» تا است، مقولات نهگانه عرض عبارتند از: کم، کیف، أین، متى، وضع، جِدَه، اضافه، فعل و انفعال. هفت مقوله پایانی عرض (أین، متى، وضع، جِدَه، اضافه، فعل و انفعال) را مقولات نسبی میگویند. این عقیده حکماى مشّا در مورد تعداد مقولات بود و مدرکشان هم استقرا است.
فیلسوفان عرض را به عرض لازم(غیر مفارق) و عرض مفارق تقسیم کردهاند. عرض لازم، عرضى است که انفکاک و جدایی آن از ماهیت ممتنع است؛ مانند حرارت نسبت به آتش یا مانند کتابت بالقوّه نسبت به انسان. عرض مفارق، عرضى است که انفکاک و جدایی آن از شىء، ممتنع نیست؛ مانند ایستادن یا نشستن برای انسان. عرض مفارق خود بر دو قسم است: یا زودگذر است مثل سرخى شرم و زردى ترس یا دیر گذر است مثل پیرى و جوان.