من از پیروان مذهب حنفی هستم آیا شناخت همسر و ازدواج، از طریق اینترنت از نظر شرعی جایز است؟ و آیا چنین ازدواجی پایدار و پا برجا می ماند؟

از آن جا که شما از پیروان مذهب حنفی هستید مناسب آن است که با عالمان و فقیهان مذهب حنفیه ارتباط برقرار نموده و پاسخ خویش را از ایشان دریافت دارید که قطعاً در این مورد، نظر مخصوص به خود را خواهند داشت، اما از آن جا که با علم و آگاهی از ما که پیروان مذهب تشیع در ایران هستیم سؤال نموده اید، ما این مهم را حمل بر جست و جو گری و تتبع شما در یافتن نقطه نظرات مذاهب مختلف نموده و پاسخی متناسب با فقه اهل بیت (ع) ارائه خواهیم نمود، باشد که حقیقت بر همگان آشکار گردد.

پیشاپیش باید گفت که ازدواج و پیوند زناشویی بین زن و مرد باعث تکامل و کامل شدن انسان است، بدین معنا که بر مبنای معارف عارفان و نظرگاه عاشقان وادی محبت او، تمامی جهان مظهر و تجلی گاه اسما و صفات اوست و در این بین زن و مرد نیز از مصادیق این تجلی و ظهورند، اما نکته این جاست که هر یک به فراخور نوع نگرش و تعاملشان با مسائل مختلف مظهر صفات جلال یا جمال حق تعالی هستند.

به عبارت دیگر، از آن جا که مرد از منظری قهارانه به مسائل می نگرد صفات جلال خداوند را نشان می دهد و زن نیز چون از نظر گاهی توأم با ظرافت، لطافت و زیبا شناسی به هستی نظر می کند، مظهر صفات جمال و زیبائی خداوند می باشد. از این رو پیوند زن و مرد را می توان موجب تکامل و کامل شدن در آینه هستی دانست؛ چرا که صفات جلال و جمال الاهی یکجا در آیینه صفات به نمایش گذاشته می شود. به همین دلیل اسلام اهمیت فوق العاده ای برای ازدواج قائل شده، و در این بین همتا بودن به عنوان مهم ترین اصل در شکل گیری پیوند زناشویی لحاظ شده و لازمه این همتایی شناخت دقیق و عمیق زن و مرد از یکدیگر است که با شناختی عمیق و همه جانبه و به دور از احساسات می توان شاهد ازدواجی موفق بود.

امام خمینی (ره) در تحریر الوسیلة چنین می فرماید: “نیکو آن است که انسان در صفات کسی که می خواهد او را به همسری برگزیند دقت نموده و با مسامحه و تساهل از آن نگذرد. در روایتی از پیامبر (ص) چنین نقل شده: “برای خویشتن زنانی بستانید که از خاندانی پاک و طاهر باشند؛ چرا که خاندانی این چنین در پروراندن فرزندانشان تأثیری بس عمیق دارند و در روایتی دیگر از آن حضرت نقل شده که برای خویش همسرانی برگزینید از تبار پاکان، که فرزندان از دائیان صفاتی به ارث می برند”.[1]

و از سرورمان امام صادق (ع) در باب اهتمام و دقت در امر همسر یابی چنین نقل شده است: “بنگر خویشتن را با چه کسی همنشین می کنی؟ و چه کسی را در ثروتت شریک می گردانی؟ و که را بر اسرار و آیینت آگاه می سازی؟ پس چنانچه مصمم به انجام این کار می باشید، زنی پاک دامن را که به نیکی و حسن خلق مشهور است انتخاب کن”.[2] همچنین از آن حضرت روایت شده: “زن چونان گردنبندی است بر گردن آویخته، پس بنگر چه گردنبندی بر خود می آویزی”.[3]

از این سخنان پر گهر و پند آموز آشکار می گردد که مسئله ازدواج امری حساس و بس خطیر بوده که باید با دقت نظر و احتیاط و همچنین تفکر و تحقیق هر چه تمام تر صورت پذیرد؛ چرا که این مهم ارتباط مستقیمی با تشکیل خانواده اسلامی داشته که اولین خاستگاه جامعه اسلامی است. همان گونه که ارتباط مستقیم و تنگاتنگی با پیدایش و شکل گیری نسل آینده خواهد داشت. از این رو به نظر می رسد، باید با این مسئله برخوردی عاقلانه و به دور از احساسات و عواطف زود گذر و خام و پر شر و شور دوران جوانی داشت. بنابراین، اگر بخواهیم از منظری واقع گرایانه به امر حساس و سر نوشت ساز ازدواج نظر بیفکنیم نمی توان جست و جو در اینترنت را به عنوان راه مناسبی برای شناخت عمیق و کامل صفات همسر آرمانی پیشنهاد داد. حتی اگر جست و جوگر ما فردی دارای هوش و زیرکی فوق العاده باشد. البته ناگفته نماند که با استفاده از زیرکی و هوشمندی، به بعضی از صفات که از عمق خاصی برخوردار نیستند، مثل علاقه مندی به علم و هنر و غیره می توان پی برد. اما صفاتی که نیاز به دقت و تأمل بیشتر دارند، باید از طریقی غیر از اینترنت شناخته شوند. به عبارت دیگر، باید از اینترنت به اندازه توانایی ها، امکانات و فضای حاکم بر آن انتظار داشت، نه بیشتر. بر این اساس می توان به قسمت دوم پرسش شما معبری گشود و سؤال شما مبنی بر دوام یا عدم دوام ازدواج اینترنتی را بر پایه ی کامل نبودن اینترنت در شناخت همه جانبه همسر ایده آل چنین پاسخی گفت که هر چه مقدمات این امر مهم بر اساس واقعیات عینی بنا شده باشد، با موفقیت بیشتری همراه خواهد بود و هر چه مقدمات و پایه های این ازدواج بر پایه احساسات زود گذر و بدون پشتوانه منطقی چیده شده باشد، با موفقیت کمتری روبرو است. بر این اساس نمی توان به طور قطع ازدواج اینترنتی را محکوم به شکست دانست، همان گونه که نمی توان موفقیت آن را حتمی انگاشت، بلکه تابع مقدماتی است که مهم ترین آنها شناخت دقیق و عمیق صفات همسر مورد نظر و یکی بودن اهداف زن و مرد در زندگی است که مورد دوم نقشی بس بزرگ در ایجاد همتایی و یکی بودن دارد، البته نمی توان جایگاه فرهنگ، طبقه اجتماعی، دین و غیره … را در موفقیت یا عدم موفقیت چنین ازدواجی نادیده گرفت.

بعد فقهی ازدواج اینترنتی:

بعد فقهی ازدواج اینترنتی خود دارای دو جهت است که عبارت اند از:

الف- سخن گفتن با نا محرم

ب- اجرای عقد از طریق اینترنت

در باب سخن گفتن با نامحرم با قاطعیت می توان گفت که گفت و گو با زن نامحرم حتی اگر به قصد غیر ازدواج نیز باشد، جایز بوده و چنین عملی حرام نیست. مگر آن که آن گفت و گو، شهوت را برانگیزاند و موجب تحریک شهوت شود و یا این که چنین گفت و شنودی منجر به نتایج حرام شود که در این صورت باید حکم به حرمت آن داد.

امام خمینی (ره) چنین می فرمایند: “اقوی آن است که شنیدن صدای زن نامحرم مادامی که در آن قصد لذت جویی و شهوت رانی نباشد، جایز است. همچنین زن می تواند صدای مردان بی گانه را به شرط فقدان اثرات سوء بشنود، البته احتیاط حکم می کند که صدای زن جوان در غیر موارد ضروری شنیده نشود.[4]

اما اگر قصد ازدواج در بین باشد، اسلام از منظری وسیع تر به تبیین حکم پرداخته و حتی نگاه کردن به زیبایی های زن نامحرم را با قصد ازدواج مجاز دانسته،[5] چه رسد به گفت و گو و شنیدن صدای او که در مرتبه ای پایین تر قرار دارد.

امام خمینی (ره) در این باره چنین می فرماید: “نگاه کردن به زن بی گانه به قصد ازدواج و شناخت ظاهرش بدون قصد لذت و بهره جویی شهوانی جایز می باشد و در صورتی که چنین شناختی حاصل نشد می تواند دوباره نگاه کند”.[6]

جهت دوم: اجرای خطبه عقد از طریق اینترنت:

در خصوص اجرای عقد از راه اینترنت، برخی از فقهای معاصر بر این عقیده اند که: “عقد کتبی حتی در نکاح جایز و نافذ است هر چند احتیاط اجراء عقد لفظی است”[7] اما اکثر آنان بر این نظر اند که اگر عقد صرفاً از طریق نامه اینترنتی؛ مثل ایمیل اجرا شده و زن در آن برای مرد چنین بنویسد: “زوجتک نفسی على الصداق المعلوم ، خویش را زن تو نمودم با مهر معلوم” و مرد نیز در پاسخ بنویسد: “قبلت الزواج، قبول کردم” چنین عقدی باطل بوده و فاقد اعتبار است،[8]  اما اگر اجرای عقد به وسیله پیام رسان صوتی یا همان مسنجر به صورت لفظی صورت پذیرد به گونه ای که زن و مرد یا وکلای آن دو صدای یکدیگر را بشنوند، در این حالت عقد صحیح بوده و اینترنت نقش تلفن را داشته و بنابر نظر فقهای شیعه اجرای عقد از طریق تلفن جایز است.[9]