من جواني هستم كه رابطه ام با پدرم بسيار بد است چه كنم كه رابطه ام را با او درست كنم و چگونه با او رفتار نمايم؟

مقدمه:
يكي از دستورات اسلام رعايت حقوق والدين و نيكي كردن به آنان است كه خداوند در آيات مختلف قرآن به آن اشاره كرده است از جمله در سوره مباركه اسراء‌ آيه 23 و 24 فرموده: « وَ قَضى رَبُّكَ أَلاَّ تَعْبُدُوا إِلاَّ إِيَّاهُ وَ بِالْوالِدَيْنِ إِحْساناً إِمَّا يَبْلُغَنَّ عِنْدَكَ الْكِبَرَ أَحَدُهُما أَوْ كِلاهُما فَلا تَقُلْ لَهُما أُفٍّ وَ لا تَنْهَرْهُما وَ قُلْ لَهُما قَوْلاً كَرِيماً وَ اخْفِضْ لَهُما جَناحَ الذُّلِّ مِنَ الرَّحْمَةِ وَ قُلْ رَبِّ ارْحَمْهُما كَما رَبَّيانِي صَغِيراً»
 پروردگارت فرمان داده، جز او را نپرستيد و به پدر و مادر نيكي كنيد هر گاه يكي از آنها يا هر دوي آنها نزد تو به سن پيري برسند، كمترين اهانتي به آنها روا مدار، و بر آنها فرياد نزن و گفتار سنجيده و لطيف به آنها بگو و بالهاى تواضع خويش را از محبّت و لطف، در برابر آنان فرود آر! و بگو: «پروردگارا! همان‏گونه كه آنها مرا در كوچكى تربيت كردند، مشمول رحمتشان قرار ده!».
و همچنين در پنج جاي قرآن، بعد از توحيد، احترام به والدين را ياد آورده شده است. و از اين تعبيرها استفاده مي شود كه ميان اين دو ارتباط تنگاتنگ و پيوندي عميق وجود دارد.

ارزش پدر و مادر:
از آنجايي كه اصل وجود هر انساني از پدر و مادر است و هر شخصي در واقع ادامه همان پدر و مادر و از شاخه هاي آنهاست، مي توان گفت كه در ميان پيوندهاي خويشاوندي و اعضاء خانواده، هيچ كس به اندازة پدر و مادر به انسان نزديك نيست، همچنان كه هيچ كس به اندازة آنها با انسان مهربان نيست، بنابراين ارزش و احترام آنها از همه برتر و بالاتر است. آنها هستند كه در دوران ضعف و ناتواني كه كودك دارد، به طوريكه حتي نمي تواند مگس را هم از خودش براند، نمي تواند غذا براي خود تهيه نمايد و نمي تواند خود را از سرما و گرما و از خطرات گوناگوني كه او را تهديد مي كند، حفظ نمايد، با مهرباني هر چه تمامتر و با علاقة فراوان از اين فرزند مراقبت مي كنند و همه چيز خود را فداي او مي سازند. بنابراين نقش حياتي و بسيار ارزشمند پدر و مادر در رشد فرزند بر كسي پوشيده نيست و فرزندان كه در اثر زحمت هاي طاقت فرساي والدين خود بزرگ مي شوند و به جايي مي رسند،‌لازم است كه زحمت هايي كه پدر و مادر براي بزرگ كردن او تحمل نموده اند فراموش نكنند و ارزش و مقام پدر و مادر را بشناسند و بدانند كه وجود آنها، پس از خداوند، از وجود پدر و مادر است.
حال با توجه به ارزش و جايگاه پدر و مادر لازم و ضروري است كه رابطه صميمي با آنها داشته باشيم و براي ايجاد چنين رابطه اي لازم است به نكات ذيل توجه كنيم:
1. تقويت اعتماد به نفس: به توانائيهاي خود باور داشته باشيم و مطمئن باشيم كه قادر خواهيم بود چنين ارتباط دوستانه اي ايجاد كنيم.
2. مثبت انديشي: هرگز نگوئيم كه داشتن ارتباط صميمي مشكل و از توانم خارج است؛ بلكه بگوئيم من مي توانم چون كه اراده كرده ام و مي خواهم، من مي توانم چونكه خداوند پشتيبانم است.
3. ايجاد هيجانات مثبت در روابط: ارتباط بر دو قسم است:‌كلامي و غير كلامي.

ارتباط كلامي:
در ارتباط كلامي بايد يك سري مطالب را رعايت نمائيم، از جمله آنها:
الف ـ دقت به بار هيجاني كلمات داشته باشيم، شروع مكالمه و گفتگو بايد جذاب، و زيبا و عاطفي باشد.
ب ـ پيام خود را با لحن و صداي مناسب ارائه دهيم تا اثر كلمات و عبارات بيشتر باشد و همانگونه كه با صميمي ترين دوست خود گفتگو مي كنيم.[1]ج ـ از تكلّف در گفتگو بپرهيزيم، سعي كنيم خواستة خود را به راحت ترين و مؤدبانه ترين وجه بيان كنيم.
هـ ـ از لطيفه و شوخي مناسب استفاده كنيم.[2]و ـ همدلي داشته باشيم، يعني از مسائل زندگي كه مربوط به آنهاست صحبت كنيم، طوري كه احساس كنند شما كاملاً از اتفاقات و زحماتي كه در اطرافتان رخ مي دهد مطلع هستيد؛ مثلاً بگوئيد شما چگونه اين همه كار را انجام مي دهيد.
ز ـ از زحمات ايشان بدون هيچ خجالتي تقدير و تمجيد كنيم.
ح ـ محبت و عشق خودمان را ابراز كنيم، و بگوئيم كه واقعاً ‌از ته دل دوستت دارم.[3] و محبت خودمان را در عمل (كمك، هديه، دفاع از او و…) نشان دهيم كه گفته اند دو صد گفته چو نيم كردار نيست.
ط ـ انتقاد خودمان را مستقيم بيان نكنيم، اگر مي بينيم كه او خطايي دارد آرام باشيم، جملات را حساب شده به كار ببريم طوري كه او احساس كند ما مدافع شخصيت و حريم او هستيم، سپس انتقادمان را غير مستقيم و در قالب سؤال بيان نمائيم به گونه اي كه انگار از او كمك مي خواهيم.

ارتباط غير كلامي:
در نوع دوم ارتباطات كه ارتباطات غير كلامي‌ (زباني، بدني، چهره اي و رفتاري و…) است به موارد زير توجه كنيد:
الف ـ بدانيد كه ارتباط غير كلامي 75% از ارتباطات را رقم مي زند.[4] پس بدانيد كه سكوت شما، چهرة شما، حالات و رفتار شما در قالب پيام محبت آميز، انتقاد آميز، مخالفت آميز و يا… منتقل مي شود.
ب ـ از روي عشق به او نگاه كنيد؛ چرا كه پيامبر اكرم ـ صلي الله عليه و آله ـ فرمودند: نگاه به والدين از روي محبت عبادت است. «نظَرُ الولد الي والديهِ حُباً لهما عبادةٌ».[5]ج ـ هنر گوش دادن به كلمات طرف مقابل يكي از مؤلفه هاي اثر بخش در ايجاد ارتباط صميمي است كه حضرت علي ـ عليه‎ السلام ـ فرمودند: «عَوِّد اُذنكَ حُسْنَ الاستماع؛ گوشت را به خوب گوش دادن عادت بده»[6]د ـ هديه دادن دلها را به هم نزديك مي كند. سعي كنيد در روز پدر و.. هديه اي هر چند كم قيمت به ايشان تقديم كنيد كه حضرت علي ـ عليه‎ السلام ـ مي فرمايند: «بالاحسان تملكُ القلوب»[7] با احسان مي تواني بر قلبها حكومت كني.
وـ لبخند و تبسم را از ياد نبريد، چرا كه به فرموده امام علي ـ عليه‎ السلام ـ: خوش رويي دام محبت است.
4. نقاط قوت و ضعف خود را بپذيريد و سعي كنيد با تكيه بر تجربيات والدين، نقاط ضعف خود را برطرف سازيد.
5. کنترل باورهاي غيرمنطقي؛ بخاطر داشته باشيد كه پدر و مادر شما نيز يك انسان هستند، اگر نقاط ضعف آنها در خصوص كار شما آشكار شود، بهتر است اين امر را با واقع بيني خود در نظر بگيري و اين نقص را طبيعي او بدانيد، بگوئيد كه اين نقص در قبال خصلتهاي برجسته او، محبّت بي آلايشي او، سختي هايي كه بخاطر من كشيده و مي كشد بسيار بسيار ناچيز است پس سعي كنيد آنها را همانگونه كه هستند با همان صفاتشان بپذيريد.[8]گاهي انسان بخاطر اينكه طرف مقابلش با او تفاوت سني زيادي دارد، حس مي‌كند كه ارتباط خوبي با هم ندارند. و گاهي بزرگتر ها به خاطر اينكه از تحولات جديد خبر ندارند، انتظار دارند فرزندشان مثل همانها فكر كند و مثل همانها عمل كند؛‌ متوجه نيستند كه دورة جديد، افكار واعمال شرعي و عرفي خودش را دارد. اينجا بايد به سبك غير مستقيم و هنرمندانه به بزرگترها آگاهي داد و با آنها كنار آمد.
6. پر كردن اوقات فراغت: گاهي مواقع، خالي بودن اوقات فراغت باعث مي شود كه افكار عجيب و غريبي به ذهن انسان خطور كند. بايد سعي كنيد، اوقات فراغتتان را با برنامة مناسبي پر كنيد و اگر در اين خصوص در كارهاي خانه كمك كنيد، هم كمكي به مادرتان كرده ايد و هم پدرتان راضي مي شود.
پس براي داشتن ارتباطي صميمي، بايد كليه نكات فوق را در نظر داشته باشيد و بدانيد كه بايد به پدر و مادر احترام گذاشت، چون عقل چنين حكم مي كند و همچنين شرع نيز بر آن صحه مي نهد. پس پدر و مادري كه همه امكانات خويش را در راه رشد و تربيت فرزند به كار مي گيرند و با كمال اخلاص، عشق و محبت، فرزندانشان را با شيرة جانشان پرورش مي دهند، حق عظيمي بر ذمه فرزندان پيدا مي كنند تا فرزندان با آن همه زحمات و مشقات بي حدود و حصر والدين، گامي در جهت جبران قسمتي از خدمات آنها بردارند.

معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. اخلاق معاشرت، جواد محدثي، بوستان كتاب، قم.
2. پدر و فرزند، سيد محمد تقي حكيم.
3. رابطه دوستي و محبت، احمد مطهري، دفتر انتشارات اسلامي قم.

پي نوشت ها:
[1]. گيل ليندن فيلد، اعتماد به نفس، ترجمه حميد و نگار اصغري، تهران، جوانه رشد، 1382، ص 121 ـ 118.
[2]. همان.
[3]. ميزان الحكمه، باب الأخ.
[4]. اعتماد به نفس برتر، ص 121.
[5]. الحكم الزاهره، ترجمه عليرضا صابري يزدي، سازمان تبليغات اسلامي، 1372، ص 447.
[6]. همان، ص 80.
[7] . همان، ص 16.
[8] . فرهاديان، رضا، آنچه يك جوان بايد بداند، قم، بوستان كتاب، 1381، ص 57.