مواردي از آداب ظاهري و باطني نماز را بيان کنيد؟

نماز جلوه‌اي از بندگي انسان در پيشگاه خدا و مظهر عبوديت و عبادت است و چگونگي خواندن نماز و برقراري ارتباط قلبي، يكي از مسائل مهم شيعيان و كلية مسلمانان جهان مي باشد.
بر ارباب بصيرت و معرفت و مطلع بر اسرار و اخبار اهل بيت عصمت و طهارت ـ عليهم السلام ـ پوشيده نيست كه روح عبادت و تمام و كمال آن به حضور قلب و اقبال آن است ، كه هيچ عبادتي بدون آن مقبول درگاه احديّت و مورد نظر و لطف و رحمت الهي نمي شود و از درجة اعتبار ساقط مي باشد.[1]هر چه مرتبة اخلاص و حضور قلب، كه دو ركن مهم عبادات است كاملتر باشد، روح منفوخ در آن طاهرتر و كمال سعادت آن بيشتر و صورت غيبة ملكوتية آن، منوّرتر و كاملتر خواهد بود وكمال اعمال اولياء ـ عليهم السلام ـ به واسطة جهات باطنية آن بوده و الا صورت عمل چندان مهم نيست.[2] (البته صورت عمل يکي از لوازم و شرايط قبولي عمل مي باشد)
حضور قلب را در حال عبادت مي‌توان چنين معني كرد كه قلب عابد در جميع عبادت حاضر باشد و بداند كه حق را به چه توصيف مي‌كند و چطور مناجات مي‌كند از براي آن مراتب و مقاماتي است بسيار متفاوت، حسب تفاوت مقامات، قلوب و معارف عابدان است.
چنان چه تا به حال اشاره شد در نماز ارتباط قلبي يكي از اصلهاي واجب است كه تا ارتباط قلبي به شيوة صحيح برقرار نشود اقامة نماز معني ندارد ولي علاوه بر ارتباط قلبي اين عبادت مهم و واجب نياز به اجراي شرايط و آداب و مقدمات ديگر هست كه از جانب رسول خدا براي ما روشن گرديده است.
از اشكال ظاهري واجب نماز كه بايد اجرا شوند مي‌توان به اينها اشاره كرد: [3]1. طهارت، 2. نيت، 3. تكبيرات افتتاحيه و رفع يد، 4. قرائت، 5. ركوع، 6. سجده، 7. تشهد، 8. سلام.
براي محتواي نماز نيز نكاتي را بايد مراعات كرد:[4]1. آگاهانه باشد: يعني نماز بايد با آگاهي كامل از معاني اذكار و اعمال و مفهوم نماز خوانده شود.
2. عاشقانه باشد: آن چه موجب نشاط روح در عبادت مي‌شود و عابد، از پرستش خود لذت مي‌برد، عشق به خداوند متعال و شوق به گفتگوي با اوست.
3. خالصانه باشد: هيچ چيز چون خلوص، به نماز و عبادات ارزش نمي دهد و اگر عبادت خالص نباشد، در درگاه الهي پذيرفته نمي‌شود.
4. خاشعانه باشد: خشوع، حالت قلبي انسان در عبادت است و نتيجة توكل كامل به مقام بندگي در آستان الهي است.
البته همة نمازها پذيرفته نمي‌شوند ولي ابتدا بايد دانست كه قلوب بسيار مختلف اند و احوال هر يك نيز به حسب اوقات مختلف مي‌شوند، پس بر انسان لازم است که مانند طبيب معالج و پرستار شفيق از قلب خود نگهداري كند و در احوال آن دقت كند كه اگر خلوت با حال او مناسب است در خلوت عبادت كند، و اگر در خلوت اشتغال بيشتر مي‌شود، در جلوت به عبادت قيام كند.[5]و در آخر لازم به ذکر است كه اوصاف نماز، فلسفه و حكمتش،‌ فايده و آثارش، شرايط و آدابش و مكان و زمانش همه در روايات ائمه اطهار ـ عليهم السلام ـ و در آيات نوراني قرآن بيان شده است و نماز بزرگترين و مهمترين عبادت از جانب همة انبياء معرفي شده و تنها عبادتي است كه در هيچ حال از عهدة انسان ساقط نمي‌شود حتي در ميدان جنگ و هنگام غرق شدن.

معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. محسن قرائتي، راز نماز.
2. امام خميني (ره) ، سر الصلوة، موسسه نشر آثار امام خميني.
3. آيت الله جوادي آملي، اسرار الصلوة.
4. امام خميني، آداب نماز، موسسه نشر آثار امام خميني.
 
پي نوشت ها:
[1] . موسوي خميني، سيد روح الله، سر الصلوة، ص 15.
[2] . همان، ص 16.
[3] . همان، صص 34، 74، 80، 76، 94، 99 و 108.
[4] . قرائتي، محسن، راز نماز.
[5] . سر الصلوة، ص 33.