می گویند اگر فردی در روز پنج شنبه یا شب جمعه یا مناسبت های خاص دینی دیگر از دنیا برود و بمیرد عذاب قبر از او برداشته می شود. سؤال اینجاست مگر عذاب قبر فقط برای شب اول قبر می باشد و دیگر از آن شب بعد عذاب قبر ندارد؟ پس مابقی اعمالی که فرد انجام داده چگونه تسویه می شود؟ و عذاب شب اول قبر بابت چه چیزی می باشد؟

واقعیت این است که آگاهی ما از حوادث و وقایع و جریانات پس از مرگ و آن چه بر انسان بعد از مرگ می گذرد بسیار محدود و اندک است و این اندک آگاهی هم از طریق قرآن و روایات معصومین –ع- به ما رسیده است . بنا بر این ما در موارد زیادی پاسخ روشنی برای پرسش هایی که مربوط به امور جزیی و نوع رفتاری که با ما صورت می گیرد نداریم مگر این که در مورد آن روایت و یا استدلال محکم عقلی داشته باشیم .

حال در پاسخ به پرسش شما چند احتمال وجود دارد :

1- ممکن است که ذکر شب اول قبر به خاطر باشد که عذاب قبرو عالم برزخ در ابتدای ورود انسان به این عالم به دلیل آشنا نبودن او با این عالم و عدم انس با آن شدید تر و سخت تر باشد و انسان را بیشتر ناراحت و آزرده کند . به همین خاطر رفع عذاب در بدو ورود انسان به آن عالم به واسطه مردن در وقتی خاص مانند شب جمعه و پنج شنبه و سایر اوقاتی که شرافت و ارزش خاصی دارند لطف و عنایت خاصی در حق او است و در واقع با رفع عذاب در ابتدای وروی میت فرصت می یابد که با آن عالم بیشتر آشنا گردد و مقداری با آن مانوس شود و به کلی با آن بیگانه نباشد . این مطلب منافاتی با عذاب این فرد پس از شب اول به خاطر اعمال بد او ندارد و ممکن است پس از این مرحله اگر اعمال و رفتار بد و نا شایستی داشته به خاطر آن عذاب شود .

2- احتمال دارد که رفع عذاب برای کسی که در این اوقات خاص از دنیا می رود عمومی و کلی نباشد بلکه مخصوص کسانی باشد که اعمال و اخلاق و برنامه زندگی آنها مورد رضای خداوند و بر طبق دستور و خواسته او بوده ولی گاهی دچار لغزش و گناه شده اند و در واقع این رفع عذاب نوعی تخفیف و رعایت نسبت به آنها و پاداشی نسبت به اعمال خیر و شایسته آنها است . به عبارت دیگر برخورداری از رفع عذاب در شب اول قبربرای کسی که در این اوقات با فضیلت از دنیا رفته مستلزم داشتن زمینه و آمادگی قبلی است و این زمینه همان در خط بندگی بودن و داشتن ایمان و اعمال صالح است . به عبارت دیگر خداوند به خاطر اعمال خیر این فرد مرگ او را در این اوقات شریف قرار داده تا از آثار و برکات آن برخوردار گردد و مشمول رفع عذاب گردد .

ر.ک :

1- معاد ، شهید دستغیب .2- معاد شناسی ، سید محمد حسین حسینی طهرانی