نظریه انتصاب

در اینجا دو احتمال وجود دارد:

یک. تضعیف اصل ولایت فقیه

نظریه انتصاب، مقبولیت اصل ولایت فقیه را در عقیده مردم تضعیف مى کند؛ زیرا مردم نمى پذیرند خدا کسى را به ولایت بر آنان معین کند.

نقد و بررسى

یکم. مسأله مذکور -که سعى مى شود به عنوان یکى از افکار عمومى ثابت و مسلم جامعه تلقى شود اندیشه اى ناسازگار با مبانى دینى است و با واقعیات جامعه شناختى و فرهنگ جوامع اسلامى نیز ناسازگار است. جامعه اسلامى، از آغاز در مدینه با ولایت انتصابى پیامبر اکرم(ص) شکل گرفت. در مکتب تشیع نیز ولایت انتصابى معصومین(ع) از مسلمات مذهب به شمار مى آید.
درباره ولى فقیه در عصر غیبت نیز، تجربه تاریخى انقلاب اسلامى ایران، با پذیرش قاطع ولایت امام خمینى(ره)، نشان داد که مبناى نصب هرگز نمى تواند مایه ضعف اعتقادات مردم در امر ولایت -چه ولایت معصومان(ع) و چه ولایت فقیه شود.
دوم. اثبات یا انکار مسائل دینى، روش خاص خود را دارد. اینکه «نظریه انتصاب، مقبولیت اصل ولایت فقیه را در عقیده مردم تضعیف مى کند»، از نظر علمى نمى تواند دلیل انکار نظریه انتصاب قرار گیرد. اثبات یا انکار نظریه انتصاب، باید مبتنى بر عقل یا نقل باشد؛ حال آنکه این مسأله نه دلیل عقلى دارد و نه نقلى.

دو. از دست دادن مقبولیت

از آنجا که در نظریه انتصاب، مشروعیت تصرفات ولى فقیه منوط به انتخاب مردم نیست، مردم احساس همیارى و مشارکت کمترى در امر حکومت مى کنند؛ لذا ولى فقیه مقبولیت خود را از دست داده و از یارى مردم بى بهره مى شود.

نقد و بررسى

یکم. تجربه تاریخى انقلاب اسلامى ایران، خلاف این نتیجه را ثابت کرده و مى کند. حضور مردم در صحنه هاى مختلف در جریان شکل گیرى جمهورى اسلامى و مراحل پس از آن، اگر بى نظیر نباشد، در جوامع بشرى امروز کم نظیر است. این حضور صرفاً متکى به اعتقاد دینى مردم، به لزوم و وجوب شرعى پیروى از ولى امر است که بازگویى همان نظریه نصب مى باشد.
دوم. در این احتمال فرض شده است که در نظریه انتصاب، مشارکت مردم در امر حکومت نادیده گرفته شده است؛ در حالى که در نگرش اسلامى در کنار مشروعیت الهى، مقبولیت و اقبال عمومى در کار بست قدرت و اعمال آن نیز ملاحظه گردیده و اعمال ولایت بدون خواست عمومى انجام نمى پذیرد.
براى آگاهى بیشتر ر.ک: شاکرین، حمیدرضا، مشروعیت چیست ، پرسمان سال دوم، شماره هفتم، فروردین 1382.