نماز و آثار آن (2)
نماز و آثار آن (2)
نماز شناسی
نماز ستون دین بوده ، آدمی در پرتو آن به معراج می رود . نماز انسان را از زشتیها باز می دارد ، بهتر آن است که نماز ها را در اوقات خود به جای آریم ،زیرا نماز در اول وقت رضایت خدا را جلب می کند . امام صادق علیه السلام فرمود « هر که در انجام نماز سستی و کاهلی نماید ، به شفاعت ما نائل نخواهد شد » باید توجه داشته باشیم که نماز دارای ظاهر و باطن است . ظاهر آن انجام اعمال نماز است و باطن و روح آن توجه و اعتقاد به خدا و سخن گفتن با اوست . چنین نمازی مورد قبول پروردگار قرار می گیرد . رسول خدا (صلّی الله علیه و آله و سلّم) می فرمود : « خدا را آن چنان عبادت کنید که او را می بینید . » بدیهی است چنین درک و بینشی وقتی بدست می اید که آدمی خود را از انجام گناهان باز دارد . چون گناه ارتباط بنده با خدا را سست و لرزان می سازد . باید در حال نماز به چپ و راست توجه نکرده ، از کشیدن آه و بازی کردن با انگشتان خودداری شود . [5]
نماز و آرامش
تنها مشکلی که دنیای علم و صنعت امروز آن را حل نکرده مشکل آرامش روحیاست.هر روز امار بیماری های روانی و مصرف قرص اعصاب زیاد می شود. هیچ چیز به انسانآرامش نمی دهد جز یاد
خدا و ایمان و انس و عشق و توکل به اوآری نماز یاد خداستو فقط با یاد خدا دلها آرامش می یابد.
افرادی را می شناسیم که دارای قدرت مال وعلم هستند اما آرامش لازم را ندارند. در مقابل افرادی تهیدست هستند که به خاطرایمان به سرچشمه هستی دارای قلبی آرامند, دید و بینش و اعتقاد خاصی دارند کهحوادث تلخ و شیرین را می پذیرند و برای آنها تحلیل منطقی دارند.
آری با یادخداوند دلها آرام می گیرد و بهترین یاد خدا همان نماز است کمبود امروز بشر علم وتخصص نیست بلکه دل آرام است نه فرعون ها و ابر قدرت ها دل آرام دارند نه قارون ها, و نه ابولهب ها .
رهبر ما حضرت اما خمینی قدس سره که روز 12 بهمن 57 در هواپیمانشست تا به ایران بیاید, خبرنگار از او پرسید چه احساسی دارید؟ فرمود: هیچ.
بااینکه هنوز نظام شاهنشاهی سر پا بود و احتمال سرنگونی هواپیما داده می شد.در وصیتنامه خود نیز نوشت من با قلبی آرام به سوی خدا می روم این دل آرام از زور و پول ومقام نیست, از پیوند با خداست که بهترین نوع آن نماز است.
يكي از بهترين و اساسيترين راه وروش ارتباط با پروردگار بزرگ، نمازاست. در آن زمان كه انسان خود رانيازمند به يك نيروي فراتر از مادهمييابد رو به سوي پروردگار دانا، تواناو مهربان ميآورد، با او به راز و نيازميپردازد و او را به ياري ميطلبد.نماز موجب ارتباط قلبي انسان باخداست و نقش بسيارسازندهاي در تربيت روح واخلاق انسان دارد. نماز روح وروان انسان را در برابر عوامل شرك زاو آلوده كنندهاي كه در زندگي روزانه باآنها مواجه است پاك و منزه نگاهميدارد. همان گونه كه وقتي دست،لباس، صورت، سر و پا و گاهي تمامجسم انسان در هنگام كاركردن آلودهميشود او به شست شو و پاكيزه كردنآنها اقدام ميكند،روح و روان انساننيز ممكن است آلوده به هوسهايتحريك شده و افسارگسيخته،خودخواهيها ،غرور ،عقدهناشي از شكست و ناكامي ،حسد ،كينه،انتقام و صدها موارد ديگر شود كهانسان رااز راه راست زندگي و پاكي، بهراه فساد ميكشاند و از ياد خدا غافلميكند. براي رها شدن از اين آلودگيها همانطور كه فرد لباس و تن خود راميشويد دل و جان خود را نيز باخواندن نماز پاكيزه و خود رابه خدانزديك و روح آلوده خود را شست وشو ميدهد.
آرامش روحي و رواني دراثر خواندن نماز
مقتي انسان خاضعانه در برابر خداوندمتعال به نماز ميايستد در او نيروييمعنوي به وجود ميآيد كه سببآرامش و امنيت روحي ،رواني و قلبياو ميشود. اگر انسان نماز را به طورصحيح ،شايسته و با توجه به معني ومفهوم آن به جاي آورد،با تمام حواسخود ،متوجه خدا ميشود و از همهمشكلات دنيا و دلمشغوليها رويگردان ميشود و به هيچ چيز خدا وآيات قرآن – كه در نماز بر زبان جاريميكند – نميانديشد،همين رويگرداني از مشكلات و مسايل و فكرنكردن در مورد آنهادر هنگام خواندننماز باعث آرامش روحي و رواني درانسان و حتي كاهش فشارهاي رواني واضطراب ناشي از مشكلات روزمره وزندگي ميگردد. خواندن پنچ بار نمازدر روز ،خود بهترين تمرين برايآرامش روح و روان است و انسانميتواند از فشارهاي رواني ناشي ازگرفتاريهاي روزمره زندگي رها شود.« ويليام جيمز » فيلسوف و روانشناسيمعتقد است: « مؤثرترين دارويشفابخش نگرانيهاي انسان همان اعتقادو ايمان مذهبي انسان به خداست،نيرويي كه از اين طريق ايجاد ميشوداثر سازندهاي از خود به جايميگذارد.»
« سيرل برت« يكي از ديگر ازروانشناسان گفته است: « ما به واسطهنماز قادر خواهيم بود وارد انبار بزرگياز نشاط عقلاني شويم كه در شرايطعادي ياراي رسيدن به آن را نداريم.»
« آلكسيس كارل« نيز ثابت كرده استكه نماز باعث به وجود آمدن شور ونشاط مشخصي در انسان ميشود وهمين حالت است كه احتمالا منجربهشفاي سريع بعضي از بيماريها درزيارتگاهها و معابد ميشود.
درخواست راهنمايي وهدايت از خداوند هنگام قرائت سوره حمد، فرد نمازگزاراز خداوند ميخواهد او را به راه راستهدايت و ارشاد كند، اين اساسيتريندرخواست هر مسلمان در نماز و راز ونياز روزانهاش با خداست; ميتوانفرض كرد فرد سوار بر قايقي است كهدر مسير رودخانه به جلو ميرود،كنارههاي رودخانه باعث ميشود قايقاز مسير خود منحرف نشود و به راهراست خود ادامه دهد تا سالم به مقصدبرسد. پس ميتوان گفت ايندرخواست راهنمايي از خداوندچارچوب مشخصي را در انسان بهوجود ميآورد كه از راه راست منحرفنشود و از خداوند ميخواهد كه هموارهراه راست را در زندگي به او نشان دهدو پيش پاي او بگذارد، راهي كه او رابراي استفاده از نعمتهاي خداداي، تواناكند و از محدوديتهاي نا به جايي كهناشي از تنبلي و بيراهه رفتن انسان ونشانهاي از خشم خداست نجات دهد.
خداوند در سوره بقره آيات 2 تا 5ميفرمايند:
« قرآن اين كتاب آسماني بيهيچ شكو ترديدي راهنماي پرهيزكاران است.آن كساني كه به جهان غيب ايمانآورند و نماز را به پا دارند و از هر چهروزيشان داديم به فقيران انفاقميكنند و همچنين آنان كه ايمان آورندبه آنچه خداي به تو و بر پيغمبران توفرستاد و آنها خود به عالم آخرت يقينكامل دارند، اينها از جانبپروردگارشان از هدايتي برخوردارند واينها به حقيقت رستگاران عالمهستند.»
انس گرفتن با خدا
انسان زماني كه از صميم قلب خدا رادرك كرده متوجه ميشود كه خداوندنسبت به او رحيم است و با او به طوررحمت و شفقت رفتار ميكند چنان بااو انس ميگيرد كه ميتواند با خداصحبت كند و در اين حالت است كههمه چيز را به كلي فراموش ميكند،يعني هر اندازه شناخت به رحمتپروردگار بيشتر شود در هنگام خواندننماز مكالمه زيادتر و توجه و انس بهخدا بيشتر ميشود و اين انس و الفتيكه انسان با پروردگار خويش پيداميكند نتيجه اعتمادي است كه بهرحيمبودن خدا دارد و خداوند نسبتبه بندهاش عطوفت و رحمت دارد، ازاين رو يأس و نااميدي انسان نيزبرطرف و اميد و انس به خدا بيشترميشود و يك قدم جلوتر ميگذارد، زيرا با توجه به اين رحمت، انسان بهخدا قرب پيدا ميكند.
دعاي پس از نماز
انسان پس از خواندن نماز به ذكر دعا وتسبيح ميپردازد و اين خود به ادامهحالت آرامش رواني براي مدتي پس ازنماز كمك ميكند، انسان در دعا باخداي خود به راز و نياز ميپردازد و ازمشكلاتي كه در زندگي او را ناراحت ومضطرب كرده است به درگاه او پناهميبرد و با بازگو كردن رنج و اندوهخود از خدا ميخواهد كه در حلمشكلات و برآوردن حاجت به اوكمك كند و همين بازگو كردنمشكلات و مسايل اضطرابانگيز درحين حالتي از آرامش رواني، منجر بهرهايي از اضطراب ميشود. آشكاركردن مشكلات و مسايل و بيان آنهابراي فرد ديگري سبب آرامش روانيانسان ميشود، در اين حالت اگر انسانمشكلات و ناراحتيهاي خود را برايخدا بازگو كند و پس از هر نماز به راز ونياز با پروردگار بپردازد و از او ياري وكمك بخواهد به يك نوع پالايش روانيو تخليه هيجاني دست پيدا ميكند. (بهويژه اينكه انسان ميداند كه خداوندهيچگاه بر بندهاش منت نمگذارد و يا اورا به خاطر رازي كه براي وي گفتهاست سرزنش نميكند) دعا به درگاهخداوند از شدت اضطراب ميكاهد،چون انسان اميدوار است كه خداونددعايش را مستجاب ميكند، مشكلاتشرا حل و حاجتش را برآورده و اندوه واضطراب او را رفع ميكند.
خداوند در سوره مؤمن آيه 60ميفرمايد: «و خداي شما فرمود كه مرابا (خلوص دل) بخوانيد تا دعاي شما رامستجاب كنم…»
توكل داشتن به خدا و ياري گرفتن از اوزندگي را براي انسان آسوده ميكند.خداوند در سوره اسرار آيه 80 ميفرمايد:
« و اي رسول ما! دايم دعا كن كهبارالها مرا (هميشه به هر جا روم بهمكه يا مدينه يا عالم
قبر و محشر)به قدم صدق، داخل و به قدمصدق، خارج گردان و به من ازجانب خود بصيرت و حجتروشني كه دايم يار و مددكار منباشد عطا فرما.»
حضور دايمي خدا در قلب
خداوند به انسانها امر فرموده است كهشب و روز، صبح و شام و همواره به ياداو باشيم.
خداوند در سوره احزاب آيات 41 تا43 ميفرمايند:
« اي كساني كه به خدا ايمان آوردهايدذكر حق و ياد خدا (به دل و زبان)بسيار كنيد و دايم صبح و شام بهتسبيح و تنزيه ذات پاكش بپردازيداوست خدايي كه هم او و همفرشتگانش بر شما بندگان رحمتميفرستند تا شما را از ظلمتها (جهل وگمراهي) بيرون آورد و به عالم (علم وايمان )رساند و او بر اهل ايمان بسياررؤوف و مهربان است.» ذكر خدا سببحضور دايمي خداوند در دل ميشود بهطوري كه انسان حتي يك لحظه هم ازياد خدا غافل نميماند.
نماز عامل پيشگيري ازانحرافات خداوند در سوره عنكبوت آيه 45ميفرمايند:
« آنچه را از كتاب آسماني قرآن بر تووحي شد بر خلق تلاوت كن و نماز را(كه بزرگترين عبادت خداوند است) بهجاي آر كه همانا نماز است كه اهل نمازرا از هر كار زشت و منكر باز ميدارد وهمانا ذكر خدا بزرگتر (و برتر از انديشهخلق )است و خدا بر هر چه كنيد آگاهاست.»
نماز به انسان شناخت و قرب ميدهد واين نزديكي سبب ميشود تا معرفتفرد به زشت بودن گناه شديد شود وانسان را از گناهان باز دارد و به اوجهت دهد تا در صراط مستقيم گامبردارد و هرگز از اين راه به گمراهيكشيده نشود.
يك فرد معتقد و مذهبي كه نماز را بهجاي ميآورد كمتر در معرضفشارهاي رواني، افسردگي و اضطرابقرار ميگيرد و هرگز به بزهكاري،اعتياد و ديگر انحرافات اجتماعي روينميآورد. فرد معتقد ميداند كه با توكلبه خداوند از طريق نماز، دعا، نيايش وطلب حاجت از خداوند احساس بهتريپيدا خواهد كرد. او احساس ميكند درانجام كارها موفقتر ،با نشاطتر اميدوارتر، پرانرژيتر و آرام بوده وحركات سنجيده و مطابق با واقعيتهاخواهد داشت.
نماز، عامل صبر و بردباريدر برابر مشكلات
اعتقاد به قدرت لايزال الهي و نيايش وراز و نياز با خدا به انسان در برابرمشكلات قدرت تحمل ميدهد.
خداوند در سوره بقره آيه 154ميفرمايد: « اي اهل ايمان درپيشرفت كار خود صبر و مقاومتپيشه كنيد و به ذكر خدا و نمازتوسل جوييد كه خدا ياور صابراناست.»
خداوند در سوره بقره آيههاي 17 و 18ميفرمايند: « آنان كه چون بهحادثه سخت و ناگواري دچارشوند صبوري پيشه كنند و گويندما به فرمان خدا آمده و به سوي اورجوع خواهيم كرد، آن گروهند كهبه ايشان درودهاست از جانبپروردگار و رحمت خاص; و آنهاخود هدايت يافتگانند.»
خداوند در سوره بقره آيه 45ميفرمايند: « از خدا ياري بخواهيد ودر كارها صبر و تحمل كنيد و نمازبجاي آوريد، چرا كه امر نماز در دينسخت مهم و بزرگ خواهد بود و كاريدشوار مگر بر خدا پرستان.»
بهتر است در هر كاري از خدا طلبياري كرد و كمك گرفت و از اومددخواست. عطار نيشابوري در اينباره گفته است:
به هر كاري خدا را ياد ميدار
خدا را تا تويي از ياد مگذار
به كاري گر مددخواهي از اوخواه
كه به زين درنيابي هيچدرگاه
نماز و انفاق
در سوره بقره از جمله صفات پرهيزكاران را اقامه نماز و انفاق بر مي شمارد… و يقيمون الصلوة و مما رزقناهم ينفقون”… و نماز به پاي دارند و از هر چه روزي شان كرديم ( به فقيران) انفاق كنند.”
نماز و زكات
در آيات زيادي از قرآن، نماز همراه با زكات مطرح شده است. زيرا نماز رابطه با خالق را محكم مي كند و زكات به استحكام رابطه هاي بين خلق كمك مي كند: ” واقيمواالصلوة و اتواالزكوة…”و نماز به پا داريد و زكات بدهيد… .”
نماز و روزه
” واستعينوا بالصبر و الصلوة…”و از صبر و نماز ياري جوييد… .
در تفاسير و روايات مختلف، مراد از صبر را در اين آيه، روزه دانسته اند.
نماز و حج
” واذ جعلناالبيت مثابة للناس و امناً واتخذوا من مقام ابراهيم مصلي …”( و به خاطر بياوريد) هنگامي را كه خانه كعبه را محل بازگشت و مركز امن و امان براي مردم قرار داديم ( و براي تجديد همين خاطره) از مقام ابراهيم نمازگاهي براي خود انتخاب كنيد… .”
نماز و عدالت
” قل امر ربي بالقسط و اقيموا وجوهكم عند كل مسجد…”بگو پروردگارم به عدالت فرمان داده است، و توجه خويش را در هر مسجد به سوي او كنيد…” خداوند به پيامبر فرمان داده است كه هر چيز را در مورد صحيح خود به كار برده و به جاي خود بنهيد و فقط به سوي او و براي او و خالصانه عبادت كنيد.
نماز و جهاد
در آيه40 سوره حج، يكي از فلسفه هاي جهاد را جلوگيري از تخريب نمازخانه ها و عبادتگاهها بيان مي كند. ” الذين اخرجوا من ديارهم بغير حق الا ان يقولوا ربناالله و لولا دفع الله بعضهم ببعض لهدمت صوامع و بيع و صلوات و مساجد يذكر فيها اسم الله كثيراً…” همانا كه به ناحق از خانه خود بدون هيچ دليلي اخراج شدند جز اين كه مي گفتند پروردگار ما الله است و اگر خداوند بعضي از آنها را به وسيله بعضي ديگر دفع نكند، ديرها، صومعه ها و معابد يهود و نصارا و مساجدي را كه نام خدا در آن بسيار برده مي شود، ويرانمي گردد… .” به اين ترتيب حتي به قيمت خون دادن، بايد از مكان نماز و عبادات حفاظت و حراست كرد.
نماز و امر به معروف و نهي از منكر
لقمان ضمن بيان سفارشاتي به پسرش، به او توصيه مي كند كه : ” يا بني اقم الصلوة و امر بالمعروف و انه عن المنكر…” اي فرزند عزيزم نماز را به پا دار و امر به معروف و نهي از منكر كن…”
با برپايي نماز كه انسان را از زشتي ها و منكرات باز مي دارد، روح و جان خود را از همه آلودگي ها پاك و به صفات پسنديده آراسته كنيد و آنگاه مردم را به خوبي ها امر و از بدي ها و منكرات نهي نماييد.
نماز و تلاوت قرآن
” ان الذين يتلون كتاب الله و اقامواالصلوة…”؛ آنها كه كتاب خدا را تلاوت كرده و نماز به پا مي دارند…
نماز و مشورت
“والذين استجابوا لربهم و اقامواالصلوة و امرهم شوري بينهم…”و آنان كه امر خدا را اجابت كردند و نماز را به پا داشتند و كارشان را به مشورت يكديگر انجام دهند… . مؤمنان به وسيله نماز ارتباط خود را با خدا محكم تر كرده و با مشورت با يكديگر، موجبات دلگرمي ديگران را فراهم آورده و وحدت بيشتري را در جامعه اسلام سبب مي شوند.
نماز و اعطاي وام
“… و اقيمواالصلوة و اتواالزكوة و اقرضواالله قرضاً حسناً…”؛ … و نماز به پا داريد و زكات بدهيد و به خدا قرض نيكو دهيد و براي خدا به محتاجان قرض الحسنه دهيد… . هرگاه انسان نماز را با نيت خالص و با حفظ تمام اركان آن و با مداومت اقامه كرد آنگاه همه چيز را از خدا و به سوي او مي داند و لذا مي تواند زكات مال خود را بپردازد و چون به مالكيت روز جزاي خداوند معتقد است و پاداش آن روز را باور دارد، مال خود را انفاق مي كند و به نيازمندان قرض الحسنه مي دهد. حال چون از همه بدي ها پيراسته شده، در جهت آراسته شدن جامعه به صفات انساني، تلاش و كوشش مي كند و حتي از بذل جان خود نيز دريغ نمي ورزد. نيز هرگاه از او در امري نظر بخواهند، بدون سوء نيت، تمام اطلاعات و دانسته هاي خود را بدون كم و كاست در اختيار آنها قرار مي دهد و به اين ترتيب در برقراري عدالت در تمام شئونات آن كمك مي كند.
اقامه نماز مؤلفه چه کساني است؟
خداي منان از روي لطف بي پايان بر آدميان منّت نهاده، به آنها اجازه معراج به عالم ملک و ملکوت عطا فرموده و نماز را نردبان ترقي و ابزار ارتقاء به عالم بالا قرار داده است.
انسان خاکي که همواره اسير اميال نفساني و غرايز حيواني است، به هنگام نماز پرده هاي ظلماني جهان ماده را کنار مي زند، جاذبه دست و پاگير کره خاکي را مي شکند، موانع نيرومند عالم شغلي را از جلوي پايش بر مي دارد و به جهان بالا راه مي يابد، با خداي خود بي واسطه سخن مي گويد، و درد دل مي نمايد و خود را از چنگال نفس و شيطان مي رهاند.
نماز اوج معراج انسان، راز و نياز با خداي سبحان، موجب نزول رحمت يزدان، سنگر مبارزه با نفس و شيطان، بازدارنده انسان از خطا و عصيان، وسيله ي تقرب پارسايان و رمز بندگي مخلصان است.
منابع و مآخذ
نماز اول وقت ، محمد حسین رجائی خراسانی ، موسسه انتشارات فدک ، چاپ دوم سال 1380 ، ص 192 .
نماز شناسی ( جلد اول ) ، حسن راشدی ، ستاد اقامه نماز ، چاپ هشتم زمستان 1380 ، ص 312 .
آموزش نماز ، بهزاد یزدانی ، انتشارات امیری ، چاپ سوم پاییز 1371 ، ص 36 .
نماز در آیینه تمثیل ، محمد رضا سوقندی ، انصار ، چاپ دوم سال 1380 ، ص 72 .
پرتوی از اسرار نماز ، محسن قرائتی ، ستاد اقامه نماز ، چاپ پانزدهم زمستان 74 ، ص 252 .
قرآن كريم، ترجمه مهدي الهي قمشهاي،سازمان چاپ و انتشارات جاويدان
نماز چيست؟ دكتر حسين بهشتي،1354، انتشارات دفترنشرفرهنگاسلامي
نماز، محي الدين حائري شيرازي،1376، دفتر انتشارات وابسته به جامعهمدرسين حوزه علميه قم .
قرآن و روانشناسي، دكتر محمدعثمان نجاتي، ترجمه عباس عرب، 1377،انتشارات آستان قدس رضوي .
پي نوشت :
[5]. آموزش نماز . بهزاد یزدانی . ص 24 .
ارسال مقاله توسط عضو محترم سایت با نام کاربری : abolfazl0362
/س