ترومبوسیتوپنی (پلاکت پایین)

ترومبوسیتوپنی شرایطی است که در آن تعداد پلاکت خون کم می شوند. پلاکت ها (ترومبوسیت ها) سلول های خونی بی رنگ هستند که به لخته شدن خون کمک می کنند. پلاکت ها با جمع شدن و تشکیل شاخه در آسیب های رگ های خونی، خون ریزی را متوقف می کنند.

ترومبوسیتوپنی اغلب در نتیجه یک اختلال جداگانه مانند سرطان خون یا مشکل سیستم ایمنی بدن رخ می دهد. یا می تواند یک عارضه جانبی در مصرف داروهای خاص باشد. ترومبوسیتوپنی هم بر کودکان و هم در بزرگسالان تأثیر می گذارد.

ترومبوسیتوپنی ممکن است خفیف باشد و علائم کمی ایجاد کند. در موارد نادر، ممکن است تعداد پلاکت ها به حدی باشد که خون ریزی خطرناک داخلی اتفاق بیفتد. گزینه های درمانی برای ترومبوسیتوپنی در دسترس هستند.1
 

علل ترومبوسیتوپنی

علل این اختلال به دو دسته کلی کاهش تولید پلاکت و افزایش تخریب پلاکت تقسیم میشوند.
 
علل کاهش تولید پلاکت مانند نارسایی مغز استخوان، سندرم میلودیسپلازی، ارتشاح مغز استخوان، ساپرسیون مغز استخوان، پرتودرمانی، کمبود تغذیه‌ای، الکلیسم مزمن و عفونت های ویروسی مانند ایدز هستند.
 
علل افزایش تخریب پلاکت مانند پورپورای ترومبوسیتوپنیک ایمنی، پورپورای ترومبوتیک ترومبوسیتوپنیک، انعقاد داخل عروقی منتشر، هپارین، تخریب مکانیکی (مثلا ناشی از اختلال عملکرد دریچه آئورت) و… می باشند.2

علائم ترومبوسیتوپنی

علائم ترومبوسیتوپنی ممکن است شامل موارد زیر باشد:

زردی

خستگی

طحال بزرگ شده

خون در ادرار یا مدفوع

خون ریزی از لثه یا بینی

جریان قاعدگی غیر طبیعی

طولانی شدن خون ریزی ناشی از بریدگی

کبودی یا خون مردگی بیش از حد پوست (پورپورا)

خون ریزی سطحی در پوست که به عنوان بثورات لکه های قرمز مایل به بنفش به نام (petechiae) ظاهر می شود.

در صورت بروز علائم هشدار دهنده که باعث نگرانی شما می شوند به پزشک مراجعه کنید.

خون ریزی که متوقف نمی شود یک اورژانس پزشکی است که نیاز به درمان فوری دارد.1
 

عوامل تشدیدکننده ترومبوسیتوپنی

• عفونت‌ حاد
 
• بیماری ایدز
 
• مصرف‌ آسپیرین‌ یا سایر داروهای‌ ضد التهاب‌ غیراستروییدی‌
 
• مصرف‌ داروهایی‌ چون‌ کینیدین‌، داروهای‌ گوگردار، داروهای‌ ضد دیابتی‌ خوراکی‌، نمک‌های‌ طلا، ریفامپین‌ و غیره‌
 
• بزرگی‌ طحال‌
 
• کاهش‌ درجه‌ حرارت‌ بدن‌
 
• انتقال‌ خون‌
 
• مصرف‌ الکل‌
 
• پره‌اکلامپسی‌
 
• مواجهه‌ با اشعه‌ ایکس
 
• بیماری‌های‌ دیگر از جمله‌ لوپوس‌ اریتماتوی‌ سیستمیک‌، کم‌خونی‌، لوسمی‌، سیروز و غیره‌.2
 

چگونه می توان پایین بودن تعداد پلاکت را تشخیص داد؟

اگر متخصص خون و انکولوژی دکتر خون و انکولوژی مشکوک به پایین بودن تعداد پلاکت در بیمار باشد، ابتدا مجموعه ای از معاینه های فیزیکی را انجام می دهد. در طول معاینه پزشک بدن فرد را از نظر هرگونه کبودی غیرمعمول یا پتشی، که علامت خونریزی مویرگی به دلیل تعداد پلاکت پایین است بررسی می کند.

پزشک خون و انکولوژی احتمالا شکم فرد را برای بررسی طهال بزرگ، به عنوان یکی از عوامل تعداد پایین پلاکت بررسی می کند. همچنین از فرد درباره وجود سابقه اختلالات خونریزی در خانواده و امکان ابتلای موروثی سوال می کند.

آزمایش خون

برای تشخیص این بیماری،دکتر خون و انکولوژی ابتدا یک آزمایش شمارش کامل خون را تجویز می-کند. این آزمایش میزان سلول های موجود در خون را بررسی کرده و پایین بودن تعداد پلاکت در بدن بیمار را مشخص می کند. تعداد پلاکت در حالت معمول بین 150،000 تا 450،000 پلاکت در هر میلی لیتر خون است.

پزشک سپس خون شما را برای وجود آنتی بادی های پلاکت آزمایش می کند. این آنتی بادی ها در واقع پروتئین هایی هستند که پلاکت ها را از بین می برند. آنتی بادی های پلاکت به عنوان یک عارضه جانبی مصرف داروهای خاص مانند هپارین یا به دلایل نامعلوم تولید می شوند.

در نهایت پزشک متخصص خون و انکولوژی آزمایش لخته شدن خون را نیز تجویز می کند، که شامل زمان ترومبوپلاستین جزئی و زمان پروترومبین می شود.

این آزمایشات صرفا به یک نمونه خون نیاز دارد. سپس مواد شیمیایی خاص به نمونه خون شما اضافه می شود تا مدت زمان انعقاد آن مشخص شود.
 

سونوگرافی

اگر تشخیص پزشک بر بزرگ شدن طحال شما باشد، ممکن است یک تست سونوگرافی را برای شما تجویز کند. در این تست از امواج فراصوت استفاده می شود تا یک تصویر از طحال شما ایجاد کند. این تصویر در نهایت می تواند به پزشک کمک کند تا اندازه طحال شما را بررسی کند.
 

آسپیراسیون مغز استخوان و بیوپسی

اگر تشخیص متخصص خون و انکولوژی بر وجود مشکل در مغز استخوان شما باشد، ممکن است به شما انجام آسپیراسیون مغز استخوان را تجویز کند. در طی آسپیراسیون پزشک از یک سوزن استفاده می کند تا مقدار کمی از مغز استخوان را برای انجام آزمایشات خارج کند.

پس از آسپیراسیون، ممکن است برای انجام بیوپسی مغز استخوان به دکتر مراجعه کنید. در طی بیوپسی پزشک از سوزن برای گرفتن نمونه ای از مغز استخوان (معمولاً از استخوان ران) استفاده می کند. البته بیوپسی را می توان به طور همزمان با آسپیراسیون مغز استخوان انجام داد.3
 

درمان ترومبوسیتوپنی

همه افراد با تعداد پلاکت کم، نیاز به درمان ندارند. برخی از علت ها کاهش تعداد پلاکت ها در نهایت برطرف می شود و تعداد پلاکت ها در این موارد به سطح سالم خود باز می گردد. در ترومبوسیتوپنی خفیف این امکان وجود دارد که بیمار علائمی نداشته باشد یا این بیماری به خودی خود برطرف و درمان شود.

با این حال، افراد مبتلا به موارد ترومبوسیتوپنی شدید ممکن است نیاز به درمان داشته باشند. بعضی اوقات، با درمان علت اصلی می توان کاهش تعداد پلاکت را برطرف کرد.

بسته به علت اصلی بیماری، درمان ها شامل موارد زیر می باشند:
 

درمان علت اصلی ترومبوسیتوپنی

اگر پزشک بتواند بیماری و یا علت ایجاد کننده ترومبوسیتوپنی را تشخیص دهد، درمان علت می تواند ترومبوسیتوپنی را برطرف کند. به عنوان مثال، اگر ترومبوسیتوپنی ناشی از هپارین باشد، پزشک می تواند به بیمار توصیه کند تا از مصرف هپارین خودداری کرده و یک داروی رقیق کننده خون متفاوت را جایگزین کند. ترومبوسیتوپنی با وجود متوقف کردن تمام درمان های هپارین ممکن است برای یک هفته یا بیشتر باقی بماند.

تزریق خون یا پلاکت

اگر سطح پلاکت بیمار خیلی کم باشد، پزشک می تواند خون از دست رفته را با تزریق گلبول های قرمز خون یا پلاکت ها جایگزین کند.
 

داروها

اگر وضعیت بیمار به مشکل سیستم ایمنی بدن مربوط باشد، پزشک می تواند داروهایی را برای تقویت پلاکت بیمار تجویز کند. دارو انتخابی اولیه ممکن است یک داروی کورتن باشد. اگر کورتن مؤثر نباشد، پزشک ممکن است داروهای قوی تری برای سرکوب سیستم ایمنی بدن را امتحان کند.
 

عمل جراحی

اگر سایر گزینه های درمانی، موثر نباشند، پزشک می تواند جراحی را برای برداشتن طحال انجام دهد.
 

تبادل پلاسما

پورپورا ترومبوسیتوپنی ترومبوتیک می تواند منجر به وضعیت فوری پزشکی شود که در این صورت بیمار نیاز به تبادل پلاسما دارد.
 

سبک زندگی و داروهای خانگی ترومبوسیتوپنی

مبتلایان به ترومبوسیتوپنی بهتر است برای مدیریت علائم خود راهکارهای زیر را در نظر بگیرند:

از فعالیت هایی که ممکن است باعث آسیب و خون ریزی شود جلوگیری کنید. از پزشک خود بپرسید که کدام فعالیت ها برای شما بی خطر هستند. ورزش های تماسی، مانند بوکس، ورزش های رزمی و فوتبال، خطر صدمات شدید را به همراه دارند.

در مصرف داروهای بدون نسخه احتیاط کنید. داروهای بدون نسخه برای درد، مانند آسپرین و ایبوپروفن می توانند عملکرد پلاکت را مختل کنند.1
 

پیشگیری‌ از ترومبوسیتوپنی

1- اجتناب‌ تا حد امکان‌ از داروهایی‌ که‌ عامل‌ خطرزا هستند.

2- بیماران‌ از آسیب‌ بپرهیزند و در صورت‌ وقوع‌، دنبال‌ درمان‌ باشند. 2

پینوشتها
1.www.pezeshket.com
2.www.beytoote.com
3.www.darmankade.com