براي رسيدن به مقاصد معنوي راه بسيار است و در اين ميان هر راه كه نزديك‌تر باشد و انسان را زودتر به مقصد مي‌رساند، ناب‌تر است.
دراين باره، عقايد و گفته‌ها گوناگون است و درست‌تر اينكه، تا مي‌توان با نيكان هم نشين شد. هم نشيني با كساني كه خدا را براي خدا مي‌خواهند نه براي خود و نيز با آنان كه حقيقت ايمان را در خود به مرحله واقعيت رسانده‌اند، اثري شگرف دارد. در اين باره حضرت علي(ع) در كلامي دل نشين چنين فرموده است: «چيزي نيست كه از صحبت اخيار، انسان را بيشتر به سوي خوبي‌ها بخواند و از بدي‌ها نجات دهد». (2)
دليل آن است كه نشستن در پيشگاه صالحان و شرافتمندان جامعه، براي انسان شرف و هدايت به ارمغان مي‌آورد، دل‌هاي زنگار گرفته را روشني و صفا مي‌بخشد و ناخود آگاه انسان را به سوي معنويت جذب مي‌كند.
امام سجاد(ع) مي‌فرمايد: «هم نشيني با افراد صالح، آدمي را به سوي صلاحيت دعوت مي‌كند». (3)
نيروهاي معنوي نهفته در وجود اين گونه شخصيت‌ها در هم نشينانشان نفوذ مي‌كند و در گذر زمان، كارها و رفتار آنان را زير سيطره خود در مي‌آورد.
گاهي نفوذ معنوي آنان در ديگران سريع است و به زمان طولاني نياز ندارد، بلكه يك نشست، يك نگاه و يك گفتار، وضعيت فكري و اعتقادي فرد همراهشان را تغيير مي‌دهد و زندگي‌شان را معنا مي‌بخشد.
در محفل نيكان، ديگران هم عطر‌آگين مي‌شوند و به صف خوبان مي‌پيوندند. روشنايي و صفا و پاكي پاكان، ديگران را نيز فرا مي‌گيرد و قلب و جان آلودگان را به سوي خود مي‌كشاند.
هم نشيني با پاكان، پاكي مي‌آفريند و بودن با خوبان، خوبي مي‌زايد. همراه بودن با بندگان خود ساخته خدا، آدمي را مي‌سازد و توجهاتي كه به آنان مي‌شود، همراهشان را نيز فرا مي‌گيرد.(4)
نشست و برخاست با نيكان، فرصتي مغتنم است؛ زيرا معنويت اولياي خدا همچون اكسيري، ضعف و كمبود شخص مقابل را در هم مي‌شكند، به او شهامت حركت به سوي خوبي‌ها را مي‌بخشد، به او پر پرواز مي‌دهد تا در فضاي بي‌كران معنويت سير كند و از لذت‌هاي نگفتني عالم معنا بهره گيرد.
همراهي با مؤمنان حقيقي، ويژگي‌هاي فكري فرد مقابل را دگرگون مي‌كند و باورها و انديشه‌هاي ناسالم را جلا مي‌بخشد. البته اين يك قانون كلي نيست؛ از اين رو همان گونه كه دين به يك شخصيت آگاه و عالم دستور مي‌دهد كه مردم نا آگاه را به سوي دين و مذهب فرا خواند و آنان را با دستور‌هاي زندگي بخش تشيع آشنا سازد، همين گونه فرمان مي‌دهد، از هم نشيني با افراد پست و گمراه- اگر رفت و آمد با آنان در او موثر است- دوري جويد.

شناخت هم نشينان
 

«كسي كه قبل از آزمايش، به افراد اطمينان ورزد، نفس خود را در معرض هلاكت قرار مي‌دهد و سرانجامي سخت خواهد داشت». (5)
اين سخن، گوهري است از رهنمودهاي امام جواد(ع) كه در هم صحبتي و همراهي با اطرافيانمان بايد به آن دقت كنيم.
بدين ترتيب، شناخت درست در صورتي به دست مي‌آيد كه هم نشينان خود را بيازماييم.
بيشتر كساني كه در راه به چاله افتاده‌اند يا از چاله درآمده و گرفتار چاه شده‌اند، بر اثر خوش گماني، زود فريفته شده و بدون تحقيق به دام شيادان افتاده‌اند. پس چرا به همه اعتماد كنيم و حاضر به هم نشيني و دوستي با همه گونه افراد باشيم؟
حضرت علي(ع) مي‌فرمايد: «مردم به وسيله امتحان شناخته مي‌شوند». (6)
پس بر ماست كه برنامه زندگي خود را بنا بر دستورهاي هدايتگر اهل بيت(ع) طراحي كنيم و بر مبناي گفتار آن بزرگواران آينده خود را درخشان سازيم.
افرادي كه هم نشيني با آنان، موجب رشد و تعالي روح است:

1. نشست و برخاست با علماي رباني
 

پيامبر خدا(ص) مي‌فرمايد: «نزد هر عالمي ننشينيد! مگر دانشمندي كه شما را از ريا باز مي‌دارد و به سوي اخلاص فرا مي‌خواند». (7)
چرا كه ايشان، شما را به سوي خدا مي‌خواند، به سوي آل اللّه دعوت مي‌كند و هدفش از گفتارو راهنمايي‌اش، دعوت به سوي خود نيست هم نشيني با اين گونه علماي رباني، در شما اثر مي‌گذارد و شما را با معارف نوراني اهل بيت(ع) آشنا مي‌سازد. آنان قلب شما را با محبت خاندان وحي پيوند مي‌زنند و با اعمال ننگين منافقان تاريخ، آشنا مي‌سازند و نفرت شما را از آنان بيشتر مي‌كنند.

2. هم نشيني با نيكان و صالحان
 

پيامبر اكرم(ص) در شفارشي به عبداللّه بن مسعود مي‌فرمايد:
اي پسر مسعود، هم نشينان تو بايد افراد نيك باشند و برادران تو بايد اشخاص متقي و زاهد باشند؛ زيرا خداوند در قرآن فرموده است: «در آن روز (روز قيامت) دوستان، بعضي با بعضي ديگر دشمن هستند، مگر پرهيزكاران» ( زخرف:67). (8)
همچنين در وصيت خود با اباذر فرموده است: «اي اباذر، هم سخن براي خود انتخاب مكن، مگر فرد مؤمن را». (9)
در حقيقت، امتياز و شيريني زندگي، هم نشين بودن با اولياي خدا و مردان خود ساخته است. روايت مي‌كنند حضرت امير المؤمنين علي(ع) به پيغمبر اكرم(ص)گفت: «آيا زندگي را دوست دارم جز براي خدمت تو و اطاعت امر و نهي تو و براي محبت دوستان تو؟!». (10)
آنچه زندگي در دنيا را براي مردان خدا دل‌پذير مي‌كند، وجود اولياءاللّه و بندگان خود ساخته خدا است كه برخورد با آنان، ياد خدا و اهل بيت(ع) را در دل انسان زنده مي سازد. اين است شيريني و نشاط زندگي در دنيا براي آنان كه دنيا را فروخته‌اند.
هم نشيني با برخي گروه‌ها، مانع پيشرفت است:

1. هم نشيني با كوتاه فكران
 

دوستان ناشناس و يا آنان كه در نظر مردم به ضعف رأي و يا ديگر ويژگي‌هاي ناپسند شناخته شده‌اند، نه تنها كمك و پشتيبان انسان در مشكلات نيستند، بلكه همواره بر گرفتاري‌هاي آدمي مي‌افزايند.
حضرت اميرالمؤمنين علي(ع) مي‌فرمايد: «از مصاحبت با افراد ضعيف الرأي، كه رفتار آنان مورد پذيرش مردم نيست، بر حذر باش؛ زيرا كه اعتبار رفيق به رفيق اوست». (11)

2. هم نشيني با گمراهان
 

امام صادق(ع) در روايتي مي‌فرمايد:
با بدعت گزاران صحبت نكنيد و با آنان مجالست ننماييد؛ زيرا به خاطر مصاحبت و مجالست با آنان، در نزد مردم همانند يكي از آنان مي شويد.(12)
بنابراين با پرهيز از همراهي و هم كلامي با آنان، مي‌توان هم از خطر بد نامي و هم از لحاظ تأثير فكري منفي در امان ماند.

3. هم نشيني با هوا پرستان
 

هم نشيني با دوستان هواپرست و آنان كه هيچ گونه توجهي به عالم معنا و آخرت ندارند، ايمان را از قلب افراد مؤمن مي‌ربايند و زمينه حضور شياطين گمراه كننده در وجود آنان مي‌شوند.
درروايتي از امام علي(ع) مي‌خوانيم: «هم نشيني با مردم هواپرست، ايمان را از خاطره‌ها به دست فراموشي مي‌سپارد و سبب حضور شياطين مي‌شود». (13)
ايشان در خطبه‌اي ديگر، يكي از ويژگي‌هاي بهترين بندگان خدا را، دوري از مردم هواپرست مي‌داند و مي‌فرمايد: «محبوب ترين بندگان خدا نزد وي، بنده‌اي است كه از كور دلي رهيده و از شركت با اهل هوي دوري گزيده است.» (14) باز از آن بزرگوار روايت مي‌كنند: «هم نشيني نيكان با اهل فسق و فجور، آنان را به فجار ملحق مي‌كند». (15)
بنابراين، افرادي كه در جست و جوي حقيقت‌اند و در راه رسيدن به مقاصد عالي گام بر مي‌دارند، بايد از دوستي با كساني كه هدفشان تنها رسيدن به ماديات است و از ياد خدا و ذكر آل اللّه غافل‌اند، دست بردارند؛ زيرا كساني كه اراده آنها فقط زندگي دنيا است و با آينده خويش نمي‌انديشند، صلاحيت براي دوستي ندارند.

4. هم نشيني با شكاكان
 

افراد شكاك براثراندك بودن آگاهي ‌شان از دين، وسوسه‌هاي شيطان در آنان رسوخ مي‌نمايد. پس آنها را به هم نشينان خود القا مي‌كنند و دوستان آنان نيز بر اثر ضعف پايه‌هاي اعتقادي، اين گونه شبهه‌ها را مي‌پذيرند و در نتيجه، افراد پاك ولي ساده لوح، بر اثر دوستي با افراد شكاك هم رنگ آنان مي‌شوند. امام صادق(ع) فرمود: «كسي كه با اهل شك هم نشيني كند، او نيز گرفتار شك مي شود». (16)

پی نوشت ها :
 

1. شرح غررالحكم و درر الكلم، ج5، ص87.
2. اصول كافي، ج1، ص20.
3. سيد مرتضي مجتهدي سيستاني، اسرار موفقيت، با تلخيص از صص 119-135.
4. بحار الانوار، ج102، صص 173 و 183.
5. همان، ج71، ص340.
6. اصول كافي، ج1، ص30.
7. بحارالانوار، ج1، ص205.
8. همان، ج77، ص102.
9. همان، ص76.
10. همان، ج 19، ص81.
11. نهج البلاغه،‌نامه69.
12. اصول كافي، ج2، ص375.
13. نهج البلاغه، خ86.
14. همان.
15. بحارالانوار، ج74، ص197.
16. همان.
 

منبع: نشريه گلبرگ- ش124.
ادامه دارد…
/ج