این آئین در سال 400 قبل از میلاد از آئین تراواد (Theravada) که فرقه‌ای از آئین بودایی بود، جدا شده که آن را هینایانا (Hinayana) می‌خوانند. در آئین هینایانا عقیده بر این است که عناصر توسط عللی چند ظهور یافته و به دلیل رابطه‌ی علت و معلولی پدید می‌آیند. به همین سبب دارای موجودیتی نسبی بوده و خالی از آتمان (Atman) می‌باشند. اما ناگارجونا می‌گوید: «اشیایی که به موجب سلسله‌ی علل و معلولات ظاهر می‌شوند، نه فقط عاری از واقعیت جوهری بوده، بلکه خالی از هر گونه جوهر فردی بو خصایص شخصی می‌باشند». در این جا فقط سخن از خلأ، جوهر و عدم ثبات اصولی که مکاتب هینایانا آن را تکذیب می‌کرده‌اند، در میان نبوده، بلکه مراد از نیستی و عدم، همان واقعیت‌های نسبی می‌باشد، زیرا آنچه که از علتی پیدا می‌شود در واقع نیامده است. هینایانا پدیده‌ها را بدون بود و مأخذ اما واقعی می‌پنداشت، حال آنکه روش تحلیلی و شیوه‌ی استدلالی ناگارجونا عدم واقعیت این پدیده‌ها را به اثبات رسانده و فقط بدین معنی می‌توان این گفتار را که سلسله‌ی علت و معلول مساوی با یکدیگر یا همان خلأ جهانی است، پذیرفت. این مکتب بیشتر در جنوب آسیا توسعه یافته و رایج گردیده است. تراوادا معتقد است که نجات را در قید همین حیات نیز می‌توان به دست آورد. انسان باید مبدل به یک ارهت (Arhat) شده یا به عبارتی دیگر باید از سلسله‌ی علل و اسباب که پدید آورنده و هستی بخش همه‌ی درد و رنج‌ها است، بگریزد. طریقی که برای این خلاصی تجویز شده، شامل مراتب مشهود، حقایق، تفکر و مراقبه‌ی چهار حقیقت شریف بودایی بوده و برگزیدگان این راهِ نجات به جایی می‌رسند که عطش شهوات را فرو نشانده، گردونه‌ی مرگ و حیات از حرکت باز ایستاده و آنها وارد جزیره و شهر نیروانا (Nirvana) می‌شوند. یکی از علل موفقیت آئین ماهایانا (Mahayana) و گسترش بسیار زیاد آن به وجود آوردن همین عشق و عبادت توأم با شوق بوده و بیشتر توده‌های مردم را متمایل به راه قلب می‌نماید. اختلاف ماهایانا و تراوادا نیز در همین است، بدین معنا که هدف غایی تراوادا، رسیدن به نجات و آزادی شخصی است، حال آنکه ماهایانا این نجات را نه فقط از جهت شخصی جسته، بلکه می‌خواهد تمام موجودات عالم از برکت آن برخوردار شوند. رساله‌ها و آثار تراواد به زبان پالی نوشته شده، اما آثار و مآخذ ماهایانا بیشتر به زبان سانسکریت می‌باشند. تراوادا مدعی است که اصالت تعلیمات بدوی بودا را حفظ کرده و صفات پاک و بی‌تکلف و سازمان رهبانی آن را نگه داشته، در حالی که ماهایانا به تفسیر آئین بودا، رنگی عرفانی بخشیده است.
منبع مقاله :
معصومی، غلامرضا؛ (1388) دایره المعارف اساطیر و آیین های باستانی جهان جلد اول، تهران: شرکت انتشارات سوره مهر؛ چاپ اول.