نظریه وحدت وجود و موجود همان نظریه مشهور عرفا ست که بر اساس آن جز ذات حق و اسماء و صفات و فعل او که ظهور و تجلی اوست، امری واقعیت ندارد و موجودات نیز جز بعنوان مظاهر حق تعالی و تعینات افعالی او که محض ربط به او هستند حقیقتی ندارند.
اما قائلین به نظریه وحدت وجود و کثرت موجود می گویند که اصالت در خدا با وجود و در غیر خدا با ماهیّت است و وجود در عالم یکی است و آن هم خداست ؛ ولی موجود در عالم کثیر است .
بنابراین، در نظریه اول وحدت، هم در وجود و هم در موجودات ادعا شده است اما در نظریه دوم وحدت فقط در مورد خداوند محقق است و در مورد موجودات کثرت آنها مورد تاکید قرار گرفته است.