وظايف حقوقي و عاطفي زن و شوهر نسبت به همديگر و نسبت به فرزندشان فهرست وار بيان كنيد و كتابهايي در اين زمينه معرفي كنيد؟

مقدمه: انتخاب همسر و تأسيس زندگي مشترك يك خواسته طبيعي است كه در وجود انسان نهاده شده و از نعمتهاي بزرگ الهي است. علاقه به خانواده است كه انسان را از افكار پراكنده و اضطرابهاي دروني نجات مي دهد، اما افسوس كه انسان از اين نعمت الهي قدرداني نمي كند و به علت ناداني و‌ آشنا نبودن به وظايف خويش محيط خانه را به زندان تاريك بلكه جهنمي سوزان تبديل مي كند. مهمترين عامل اختلاف خانوادگي آشنا نبودن زن و شوهر به وظايف زناشويي خود و حقوق اعضاء خانواده است. از آنجايي كه ذكر همه وظايف در اين مجال كوتاه نمي گنجد ما به ذكر چند وظيفه مشترك و چند وظيفه مرد نسبت به زن و چند وظيفة زن نسبت به مرد و وظيفه هر دو به فرزند اكتفا مي كنيم و شما را براي آگاهي بيشتر به چند كتاب ارجاع مي دهيم.

وظايف مشترك زن و شوهر نسبت به هم
1. شناخت يكديگر: لازم است زن و شوهر در آغاز زندگي يكديگر را بشناسند. با طرز تفكر، اخلاق، خواسته ها، تمايلات و توان جسمي هم آشنا شوند. از نقاط ضعف و قوت هم آگاهي يابند. البته نه به قصد عيب جوئي بلكه به قصد اصلاح.
2. احترام به يكديگر: هر انساني به شخصيت خويش علاقمند است و خود را دوست دارد و مي خواهد ديگران به شخصيت او احترام بگذارند. به عنوان مثال نبايد همديگر را با لفظ تو خطاب كنند و يا صحبت هم را قطع كنند.
3. محبت به يكديگر: همه انسانها تشنه محبت و دوستي اند و مي خواهند محبوب ديگران باشند. كسي كه بداند محبوب ديگران نيست خود را بي كس و تنها مي شمارد و همواره افسرده است. آقا و خانم محترم بايد متوجه باشند كه همسر او هم از اين غريزه و احساس به دور نيست او نيز تشنة عشق و محبّت است. پيش از ازدواج از محبتهاي پدر و مادر برخوردار بوده و بعد از پيمان زناشويي انتظار دارد محبتهاي آنان را از سوي همسر خود ببيند و از صميم قلب دوستش داشته باشد. امام صادق ـ عليه السلام ـ مي فرمايد: هر كس از دوستان ما باشد به همسرش بيشتر اظهار محبت مي كند.
4. خودداري از شكايتهاي آزاردهنده: هيچ كس نيست كه ناراحتي و گرفتاري و درد دل نداشته باشد. هر كس دوست دارد غم خوار و محرم رازي پيدا كند. و گرفتاري هايش را برايش شرح دهد. و حس ترحمش را برانگيزد. تا غمي از دل خود برداشته و آرامش خاطري پيدا كند. اما هر سخن جايي و هر نكته مقامي دارد. براي درد دل نيز موقعيت مناسبي لازم است. در هر جا و هر شرايط نبايد شكايت آغاز كرد. پيامبر(صلي الله عليه وآله) مي فرمايد: هر كس مصيبتي را كه در مال يا بدنش باشد كتمان كند و نزد مردم شكايت نكند بر خدا لازم است گناهش را بيامرزد.
5. خوش اخلاقي: كسي كه خوش اخلاق باشد، محبوب همه هست. و همه از معاشرت با او لذت مي برند و به ضعف اعصاب و بيماريهاي رواني مبتلا نمي شود. خوش اخلاقي براي همه لازم است به ويژه براي زن و شوهر. زيرا هميشه با هم هستند. هر آقا و خانم محترمي: اگر مي خواهد زندگي به خود و همسر و بچه هايش خوش بگذرد بايد اخلاقش را اصلاح كند. هميشه شاد و خندان باشد. امام صادق ـ عليه السلام ـ مي فرمايد: نيكوكاري و حسن خلق خانه ها را آباد و عمرها را زياد مي كند.
6. دلجويي از يكديگر: دشواريهاي زندگي بر دوش مرد است. او در بيرون از خانه با صدها مشكل روبرو مي شود. او در اولين مواقع، نياز شديدي به همدمي دلسوز و مهربان دارد. تا دلداري اش بدهد و روان و اعصابش را آرامش دهد. او دلسوز ندارد و احساس غربت و تنهايي مي كند و از مشكلات فرار مي كند و به همسرش پناه آورده و لذا خانم بايد به داد او برسد و مانند يك پرستار بلكه يك روانپزشك دلسوز از او دلجويي كند.
چنانچه مرد هميشه در يك حال نيست، زن نيز حالات مختلف دارد. گاهي در اثر كارهاي دشوار خانه كاملاً خسته شده و گاهي در اثر داد و فرياد فرزندان اعصابش ناراحت است و… بانوان چون احساساتي هستند و تحمل دشواري ها را ندارند فوراً داد و فرياد مي كنند. در اين زمان نيازشان به دلجويي و همدمي بيشتر است. و بايد با نرمي و ملايمت اعصابشان را آرامش داد و براي اين كار كسي بهتر از شوهر نيست. زيرا يار و غمخوار و شريك زندگي و محرمترين افراد نسبت به اوست.
7. آراستن براي يكديگر: رعايت نظافت در همه جا و براي همه لازم است. و انسان بايد بدن و لباسش را هميشه تميز نگه دارد. پاكيزگي و زيبائي اختصاص به زن ندارد. مرد هم بايد به سر و وضع خويش برسد و تميز و شيك باشد.
همانطور كه مرد نمي پسندد همسرش يك زن كثيف و ژوليده اي باشد و انتظار دارد در منزل به سر و وضع خويش برسد زن نيز همين انتظار را دارد. او نيز از شوهر ژوليده و بدقيافه بدش مي آيد و دوست دارد شوهرش را زيبا و مرتب ببيند. پيامبر اكرم ـ صلي الله عليه و آله ـ مي فرمايند: بايد شما خودتان را براي همسرتان مرتب و آماده سازيد همانطور كه دوست داريد آنان خودشان را براي شما مهيا سازند.

وظايف شوهر نسبت به همسر
1. تأمين هزينه خانواده: تمام هزينه هاي زندگي خانواده شرعاً و قانوناً بر عهده مرد است. تأمين هزينه ها و پرداخت نفقه از احكام قطعيه اسلام و از حقوق واجبه اي است زن بر گردن شوهر دارد. وجوب نفقه مشروط به فقر زن نيست بلكه حتي در صورت غناي او هم، بايد نفقه او داده شود.
2. توسعه زندگي: گرچه رعايت اقتصاد كاري خوب و به صلاح خانواده است ولي سختگيري هم خوب نيست و اگر وضع مالي مرد خوب است بايد در مخارج اهل و عيالش توسعه دهد. پيامبر مي فرمايد: از ما نيست كسي كه از جهت مال و ثروت در وسعت باشد اما بر اهل و عيالش سخت بگيرد.
3. كمك در كارهاي خانه: درست است كه خانه داري عملاً بر عهده زنهاست و حرفي هم ندارد ولي بايد توجه داشت كه اداره يك منزل كار آساني نيست. يك بانوي خانه دار اگر همه شبانه روز در منزل كار كند باز هم مقداري از كارها لنگ مي ماند. مخصوصاً در مواقع غيرعادي مثل مهمانداري، مردانگي آن نيست كه وقتي وارد خانه شد تنها امر و نهي كند. پيامبر و ائمه اطهار ـ عليهم السلام ـ با آن عظمت و جلال در امور خانه به همسرانشان كمك مي كردند.
و…

وظايف زن نسبت به شوهر
1. خانه داري: خانه محيط كوچكي است اما نعمت بسيار گرانبهايي است. وقتي مرد از كارهاي روزانه و سر و صداهاي خارج خسته شد به خانه پناه مي آورد. و مي تواند بدون هيچ قيد و بندي در آنجا استراحت كند. پرورشگاه مردان و زنان با فضيلت است. مركز شخصيت شناسي و كلاس تعليم و تربيت كودكان است. اداره اين پايگاه حساس به عهده بانوان است. يعني ترقي، تنزل، اصلاح و افساد اجتماع در اختيار بانوان است، پس خانه داري شغل بسيار آبرومندي است.
2. نظافت در خانه: از وظايف مهم خانه داري، تميز كردن منزل، اسباب و لوازم زندگي است. زندگي در خانه تميز، مسرّت بخش است. و مرد را به سوي منزل متمايل مي سازد. و اسباب آبرو و سربلندي خانواده است.
3. تهيه غذا: از امور مهم خانه داري پخت و پز است. و اين امر مراتب كارداني و سليقه بانوان را به اثبات مي رساند. خانمي كه بتواند غذاهاي لذيذ و مطبوع تهيه كند شوهرش را به خانه و زندگي علاقه مند مي سازد. پيامبر مي فرمايد: وظيفه زن نسبت به شوهر اين است كه چراغ خانه را روشن كند و غذاي نيكو و شايسته تهيه كند.
4. خروج از منزل با اجازه شوهر: زن نبايد بدون اجازه شوهر از خانه بيرون رود.
5. حفظ حجاب: مرد بسيار غيور است و نمي تواند تحمل كند كه مرد بيگانه اي به همسرش نگاه كند يا با او در ارتباط باشد. او اين كار را تجاوز به حق مشروع خود مي داند و از همسرش انتظار دارد با رعايت پوشش و حجاب اسلامي و با تقيّد به ضوابط شرعي و قوانين اخلاقي و با حفظ متانت و حجب و حياي اسلامي شوهرش را در اين خواسته مشروع ياري كند.
6. و…

وظايف والدين نسبت به فرزند
1. تربيت فرزند: امام سجاد ـ عليه السلام ـ مي فرمايد: حق فرزند بر تو اين است كه بداني او از توست بد باشد يا خوب به تو نسبت دارد. در قبال پرورش و تأديب و راهنمايي اش به سوي خدا و كمك به فرمانبرداري اش مسؤوليت داري.
2. پرورش ايمان: كودكاني كه از اول با ايمان به خدا تربيت مي شوند اراده اي قوي و رواني نيرومند دارند.
3. احترام به كودك: اگر كودك مورد احترام باشد در خانه كمتر از اوامر پدر و مادر سرپيچي مي كند. پيامبر مي فرمايد: به فرزندان خود احترام كنيد و با آداب و روش پسنديده با آنها معاشرت كنيد.
4. پرورش فطرت راستگويي: يكي از وظايف پدر و مادر در تربيت فرزند پرورش فطرت راستگويي است. آنها موظفند در خانه طوري رفتار نمايند كه اطفال به راستي و راستگوئي عادت كنند.
5. دعا براي فرزندان: براي فرزندان خود دعا كنيد. امام سجاد در همين زمينه دعايي دارد. خدايا! بر من منت گذار و فرزندانم را بر من ببخش. بر من منت بنه و ايشان را از نعمت صلاح و صواب محروم مساز و… .

 معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. اميني، آيين همسرداري، انتشارات دفتر تبليغات اسلامي، 1381.