ولایت امام علی(ع) در قرآن

مفسران و دانشمندان شیعه و اهل سنت آیات فراوانى درباره فضایل و مناقب امیرالمؤمنین ( ع ) و اهل بیت ( ع ) ذکر کرده‌اند که نقل همه آنها از عهده این پاسخ خارج است . یکى از علماى اهل سنت ، معروف به حاکم حسکانى ، در کتاب شواهد التنزیل بیش از دویست آیه از این آیات را جمع‌آورى کرده است . در این جا به دو نمونه از این آیات که درباره ولایت و امامت حضرت على ( ع ) مى‌باشد ، اشاره مى‌کنیم : . 1 آیه تبلیغ : « یَا أَیهَا الرسُولُ بَلغ مَا أُنزِلَ إِلَیکَ مِن رَبکَ وَ إِن لَم تَفعَل فَمَا بَلغتَ رَسَالَتَهُ و اللَّهُ یَعصِمُکَ مِنَ الناسِ » 1 اى رسول ! آن چه را از سوى پروردگارت بر تو نازل شده ابلاغ کن و اگر چنین نکنى ، رسالت الهى را نرسانده‌اى – نترس – خداوند تو را از – شر – مردم – و کسانى که تحمل شنیدن این پیام مهم را ندارند – حفظ مى‌کند .
همه مفسران شیعه با تکیه بر روایات اهل بیت ( ع ) و نیز برخى از مفسران اهل سنت ، 2 گفته‌اند که این آیه درباره على بن ابى‌طالب ( ع ) و مسأله غدیرخم است .
لحن و خطاب این آیه ، آن را از آیات قبل و بعد متمایز مى‌کند . پیامبر اکرم ( ص ) تنها در این آیه ، نسبت به کتمان پیام ، تهدید شده است که اگر نگویى ، تمام آن چه را که در 23 سال رسالت گفته‌اى ، هدر مى‌رود : « وَ إِن لَم تَفعَل فَمَا بَلغتَ رِسَالَتَهُ » .
بنابراین باید دید چه پیام مهمى است که این گونه بیان مى‌شود ؟
توجه به نکات ذیل ، جهت‌گیرى محتوایى آیه را روشن مى‌کند :
. 1 سوره مائده ، در اواخر عمر شریف پیامبر نازل شده است
. 2 در این آیه به جاى « یَا أَیها النبِى » تعبیر « یَا أَیهَا الرسُولُ » است که خود نشانه یک رسالت مهم است
. 3 در این آیه به پیامبر هشدار داده شده است که اگر پیام الهى را ابلاغ نکند همه زحماتش هدر مى‌رود
. 4 رسول خدا از جریانى هراس دارد و از این‌روى خداوند به او دلدارى مى‌دهد که ما تو را از شر مردم نگه مى‌داریم . پیامبر هیچ گاه از جان خود نمى‌ترسد چرا که آن حضرت در روزگار تنهایى سنگ باران شد ، یاران شکنجه شدند ، و با مشرکان وارد درگیرى‌هاى نظامىِ طاقت‌فرسا شد ، اما هرگز در هیچ میدانى نهراسید . حال در اواخر عمر در میان این همه یار و یاور ترس و نگرانى پیامبر از چیست ؟
. 5 در این آیه ، پیامى است که به لحاظ اهمیت با همه پیام‌هاى دوران نبوت و رسالت برابر است : « وَ إِن لَم تَفعَل فَمَا بَلغتَ رِسَالَتَهُ »
. 6 محتواى پیام ، باید مسأله‌اى اساسى باشد ، وگر نه در مسایل جزیى و فردى ، این همه تأکید و دلدارى لازم نیست
. 7 پیام آیه ، درباره توحید ، نبوت و معاد نیست چون این اصول ، در روزهاى اول بعثت در مکه بیان شده و نیازى به این همه سفارش در اواخر عمر حضرت نداشته است
. 8 پیام آیه ، درباره نماز ، روزه ، حج ، زکات ، خمس و جهاد و . . . هم نیست چرا که پیامبر اینها را در طول 23 سال دعوت خویش بیان فرموده و مردم نیز به آن عمل کرده‌اند و هراسى از ابلاغ آن در بین نبوده است . پس محتواى این پیام چیست که در این آخرین سوره نازل شده بر پیامبر آمده است ؟
روایاتى که از شیعه و اهل سنت نقل شده است ، 3 ما را از تحیر نجات مى‌دهد و راهنمایى مى‌کند . روایاتِ فراونى زمان نزول این آیه را هجدهم ذى‌الحجه سال دهم هجرى در سفر حجه‌الوداعِ پیامبر اسلام دانسته است که آن حضرت در بازگشت به سوى مدینه ، در منطقه غدیرخم ، به امر الهى فرمان توقف داد ، و همه در غدیرخم جمع شدند .
در آن جا پیامبر خدا در انبوه یاران ، بر فراز جهاز شتران رفت و خطبه‌اى طولانى خواند . از این جا معلوم مى‌شود که مسأله بسیار مهمى مطرح بوده که خطابه‌اى طولانى لازم داشته است تا مردم در آن گرماى سوزان و زمین داغ ، بایستند و آن را بشنوند . ابتداى خطبه در بردارنده توحید و نبوت و معاد بود و تازگى نداشت . سخن تازه و مهم حضرت آن بود که خبر از رحلت خود داد و نظر آنان را نسبت به خود جویا شد . همه به کرامت ، عظمت ، خدمت و رسالت آن حضرت در حد اعلا اقرار کردند . وقتى پیامبر مطمئن شد که صدایش به همه در چهار طرف مى‌رسد ، پیام مهم الهى را ابلاغ فرمود . آن جا بود که دست حضرت على ( ع ) را گرفت و بلند کرد و فرمود : H « مَن کُنتُ مَولاهُ فَعَلِىٌّ مَولاهُ . . . » E ، هر که من مولا و رهبر اویم ، على بن ابى‌طالب مولا و رهبر اوست . 4 بنابراین محتواى این پیام مهم ، امامت ، ولایت و رهبرى حضرت على ( ع ) بوده است .
. 2 آیه ولایت : « إِنمَا وَلِیکُمُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ الذیِنَ آمَنُوا الذینَ یُقیمُؤنَ الصلاهَ وَ یُؤتُونَ الزکاهَ وَ هُمْ راکِعُونَ » 5 در روایات شیعه و اهل سنت آمده است که روزى فقیرى در مسجد ا