مذاهب مختلف اسلامي نگاه متفاوتي نسبت به امامت دارند و در انديشه آن ها امامت صرفا در قدرت سياسي خلاصه مي شود و امام کسي است که داراي قدرت و حکومت است اما نگاه مکتب اهل بيت نسبت به مسئله امامت با همه آن ها متفاوت و عميق تر و جامع تر از ديگر مذاهب است زيرا که براي امام شأن و جايگاه الهي قائل است و امام را از جانب خداوند منصوص مي داند. امام رضا(ع) نيز در حديث مشهوري شئون امامت را برمي شمارند.دکتر هادي وکيلي عضو هيئت علمي دانشگاه فردوسي مشهد در گفت و گو با خراسان به تبيين جايگاه امامت در انديشه فرق و مذاهب اسلامي پرداخت و انديشه امامت را از منظر امام رضا(ع) بيان کرد.
خيلي از مذاهب اسلامي، امامت را در قدرت سياسي خلاصه کرده اند
وي با بيان اين که مکتب اهل بيت (ع) در مقايسه با فرق و مذاهب ديگر نگاهي کاملا متفاوت و متمايز به موضوع امامت دارد، گفت: حقيقت اين است که ديگر مذاهب و فرقه هاي اسلامي، به امامت صرفا نگاهي سياسي دارند؛ يعني امامت از نگاه آن ها صرفا به قدرت سياسي امام معطوف است که اين انديشه با تفکري که ديگران حتي غير مسلمانان نسبت به قدرت و سياست و خلافت دارند تفاوتي ندارد.
به عنوان مثال خيلي از گروه ها و فرقه هاي مسلمان به ويژه فرقه هايي که حاکميت را در اختيار داشتند، مثل بني اميه و بني عباس، امامت را به معناي به دست گرفتن قدرت سياسي حتي به روش هاي نامشروع و ناموجه، معنا مي کردند که براساس آن خليفه در مقام اعمال قدرت مبسوط اليد است تا با روش هاي مشروع يا نامشروع از قدرت خود استفاده کند.
بنابراين در عمل، مکتب خلفا تعريفي از امامت داشت که فقط حوزه سياست را شامل مي شد آن هم سياستي سکولار و فرامذهبي.
خوارج تعريف روشني از امامت ارائه نمي کند
وکيلي با تاکيد بر اين که اگر چه ديدگاه و اعتقاد مذاهب و فرقه هاي غيرشيعه درباره امامت تفاوت هايي با يکديگر دارد، اما در مجموع اين نگاه ها داراي تفاوت اساسي با ديدگاه مکتب اهل بيت (ع) نسبت به امامت است، تصريح کرد: به عنوان مثال گروه خوارج نسبت به امامت نگاه تندي داشت و حتي در برخي موارد نفس امامت را انکار مي کرد. در مجموع خوارج تعريف شفافي از مسئله امامت و حکومت و رهبري ارائه نمي داد به همين دليل اميرالمومنين(ع) درباره خوارج فرمودند: انگار هرکدام از خوارج يک امام است، و براي خودش ادعاي امامت دارد؛ چون تن به امامت کسي نمي دهد.
زيديه ديدگاهي راديکال و سياسي نسبت به امامت داشت
اما در درون گروه هاي شيعي اختلاف نظرهايي درباره امامت وجود داشت؛ به عنوان نمونه گروه هايي مانند زيديه و اسماعيليه که به عنوان شيعه شناخته مي شدنداگرچه شيعيان اصيلي نبودند اما نوع نگاهشان نسبت به امامت تامل برانگيز بود. مثلا نگاه زيديه به امامت صرفا ديدگاهي انقلابي و راديکال و سياسي بود. به اين معنا که معتقد بودند امام و رهبر کسي است که دست به شمشير و مسلح و انقلابي و مبارز در همه زمان ها و مکان ها باشد. آن ها به طور رسمي اعلام مي کردند که امام نيست مگر کسي که با شمشير قيام کند؛ يعني لازمه امامت را قيام با شمشير مي دانستند. اين نوع ارائه نظريه امامت از سوي زيديه؛ هم مخاطرات عملي داشت و مقدور و ممکن نبود و هم داراي پيامدهاي عقيدتي و علمي و اخلاقي بود و از اين جهات پذيرفته نبود. به همين دليل زيديه نتوانست اين مسير را ادامه بدهد و در سده هاي بعدي افول کرد.
شيعيان ۱۲امامي متفاوت ترين نگاه را نسبت به امامت دارند
وکيلي با اشاره به اين که متفاوت ترين ديدگاه نسبت به امامت را شيعيان ۱۲امامي داشتند و هم چنان هم اين ديدگاه در ميان آنها وجود دارد، تصريح کرد: اهل بيت(ع) توانستند ديدگاهي را از امامت ارائه کنند که هم از نگاه عمل گرايانه افراطي و وسيله انگارانه خلفا فاصله داشت و هم متفاوت از اعتقادات راديکال و سياسي امثال زيديه بود. ضمن اين که از ديدگاه هاي تند و غاليانه جرياناتي مانند غلات و اسماعيليه فاصله داشت.
امام رضا(ع) و انديشه امامت
عضو هيئت علمي دانشگاه فردوسي مشهد همچنين به نوع نگاه و سيره عملي امام رضا(ع) نسبت به مسئله امامت اشاره و تصريح کرد: در مکتب و انديشه حضرت رضا(ع) نظريه امامت به مباني اصيل قرآن و سنت و عترت و متون اصلي دين بازگشت دارد.
در بسياري از متون تاريخي، کلام مشهور امام رضا(ع) مبني بر اين که «ما به چيزي قائل هستيم که قرآن و سنت آن را تاييد مي کند» نقل شده است. براساس اين ديدگاه، منبع مکتب اهل بيت(ع)در مسئله امامت دقيقا قرآن و متون اصيل ديني و نبوت و وحي است.
جامعيت فکري منحصر به فرد در مکتب اهل بيت(ع)
وي با بيان اين که تفاوت اساسي باور به امامت در مکتب اهل بيت(ع) جامعيت تعريف از امام است تصريح کرد: سخنان امام رضا(ع) در کتاب شريف تحف العقول نشان دهنده جامعيت فکري امام در مسئله امامت است.امام رضا(ع) در اين احاديث جامعيتي براي امام توصيف مي کنند که اين جامعيت منحصر به مکتب اهل بيت(ع) است. اين نوع تعريف جامع از امام در هيچ يک از اديان و مذاهب ديگر نيامده است.
امام رضا(ع) جايگاه برجسته علمي، معنوي و سياسي براي امام قائل هستند
اين استاد تاريخ اسلام با بيان اين که امام رضا(ع) ۳ ويژگي برجسته علمي، معنوي و سياسي براي امام قائل هستند، افزود: امام رضا(ع) در استدلال هايشان ترکيبي عقلي و نقلي دارند، براي کسي که در جايگاه امامت قرار مي گيرد سه شأن مهم قائل هستند؛ اين سه شأن بايد هم زمان و همواره با امام باشد. يعني در تمام شرايط امام بايد داراي اين سه ويژگي باشد؛ اولا براساس اين ديدگاه شأن علمي امام ممتاز است.
به اين معنا که امام به لحاظ علمي در جايگاهي قرار دارد که هيچ انساني نمي تواند به آن نزديک شود. علم امام به علم خدا اتصال يافته است و از آن سرچشمه مي گيرد از اين رو هيچ انساني نمي تواند به آن جايگاه علمي دست يابد. پس از منظر امام رضا(ع) امام مرجع علمي تمام انسان ها از جمله تمام مسلمانان است.
براساس تفکر امام رضا(ع)؛ امام مرجع سياسي جامعه است
وکيلي به دومين ويژگي امام از ديدگاه حضرت رضا(ع) اشاره کرد و گفت: علاوه بر جايگاه ممتاز و منحصر به فرد علمي براساس تفکر امام رضا(ع) امام مرجع سياسي است. يعني به لحاظ قدرت سياسي و اجتماعي، جامعه انساني زماني مي تواند الگوي موفق مديريت سياسي را تجربه کند، که امام به قدرت برسد. بنابراين طبق نظريه امامت امام هشتم(ع) که دقيقا منبعث از انديشه هاي اصيل و ناب اسلامي است، قدرت سياسي و اجتماعي جامعه بايد در اختيار امام باشد تا جامعه انساني بتواند به سعادت دست يابد.نکته محل تامل اين است که امام هشتم (ع) حتي در حضور مامون صريح و روشن و بي پرده ويژگي هاي امام از جمله شأنيت سياسي امام را مطرح مي کردند و با خواندن آياتي از قرآن مثل آيه «اولوالامر» اثبات مي کردند که امامت و رهبري سياسي بايد در اختيار امام باشد.
جايگاه بي بديل معنوي امام
رئيس گروه تاريخ دانشگاه فردوسي مشهد سومين ويژگي امام از منظر ثامن الحجج (ع) را دارابودن شأن معنوي و جايگاه برجسته و بي بديل معنوي امام دانست و يادآور شد: براساس اين انديشه ها امام خليفة ا… و واسطه فيض الهي و حافظ سرا… است. همان طور که در زيارت امام رضا(ع) ايشان را داراي اين صفات از جمله حافظ سرا… توصيف مي کنيم.
پس بشريت اگر بخواهد رشد معنوي داشته باشد و سلوک الي ا… را به طريق واقعي طي کند، نه به شيوه اي که صوفيان و گروه هاي انحرافي ديگر مي پيمايند، تنها مسير درست و حقيقي و صراط مستقيم که منتهي به سعادت بشري مي شود، راه امام مي باشد و از طريق امام مي توان درجات معنوي را طي کرد و به سعادت رسيد.
نظريه هاي امام رضا(ع) درباره امامت توسط ايشان تبلور عملي نيز يافت
وکيلي با بيان اين که ويژگي هاي امام از نگاه امام رضا(ع) در وجود خود ايشان به طور عيني تبلور يافته است، اظهار داشت: حتي پس از ۱۲۰۰سال که از شهادت آن حضرت مي گذرد، وقتي ما پاي سفره علم و معنويت و سياست امام (ع) مي نشينيم، منحصر به فرد بودن و جايگاه والاي آن حضرت را درمي يابيم. نظريه هاي امام در اين عرصه ها توام با عمل امام بود که رفتار و گفتار ايشان مي تواند براي ما الگو باشد. مجموعه تفکرات و اعمال امام رضا(ع) حيرت انسان را برمي انگيزد از اين رو ما براي کسب موفقيت بايد از آن بهره ببريم.وي به نمونه هايي از سيره امام رضا(ع) در بحث امامت اشاره و خاطرنشان کرد: تفاوت عمده اعتقاد نسبت به امامت در انديشه شيعه ۱۲امامي با بقيه مذاهب در اين است که شيعه معتقد به علم مطلق و کامل و جامع امام است.امام علي(ع) فرمودند: سلوني قبل ان تفقدوني؛ از من بپرسيد قبل از آن که نباشم.يعني هر سوالي از من بپرسيد من آماده پاسخ دادن هستم، هيچ مکتب و مذهب ديگري چنين اعتقادي نسبت به امامت ندارد و چنين اعتقاد مهم و بزرگي را مطرح نمي کند.
برجستگي منحصر به فرد علمي امام رضا(ع) در مناظرات خود را نشان داد
در متون تاريخي آمده است که براي تضعيف و تخريب جايگاه علمي و معنوي امام هشتم (ع)؛ مأمون از سران نحله ها و مذاهب و اديان مختلف برخي کشورها دعوت کرد تا با امام (ع) مناظره کنند؛ امام (ع) در آن مناظرات جامعيت و برجستگي منحصر به فرد علمي و معنوي خود را با قاطعيت و صراحت نشان دادند.به گونه اي که آنها به مرجعيت علمي و بي نظيربودن امام (ع) اعتراف کردند.
امام رضا(ع) تهديد مامون را به بزرگ ترين فرصت تاريخي شيعه تبديل کردند
وکيلي افزود:در عرصه سياست هم باز جايگاه برجسته امام رضا(ع) قابل مشاهده است. در تاريخ مامون به عنوان يکي از سياست مدارترين و زيرک ترين خلفاي عباسي شناخته مي شود.اما او وقتي در برابر امام(ع) که مرجعيت علمي و معنوي دارد قرار مي گيرد، ضعف خود را نشان مي دهد. مامون با تحميل ولايت عهدي به امام رضا(ع) به دنبال تضعيف شيعه بود اما عملکرد امام رضا(ع) در اين مسئله به گونه اي بود که اين تهديد بزرگ عليه شيعه به فرصت بزرگ و بلکه به بزرگ ترين فرصت تاريخي شيعه تبديل شد. امام رضا(ع) چنان مامون را در اين مسئله در تنگنا قرار دادند که او وادار به عقب نشيني شد و چندين بار از اين که امام(ع) را به مرو فراخوانده بود اظهار پشيماني کرد و در نهايت امام رضا(ع) را به شهادت رساند
منبع:http://www.khorasannews.com
ارسال توسط کاربر محترم سایت : hasantaleb