وحدت و همبستگی یکی از مهمترین و راهبردی ترین آموزه های دینی در جهت استحکام و اقتدار جامعه اسلامی است، جامعه ای که فاقد همبستگی و همزیستی مسالمت آمیز است و به بیماری اختلاف و تفرقه دچار شده است، بیشتر در معرض اضمحال و نابودی قرار دارد، کما اینکه باری تعالی در این خصوص می فرماید: «وَ لا تَنازَعُوا فَتَفْشَلُوا وَ تَذْهَبَ ریحُکُمْ؛[1]و نزاع (و کشمکش) نکنید، تا سست نشوید، و قدرت (و شوکت) شما از میان نرود!» در واقع چشم طمع کشورهای استبدادی و استکباری در کمین این چنین کشورهای بحران زده از فتنه تفرقه و اختلاف است تا آنکه از فضای غبار آلود آن به نفع خود بیشترین استفاده را ببرد و به ثروت و منابع مادی و طبیعی آن مسلط شود.
 

پاسخ به یک پرسش بنیادی

به راستی مبانی و اصول وحدت در جامعه اسلامی چیست؟ با چه سند و مدرکی افراد به دنبال گسترش وحدت در جامعه هستید، مگر چیزی غیر از این است که اختلاف شیعه و سنی ها تاریخی طولانی دارد؟!

در پاسخ به این پرسش باید به چند نکته اشاره کنیم، اول اینکه باید بین اختلاف و تفرقه فرق قائل شده و آنها را از یکدیگر جدا کرد، هر چند مذهب شیعه و اهل تسنن با یکدیگر اختلاف های فکری و مذهبی دارند، ولی هیچ گاه این اختلاف فکری و مذهبی نباید منجر به ستیز، تفرقه و فتنه بین آنها شود، چاره ی این اختلاف نظرها، بحث و گفتگوی علمی است، نه تفرقه، ستیز و ایجاد فتنه در جامعه، در ثانی اگر در آیات قرآن کریم به خوبی دقت و تدّبر کنیم، متوجه خواهیم شد، قرآن کریم فراتر از مذاهب اسلامی به دنبال برپایی زندگی مسالمت آمیز و مهرورزانه با سایر مکاتب و ادیان توحیدی است.

این در حالی است که اختلاف بین آیین مقدس اسلام با سایر ادیان مبنایی تر بوده و اختلافات فکری و مذهبی بین آنها گسترده تر می باشد، ولی با این وجود خدای متعال در قرآن کریم این چنین می فرماید: «قُل یا أَهلَ الکِتابِ تَعالَوا إِلى کَلِمَةٍ سَواءٍ بَینَنا وَبَینَکُم أَلّا نَعبُدَ إِلَّا اللَّهَ وَلا نُشرِکَ بِهِ شَیئًا وَلا یَتَّخِذَ بَعضُنا بَعضًا أَربابًا مِن دونِ اللَّهِ فَإِن تَوَلَّوا فَقولُوا اشهَدوا بِأَنّا مُسلِمونَ؛[2] بگو ای اهل کتاب! بیایید به سوی سخنی که میان ما و شما یکسان است؛ که جز خداوند یگانه را نپرستیم و چیزی را همتای او قرار ندهیم و بعضی از ما، بعضی دیگر را -غیر از خدای یگانه- به خدایی نپذیرد. هر گاه (از این دعوت،) سرباز زنند، بگویید: گواه باشید که ما مسلمانیم!» در واقع آیین مقدس اسلام آیین همزیستی مسالمت آمیز نه فقط با همکیشان، بلکه باسایر ادیان و مذاهب توحیدی است: «لا یَنْهاکُمُ اللَّهُ عَنِ الَّذینَ لَمْ یُقاتِلُوکُمْ فِی الدِّینِ وَ لَمْ یُخْرِجُوکُمْ مِنْ دِیارِکُمْ أَنْ تَبَرُّوهُمْ وَ تُقْسِطُوا إِلَیْهِمْ إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُقْسِطینَ؛[3]خدا شما را از نیکى کردن و رعایت عدالت نسبت به کسانى که در راه دین با شما پیکار نکردند و از خانه و دیارتان بیرون نراندند نهى نمى‏ کند؛ چرا که خداوند عدالت‏ پیشگان را دوست دارد.»

ویروس های مرگبار در مصاف با اتحاد اسلامی

در دو یاداشت قبلی به برخی از علل و عوامل بروز تفرقه و موانع اتحاد و همبستگی در جامعه اشاره کردیم در این متن  نیز به ادامه مباحث قبلی خواهیم پرداخت و ریشه و عومل این بیماری خطرناک و ویروس های مزمن که باعث تشدید و دامن زدن به آن می شوند را مورد بررسی و ارزیابی قرار خواهیم داد.
یکی از موانع و آسیب های پیش روی اتحاد اسلامی فقدان بازار مشترک اسلامی است، در واقع اگر روابط اقتصادی کشورهای اسلامی به طور چشم گیری با یکدیگر تقویت شود، این همگرایی و وابستگی آنها را از بازهای غربی بی نیاز می کنند و زمینه تقویت همبستگی و تقویت اقتصاد اسلامی را برای همدیگر فراهم می کند.

موانع سیاسی، اتحاد و همبستگی

غرب گرایی و گرایش به کشورهای استکباری

شاید هنوز آنچنان که شایسته است مسأله ی غرب گرایی و تأثیر آن بر تضعیف وحدت اسلامی و رابطه آن با گسترش تفرقه مورد مطالعه و پژوهش علمی قرار نگرفته است، ولی تجربیات سالیان اخیر نشان داده است، به هر اندازه کشورهای عربی که نوعاً  اهل تسنن می باشند، به سیاست های غربی و آمریکایی نزدیک شده اند، فاصله بیشتری از کشورهای انقلابی و نوعاً شیعی گرفته اند، فاصله هزار فرسخی کشورهایی همچون عربستان سعودی، امارات، قطر، بحرین و کویت از کشور ایران اسلامی و همچنین کشور سوریه و عراق به خوبی خود گواه بر گرایش آنها به کشورهای غربی دارد، گرایشی که خود موجب شکل گیری مثلث شوم غربی، عربی و عبری بر ضد کشورهای انقلابی و اسلامی شده است، ولی کشورهای اسلامی و غرب گویا فراموش کرده اند که خدای متعال در آیه 113 سوره مبارکه هود این چنین از رویکرد شوم آنها مذمت کرده است: «وَ لا تَرْکَنُوا إِلَى الَّذینَ ظَلَمُوا فَتَمَسَّکُمُ النَّارُ وَ ما لَکُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ مِنْ أَوْلِیاءَ ثُمَّ لا تُنْصَرُونَ؛[4] و بر ظالمان تکیه ننمایید، که موجب مى‏ شود آتش شما را فرا گیرد؛ و در آن حال، هیچ ولىّ و سرپرستى جز خدا نخواهید داشت؛ و یارى نمى‏ شوید!»

قدرت طلبی  زیاده خواهی

به راستی چه چیزی موجب می شود دیکتاتور خون آشامی همچون صدام حسین(لعنت الله علیه)  به خود اجازه دهد پا بر موازین اخلاقی گذاشته و اعلام جنگ به کشور شیعی و اسلامی ایران نماید، این در حالی بود که کشور عراق نیز مردمی مسلمان و دارای مذاهب مختلف شیعه و اهل تسنن داشت، آیا چیزی جز قدرت طلبی باعث آن جنایت نا بخشودنی شد، و یا اینکه کشور ترکیه که اکثریت جمعیت آن را مسلمانان تشکیل می دهند با چه توجیه سیاسی و مذهبی به شمال سوریه یورش برد، عربستان سعودی که خود را ام القری جهان اسلام میداند، با چه بهانه ای هزینه میلیاردی حمله به کشورهای مظلومی همچون سوریه و یمن را پرداخت می کند، آنچه از بیان کارشناسان سیاسی به دست می آید تنها یک چیز است قدرت طلبی و زیاده خواهی عامل این خطای استراتژیک و راهبری در کشورهای عربی شده است. راهبرد غلطی که مانع اتحاد کشورهای اسلامی شده است، ولی آتش آن دیر یا زود دامن ظالمان  را خواهد گرفت: «وَ اتْرُکِ الْبَحْرَ رَهْواً إِنَّهُمْ جُنْدٌ مُغْرَقُونَ؛[5] (هنگامى که از دریا گذشتید) دریا را آرام و گشاده بگذار (و بگذر) که آنها لشکرى غرق‏شده خواهند بود!»

دشمنان خارجی و استکباری

بعد از بیان عملکرد غلط سیاسیون مسلمان در تضعیف اتحاد اسلامی، نوبت به بیان دسیسه های دشمنان خارجی در تضعیف اتحاد اسلامی می رسد. چنان که تاریخچه اسلام نشان می دهد این دین و آموزه های رهایی بخش آن، همواره از مهم ترین موانع تحقق اهداف استعمار در بندگی و به اسارت کشیدن ملت های جهان بوده است، در این بین نخستین و کارسازترین سیاست استعمار در برخورد با ملت های جهان به ویژه اسلام، شعار «تفرقه بینداز و حکومت کن» بوده است، که ظاهراً امروز این شعار راهبری به «تفرقه بینداز و ریشه کَن کُن» مبدل شده است، متأسفانه از بی درایتی حکمرانان اسلامی استفاده کرده و برنامه های گوناگونی را در جهت تفرقه بین دول اسلامی به کار می گیرند، آنها در گام نخست برای ترویج سکولاریسم و جدایی دین از سیاست در کشورهای اسلامی با تمام توان می کوشند، و از طرفی با نقشه های گوناگون سعی در جداسازی کشورهای اسلامی از یکدیگر دارند.[6]

موانع اقتصادی ، اتحاد  و همبستگی

نداشتن بازار مشترک اسلامی

یکی از موانع و آسیب های پیش روی اتحاد اسلامی فقدان بازار مشترک اسلامی است، در واقع اگر روابط اقتصادی کشورهای اسلامی به طور چشم گیری با یکدیگر تقویت شود، این همگرایی و وابستگی آنها را از بازهای غربی بی نیاز می کند و زمینه تقویت همبستگی و تقویت اقتصاد اسلامی را برای همدیگر فراهم می کند، به هر اندازه این روابط گسترش یابد به طور چشم گیری اتحاد آنها نیز رونق و بهبود خواهد یافت.   

فقدان مدیریت مشترک

اگر سازمان کنفرانس اسلامی، دبیرخانه ای فعال در زمینه مدیریت مشترک اقتصاد کشورهای اسلامی را تأسیس کند، چنین دبیرخانه ای می تواند سرمایه و فن آوری و دانش اقتصاد اسلامی را از کشورهای توانمند اسلامی به کشورهای ضعیف انتقال دهد و در مواقعی که کشورهای غیر اسلامی، جهان اسلام را در فشار قرار می دهند، با برخی سیاست های خاص، اسباب مجازات آن کشورها را فراهم سازد این کار بر قدرت جهان اسلام می افزاید و روحیه وحدت را تقویت می کند.[7]  
 پی نوشت ها:
[1]. سوره انفال، آیه 46.
[2]. سوره آل عمران،آیه 64.
[3]. سوره ممتحنه آیه 8.
[4]. سوره هود، آیه 113.
[5]. سوره دخان، آیه 24.
[6]. لطف علی لطیفی پاکده، انسجام اسلامی، زمینه ها،مبانی، موانع و راهکارهای اتحاد اسلامی، ص 88.
[7]. همان، ص89.