أعوذ بالله من الشيطان الرجيم: و علامات و بالنجم هم يتهدون. نحل /16
در اين آيه هدايت را بوسيله ستارگان و در حقيقت نور ستارگان بيان داشته است و آن هم هدايتي عام چرا که کلمه يهتدون يعني هدايت مي شوند معلوم مي شود با اين نور، بسياري از انسانها راه حق را پيدا مي کنند و به هدايت نائل مي شوند و اگر در روايات بنگريم مي بينيم امام معصوم در رابطه با اين کلام الهي تفسير به حق و زيبايي را بيان مي کنند، در زير دو نمونه از اين روايات را بيان مي کنيم.
از داود جصاص نقل شده که گفت: از امام صادق عليه السلام شنيدم که مي فرمود: در آيه و علامات و بالنجم هم يهتدون، نجم (ستاره) رسول خدا صلي الله عليه و آله است و علامات ائمه عليهم السلام هستند.(1)
پيداست که ايشان بارزترين ويژگي ستاره را يعني درخشندگي و نورانيت را بيان مي کنند و آن را بيانگر رسول خدا صلي الله عليه و آله ذکر مي کنند، چرا که ايشان صلي الله عليه و آله نيز فرمودند: أول ما خلق الله نوري (اولين چيزي که خدا خلق نمود نور من بود) نوري بود که از بيابان تفتيده و رنجور عربستان آغاز به تابيدن کرد و چنان بالا رفت و روشني افکند که هر دو جهان را به نور خود منور گردانيد و أشرقت الارض بنور ربها، امام صادق عليه السلام نجم را پيامبر اسلام صلي الله عليه و آله مي دانند که فوق زمينيان مي تابد و زمينيان گمراه و گمگشته را به راه راست هدايت مي کند و کساني که اين نور را ديدند و نخواستند راه بيفتد و به جايگاه ظلماني خويش راضي بودند فاولئک هم الظالمون، در حقيقت اينان ظلم کنندگان به خويشتن هستند. اين نجم نشانه هائي دارد که به بيان امام صادق عليه السلام نشانه هاي اين نور ائمه معصوم مي باشند که همگي نشانه شدند و رسول خدا نور تا راهي به سمت حقيقت انسانها بگشايند و هر يک طريقي به سمت پروردگار خويش طي کنند. چرا که در جامعه کبيره مي خوانيم بکم فتح الله بواسطه شماست که خدا راه را به روي ما باز کرد و ما هديت شديم، امامان ما آيت و علامت شدند و آن نوري که رسول خدا صلي الله عليه و آله بر روي انسانها گستردانيد باعث شد بابي براي حقيقت جويان باز شود و از بيابانهاي ظلماني و درياهاي بي کران نابودي و بيهودگي نفس خويش خلاصي يابند و أشرقت الارض بنور ربها آنگاه نور خدا بر تمامي اينها مي تابد و جز نور چيز ديگري نمي باشد که فرمود: الله نور السموات و الارض. امام صادق عليه السلام از پدرانش تا امام علي عليه السلام نقل مي کنند که ايشان فرمودند: پيامبر صلي الله عليه و آله فرمودند: مراد از بالنجم هم يهتدون، ستاره جدي است زيرا آن ستاره اي است که غروب نمي کند، بناي قبله بر آن است و بوسيله آن اهل خشکي و دريا راهنمائي مي شوند.(2) از اين حديث آشکار مي شود که در اين آيه نبوت و امامت و ولايت جمع شده است که اين منصب ها از جانب خدا داده شده است که هيچ زوال و غروبي در ولايت نيست که در صورت از بين رفتن نابودي کل انسانها را در پي دارد و همچنين قبله که نماد وحدت و اتحاد به سمت آن واحد و أحد است را مي توان به واسطه ايشان شناخت همانگونه که ستاره جدي قبله نما مسلمانان است و اهل خشکي و دريا بيانگر اهل زمين و آسمان است که بواسطه ولايت ايشان هدايت مي شوند چرا که ما در زيارت امام حسين عليه السلام در روز عاشورا مي خوانيم که جلت و عظمت مصبيتک في السموات علي جميع أهل السموات. اين امام معصوم موجب برکت بر زمينيان و آسمانيان است، چنانچه قرآن خطاب به پيامبر اکرم صلي الله عليه و آله مي فرمايد: و ما کان الله ليعذبهم و انت فيهم. «خداوند آنان را عذاب نمي فرمايد در حالي که تو در ميانشان هستي.» يا روايتي که پيامبر صلي الله عليه و آله مي فرمايد: مثل اهل بيتي کمثل النجوم فانها أمان لأهل السماء و اهل بيتي أمان لاهل الارض فاذا خلت السماء من النجوم أتي اهل السماء ما يوعدون و إذا خلت الارض من أهل بيتي اهل الارض ما يوعدون.
« همانا مثل اهل بيت من همانند ستارگان است پس آنها امان اند براي اهل آسمان و اهل بيت من امانند براي اهل زمين، پس هنگامي که آسمان از ستارگان تهي شد اهل آسمان را آنچه وعده داده شد مي آيد و هنگامي که زمين از اهل بيت من خالي شد اهل زمين را آنچه وعده داده شدند مي آيد.
مي بينيم در قرآن وقتي علائم قيامت را بيان مي کند يکي از اين علامتها را مي آورد که: و إذا الکواکب إنتثرت (3) هنگامي که ستارگان فروريزند. در اين روايت پيامبر صلي الله عليه و آله بيان کرده اند آن هنگام که اهل بيت من در زمين نباشند وعده الهي فرامي رسد با اين آيه شريفه تطابق دارد. در اين ميان وظيفه بر دوش انسانها قرار دارد که کساني که واقعا طالب هدايت مي باشند. اين آيات و نشانه هاي خدا وجود دارد که يهدي الله لنوره من يشاء خدا هر که را که بخواهد هدايت مي کند. از نکاتي که معصومين در راستاي اين آيه ذکر کرده اند اين برداشت مي شود که ايشان (ائمه طاهرين) علاوه بر اينکه که صاحب هدايت ظاهري مي باشند داراي هدايت باطني نيز مي باشند چرا که در اين آيه هدايت به وسيله ستاره اي که در شب هدايت مي کنند امامان نيز در باطن و درون نهفته افراد هدايت مي نمايند و باطن آنان را چون نوري منور مي گردانند که در مبحث ولايت اين نور در ظاهر و باطن و ولايت ايشان مي باشد. اين نور در دل شب آب حياتي است که تنها هدايت شدگان از آن نوشيده و سيراب شدند.
دوش وقت سحر از غصه نجاتم دادند
و اندر آن ظلمت شب آب حياتم دادند.
منابع:
1- بحارالأنوار ج 16 ص 88.
2- بحارالأنوار ج 84 ص 66.
3- انفطار / 2.
*** بر گفته از مقاله و بالنجم هم يهتدون
/خ