روشن است که برطرف ساختن نیاز بیمار، محتاج درک و شناخت واقعی آن است. بدون شناخت این نیازها برآوردن آنها ممکن نیست. از این رو پرستار و کسی که در پی رفع نیازهای بیمار است، ناگزیر باید در شناخت نیازهای جسمی، روحی، معنوی و اجتماعی بیمار تلاش کند که این شناخت‌ها می‌تواند زمینه ساز برخوردها و رفتارهای مناسب و مطلوب پرستار با بیمار باشد.
 
یکی از بهترین راه‌های درک نیازهای بیمار این است که پرستار، خود را در موقعیت بیمار فرض کند. حضرت علی  علیه السلام در وصیت به فرزندش امام حسن مجتبی علیه السلام می‌فرمایند:

« فی وَصِیَّتِهِ لِابنِهِ الحَسَنِ علیه السلام ـ : اِجعَل نَفسَکَ میزانا فیما بَینَکَ وبَینَ غَیرِکَ ، فَأَحبِب لِغَیرِکَ ما تُحِبُّ لِنَفسِکَ ، وَاکرَه لَهُ ما تَکرَهُ لَها ، ولا تَظلَم کَما لا تُحِبُّ أن تُظلَمَ ، وأحسِن کما تُحِبُّ أن یُحسَنَ إلَیکَ ، واستَقبِح مِن نَفسِکَ ما تَستَقبِحُهُ مِن غَیرِکَ ، وَارضَ مِنَ النّاسِ بِما تَرضاهُ لَهُم مِن نَفسِکَ . » (1)

«پسرم! خویشتن را معیار و مقیاس قضاوت بین خود و دیگران بگیر! پس آنچه را که برای خود دوست می‌داری، برای دیگران دوست دار، و آنچه را که برای خود نمی‌پسندی بر دیگران نیز مپسند. ستم مکن! همانگونه که دوست نداری به تو ستم شود. نیکی کن، همانطور که دوست داری نسبت به تو نیکی کنند، برای خویشتن چیزی را زشت بدان که همان را برای دیگری قبیح می‌شماری. به همان چیز برای مردم راضی باش که برای خود می‌پسندی، آنچه نمی‌دانی مگو؛ اگر چه آنچه می‌دانی بسیار اندک است؛ و آنچه را که دوست نداری به تو بگویند به دیگران نیز مگو»
 
 در سخنان رهبر کبیر انقلاب (قدس سره) هم به این نکته اشاره شده است؛ آن جا که به وزیر بهداری و گروهی از کارکنان این وزارتخانه می‌فرمایند: «باز عرض می‌کنم که با بیمار بسیار باعطوفت باشید، از آن که خادم دم در است تا آن که پزشک است و پرستار، رفتار، رفتار خوب و عطوفت آمیز باشد. گمان کنید که خودتان مریض هستید و در یک مریضخانه رفته اید از کارمندان، پزشکان، و پرستار آنجا چه توقعی دارید؟ همان توقعی که خود شما از آنها دارید سایر بیماران هم از شما دارند»(2)
 

نیازهای بیمار

طبیعی است که برطرف ساختن نیازهای بیمار، عنوانی است فراگیر که شامل فعالیت‌های پرستاری در شکل‌ها و انواع گوناگون آن می‌شود. برخی از این نیازها مربوط به فعالیت‌های عادی و روزمره بیماران است، که شامل خوردن، خوابیدن، کارکردن، حرکت، پرکردن اوقات فراغت، انجام برنامه های عبادی و مذهبی و بالاخره معاشرت می‌باشد که پرستار متعهد و علاقه مند به مسئولیت خود، باید این نیازها را برای بازگرداندن سلامتی به بیمار برطرف سازد. در این جا به بیان پاره‌ای از این نیازها می‌پردازیم.
 
بعضی از بیماران برای صرف غذا به کمک پرستار نیاز دارند. در این صورت باید به آنها کمک کرد تا راحت بنشینند و غذا را به گونه ای که بتوانند به راحتی تناول کنند مهیا نمود و در صورت لزوم، تا پایان خوردن غذا با بیمار بمانند و بیمار اگر اجازه فعالیت داشته باشد، باید تا آنجا که بتواند، خودش شخصا غذا بخورد، که این کار به او کمک می کند که استقلال خود را تا حد امکان حفظ کند و در صورتی که باید غذا را به دهان بیمار بگذارند باید بدون عجله و شتابزدگی انجام گیرد و به بیمار وقت کافی برای جویدن و فرو بردن غذا داده شود تا غذا را با میل و آرامش خاطر تناول کند.(3)
 

چگونه غذا بدهیم؟

غذا دادن به بیمار باید از نظر نوع غذا، زمان، مکان، وضعیت روحی، و شیوه غذا دادن چنان باشد که بیمار، غذا را با میل و اشتهای کامل تناول کند. بنابراین برطرف ساختن نیازهای غذایی بیمار، یکی دیگر از وظایف پرستار است که این خود محتاج شناخت فرهنگ و آداب غذا خوردن و آگاهی به غذاهای مورد علاقه بیمار و عوامل بی اشتهایی او است. پرستار با شناخت این امور، می تواند بیمار را راضی و خشنود نگاه دارد.
 
در روایتی چنین آمده است که: «من اطعم مریضا شهوته، أطعمه الله من ثمار الجنۃ» کسی که به بیماری بر اساس میل و اشتهایش غذا دهد، خداوند از میوه‌های بهشتی به او میخوراند. از این سخن روشن می‌شود که فراهم کردن زمینه‌ای که به میل و اشتهای بیمار در غذا خوردن کمک کند از چه ارزشی برخوردار است و چه آثار نیک و جاویدی به دنبال خواهد داشت.
 
این گونه پرستاری در سیره عملی پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) وجود داشته است. از حضرت امیر مؤمنان علیه السلام  روایت شده است که:  فاطمه، دختر گرامی پیامبر خدا، بیمار شد. پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) برای دیدار او آمدند، نزد فاطمه نشستند و از حال او سؤال کردند. فاطمه در جواب چنین گفت: «انی أشتهی طعاما طیبا» «من غذایی پاک و گوارا میل دارم»  پیامبر برخاستند و از طاقچه اتاق، ظرفی از کشمش و نان و کشک و خوش‌های انگور آوردند و در مقابل حضرت فاطمه علیها السلام گذاردند.(4) و این گونه از حضرت فاطمه علیها السلام بر اساس میل و خواسته‌اش پذیرایی کردند.
 
پی‌نوشت‌ها:
1- نهج البلاغه، ج ۳، ص ۷۰، نامه ۳۱.
2۔ صحیفه نور، ج ۱۸، ص ۱۷۴
3- بحارالأنوار، ج ۱۱، ص ۲۲۴
4- بحارالأنوار، ج ۴۳، ص ۷۷ – ۷۸.
 
منبع: نگرش اسلامی به: فرهنگ پرستاری، اکبر اسدی، صص58-53، نشر مرکز تحقیقات اسلامی جانبازان، قم، چاپ دوم، 1375