پس از ماه‌ها خانه‌نشینی، چگونه می‌توان از آسیب ناشی از آفتاب اجتناب کرد

پس از خانه‌نشینی زمستانی و با کاهش محدودیت‌های مرتبط با ویروس کرونا در بسیاری از مناطق جهان، بسیاری از مردم امیدوار هستند از روزهای آفتابی این تابستان لذت ببرند. در چنین شرایطی، مهم است که خطرات ناشی از قرار گرفتن در معرض نور خورشید را دست کم نگیرند.

آسیب پوستی ناشی از آفتاب با سرطان پوست و پیری زودرس پوست ارتباط دارد. مقصر هر دو مورد، تابش فرابنفش (UV) است. تابش فرابنفش که برای چشم انسان غیر قابل مشاهده است اما بسیاری از جانوران از جمله گوزن شمالی قادر به دیدن آن هستند، دقیقا پس از انتهای بنفش طیف نور مرئی قرار دارد.

یکی از دلایل مضر بودن تابش‌ فرابنفش این است که انرژی آن می‌تواند جذب DNA سلول‌های ما شود و به آن‌ آسیب بزند. اگر سلول نتواند آسیب واردآمده به DNA را ترمیم کند، ممکن است تغییر یا جهش ژنتیکی به‌دنبال داشته باشد که به نوبه‌ی خود می‌تواند باعث سرطان شود. به علت اینکه سلول‌ها‌ی پوست در سطح بدن قرار دارند، هدف اصلی آسیب ناشی از تابش‌ فرابنفش هستند.

بدن تا حدی در برابر اثرات مضر ناشی از آفتاب مقاومت می‌کند. مکانیسم‌های سلولی ما می‌توانند آسیب به DNA را پیش از اینکه موجب جهش شود، شناسایی و ترمیم کنند. وقتی سلول‌های پوست آسیب DNA را تشخیص می‌دهند، سیگنال‌های هشداری را فعال می‌کنند که به سلول‌های تولید‌کننده رنگدانه منتقل می‌شود تا به آن‌ها بگوید برای محافظت در برابر آسیب، بیشتر رنگدانه‌های بیشتری تولید کنند. تولید این رنگدانه یا همان ملانین است که موجب برنزه شدن پوست می‌شود؛ بنابراین برنزه شدن نشانه‌ای از آسیب دیدن پوست است. تخمین زده شده که محافظت حاصل از این فرایند معادل فاکتور حفاظت در برابر خورشید (SPF) حدود ۴ است؛ یعنی اگرچه چهار برابر زمان بیشتری طول می‌کشد، اما هنوز می‌توانید بر اثر مواجهه با نور خورشید دچار آفتاب‌سوختگی شوید.

اگر در معرض مقدار زیادی تابش فرابنفش قرار داشته باشید، مقدار آسیب DNA می‌تواند قدرت دفاعی سلول را تضعیف کند. البته دفاع سلولی کاملا از بین نمی‌رود؛ زیرا سلول آسیب‌دیده دارای آخرین خط دفاعی است که می‌تواند طی فرایندی که آپوپتوز نامیده می‌شود، مرگ را انتخاب کند. این بدان معنا است که سلول‌های به‌شدت آسیب‌دیده که می‌توانند سرطانی شوند، قبل از اینکه موجب آسیب شوند، از بدن حذف می‌شوند. هر کسی که تاکنون دچار آفتاب‌سوختگی شده، این فرایند را تجربه کرده است. مقادیر زیادی از سلول‌های در حال مرگ در پوست موجب التهاب و قرمزی دردناک پوست می‌شوند که می‌تواند پایان ناخوشایند روزی باشد که در معرض آفتاب قرار گرفته‌اید.

خطر سرطان بر اثر مواجهه با نور خورشید

اما گاهی‌ اوقات دفاع‌ سلولی یادشده کافی نیست و آسیب ناشی از تابش فرانبفش می‌تواند به سرطان پوست منجر شود. طی دهه‌های گذشته با رواج سفرهای خارجی و تغییر نگرش به برنزه شدن، آمار سرطان پوست در بریتانیا افزایش یافته است. مطالعه‌ای نشان داده که نرخ شیوع سرطان پوست نسبت‌ به اوایل دهه‌ی ۱۹۸۰ تا چهار برابر افزایش پیدا کرده است.

اکنون و پس از ماه‌ها خانه‌نشینی، ممکن است مردم تمایل زیادی داشته باشند که زیر نور خورشید قرار بگیرند؛ اما نباید در این کار زیاده‌روی کنند.

قضاوت در مورد مقدار اشعه ماوراء بنفشی که در معرض آن قرار می‌گیرید، بسیار دشوار است؛ زیرا سطح آن حتی در برخی روزهای ابری می‌تواند بسیار بالا باشد. یکی از راه‌های محافظت از خود، آگاهی از شاخص UV (معیار شدت تابش‌ فرابنفش در هر روز) است. این امر به شما کمک می‌کند تا بدانید آیا لازم است از محافظی مانند کلاه، لباس یا کرم ضد آفتاب دارای SPF برابر ۲۰ یا بیشتر استفاده کنید و در مورد مدت‌زمان ماندن در فضای بیرون فکر کنید. همچنین بهتر است در فاصله‌ی ساعت‌ ۱۱ صبح تا ۳ بعدازظهر که در آن خورشید در اوج قرار دارد، بیشتر مراقب باشید. انجام چند اقدام احتیاطی ساده به این معنا است که با پایان خانه‌نشینی‌، همه می‌توانند با اطمینان از خورشید لذت ببرند.