نخستین و برجسته ترين تکیه گاه فکری براي انسان ، عقل است كه به واسطه آن تمامي شئون مادي و معنوي زندگي را تنظيم مي كند . عقل انسان حجيت ذاتي دارد يعني اثبات آن نيازمند به دليل دیگری نیست.اگر به انسان عاقلی گفته شود: « تو عقل نداري .» موجب ناراحتي او مي شود.وبدیهی است که توهین محسوب می گردد. چون همه انسانها براي عقل جايگاه رفيعي مي شناسند.اما اگر به كسي گفته شود:چرا از دینی پیروی نمی کنی؟ممکن است بگويد: چون حقانيت آن براي من مورد ترديد است .
اين نمونه نشان مي دهد كه عقل مورد قبول همه انسانهااست. اما پيامبر و كتاب مقدس به ياري عقل بايد ثابت شود تا مورد پیروی قرار گیرد.به عبارت دیگر انسانها در مقام نخست عاقلند بعد دیندار.
عقل خود بنياد با نگاه به طبيعت، درمي يابد كه اين عالم خالقي دارد. و با برسی زواياي گوناگون خلقت به این نتیجه می رسد که نظام عالم بر اساس یک هماهنگی در حال اداره شدن است.اینجاست که متوجه می شود خالق عالم باید حکیم و با تدبیر باشد.و با كنار هم قرار دادن اين گزاره ها صفاتي مانند علم و قدرت و حيات را براي آفريننده هستي ثابت مي كند. و هم چنين مي يابد كه در برابر نعمت هاي او بايد از خود تواضع نشان دهد و سپاسگزاري كند.
انسان همانگونه که به کمک عقل خود استدلال می کند وپاسخ ،پرسشهاي خود را می یابد.گاهی نیز متوجه می شود که عقل او در برابر برخی از پرسش ها ،پاسخی ندارد.و ناتوان است.پرسش هایی نظیر«از كجا آمده ام ؟ براي چه آمده ام ؟و به سوي كدام نقطه در حال حرکت هستم ؟و اینکه چگونه بايد پروردگار خود را مورد پرستش قرار دهدم ؟» از این قبیل می باشند.اين نوع پرسش ها فوق عقل هستند.اینجاست که انسان برای یافتن پاسخ پرسش های خود در جستجوي راهی دیگر برمی آید.ونياز انسان به پيامبران به همين دليل است.
انسان حقیقت جو و کمال طلب وقتی می فهمد در جوامع پيشين كساني بوده اند كه در محيط زندگيشان سابقه نيكو داشته اند .و منزّه از هر گونه پلیدی و تقلّب بوده اند.و اين افراد ادعا داشتند كه از سوي خداوند بر انگيخته شد ه اند تا راهنماي انسان به سوي كمال باشند و پاسخگوي پرسشهايي هستند كه عقل توانايي ورود در آن عرصه را ندارد. و براي اثبات ادعاها يشان كارهاي شگفت آوري انجام مي دادند كه انسانهاي معمولي از انجام آن ناتوان اند.مانند : زنده كردن مردگان و بينا كردن نابينايان و تبديل چوب خشكيده به موجودي قوي هيكل، به یاری عقل خود می کوشند تا سره را از ناسره جداکند.و وقتی درستی و صداقت آنان را در رفتار و گفتار دید ،آنگاه پیروی می کند.
قرآن که کلام خدا و معجزه جاویدان اوست در جای جای آن دعوت به تفکر و تعقل شده .ودر آن به صراحت آمده که این کتاب بدون تردید کتاب هدایت است برای تقوا پیشگان .» یعنی انسانهای کمال جو و حقیقت طلب.
/خ