خویشاوندان، ارتباط خونی با هم دارند. شاخ و برگهای یک درختند و گلهای یک بوستان. پس، ارتباطشان هم طبیعی است و قطع رابطه و رفت و آمد میان اقوام، عارضه ای ثانوی و یک بیماری اجتماعی و «آفت خانوادگی» به حساب می آید و اگر بی دلیل باشد، زشت و نارواست. اگر دلیلی هم داشته باشد، قابل رفع و شایسته تجدید رابطه است.

حضرت علی(ع) می فرماید:
«صلة الرحم توجب المحبة »[1]؛
پیوند با خویشاوندان (صله رحم) محبت می آورد.

روشن است که قطع این رابطه هم، سردی و کدورت و جدایی دلها را در پی دارد. در احادیث، از صله رحم به عنوان «محبوب کننده انسان میان بستگان » یاد شده است: «صلة الرحم… محبتة فی الاهل»[2].

سفارش اکید دین، بر این است که حتی با آنان که با شما بریده وقطع رابطه کرده اند، صله رحم و تجدید رابطه کنید (صل من قطعک) که این، نوعی ایثار و گذشت فوق العاده می طلبد.

محدوده این پیوند نیز گسترده است و هر بهانه را از دست انسان می گیرد. امام صادق(ع) می فرماید:
«صل رحمک و لو بشربة من ماء»[3]؛
صله رحم کنید، هر چند در حد خوردن جرعه آبی باشد.

در حدیث معروف دیگری آمده است:
«صلوا ارحامکم و لو بالسلام»؛
هر چند با سلام گفتن، با خویشاوندان پیوند برقرار کنید.

آنچه گاهی مانع رفت و آمدهای خانوادگی و دیدارهای خویشاوندان یا دوستان می شود، توقعات بالا، هزینه و مخارج، معطلی رفت و برگشت، وقت نداشتن افراد و. .. است. اما اگر به حداقل هم راضی باشیم و لحظه ای نشستن و حالی پرسیدن و آبی و چایی خوردن و برخاستن، یا از همان دم در، سلام کردن و جویای حال شدن وبرگشتن هم باشد، «صله رحم »ها بیشتر و ارتباطها قویتر خواهد گشت.

آثار و نتایج

این نوع پیوند، فواید بسیار و آثار دنیوی و اخروی فراوانی دارد که از احادیث بسیار آن، تنها به دو نمونه زیر، اکتفا می کنیم:

حضرت امام باقر(ع) فرموده است:
«صلة الارحام تزکی الا عمال و تنمی الاموال و تدفع البلوی و تیسر الحساب وتنسی ء فی الاجل»[4]؛
صله ارحام، «اعمال » را پاک، «اموال » را افزون، بلاها را دفع، حساب را آسان می کند و «اجل » را به تاخیر می اندازد.

همچنان که می بینید، نتایج یاد شده، برخی به امور دنیوی مربوط است، برخی هم نتایج اخروی و پاداشهای خدایی را نسبت به این عمل، بازگو می کند.

حدیث دیگر از امام صادق(ع) است:
«صلة الارحام تحسن الخلق و تسمح الکف و تطیب النفس و تزید فی الرزق وتنسئ الاجل»[5]؛
صله رحم، اخلاق را نیکو، دست را بخشنده، دل و جان را خوش می سازد، رزق را می افزاید و اجل و مرگ را به تاخیر می اندازد.

این کار نیک و ساده، آن قدر سازنده و مفید است و آنچنان موردرضای پروردگار، که گاهی تقدیر الهی به خاطر آن عوض می شود وخداوند به پاداش این عمل نیکو، بر عمر کسی می افزاید. در مقابل، قطع رابطه ها و بریدن از خویشاوندان، به حدی شوم و نفرت بار و در نظرخداوند، ناپسند است که عمر را می کاهد.

به این حدیث تکان دهنده توجه کنید:
امام صادق(ع) فرمود: «ما چیزی را جز «صله رحم » سراغ نداریم که عمررا زیاد کند، تا آنجا که گاهی تا زمان مرگ یک نفر، سه سال مانده است، ولی او اهل صله رحم می شود. آنگاه خداوند، سی سال بر عمرش می افزاید و سی و سه سال دیگر زنده می ماند. و گاهی اجل کسی سی و سه سال است، به خاطر قطع رحم وگسستن رابطه های خویشاوندی، کاهش می یابد و اجلش سر سه سال فرامی رسد.»[6]

مرز صله رحم

این ادب معاشرت، اختصاص به بستگان پاک و با تقوا و حزب اللهی هم ندارد. یک وظیفه اخلاقی است، حتی نسبت به آنان که اهل گناهند. چه بسا به برکت رفت و آمدهای بستگان صالح، فاجران هم راه صلاح پیش گیرند و تاثیر بپذیرند. گاهی ترک مراوده و رفت و آمد،سبب می شود که بستگان معصیت کار، در گناه و بیراهه خود، بیشترپیشروی کنند، ولی حفظ رابطه، جلوی بدتر شدن آنان را می گیرد. دراین صورت، تکلیف، همچنان نگهبانی از این خط ارتباط و پیوندخویشاوندی است.
یکی از شیعیان از امام صادق(ع) می پرسد: برخی خویشاوندانم خط و تفکر دیگری دارند، غیر از فکر و مرامی که من دارم. آیا آنان برمن حقی دارند؟ حضرت فرمود: آری، حق قرابت و خویشاوندی راچیزی قطع نمی کند. اگر با تو همفکر و هم عقیده باشند، دو حق بر تودارند: یکی حق خویشاوندی، دوم حق اسلام و مسلمانی.[7] حتی اگر بستگان، مایه آزار انسان را هم فراهم کنند، باز حق گسستن پیوند را نداریم. در حدیث آمده است:
مردی خدمت رسول خدا(ص) آمد و عرض کرد: یا رسول الله! من خویشاوندانی دارم که من با آنان پیوند می کنم و رابطه دارم، اما آنان آزارم می دهند. تصمیم گرفته ام آنان را ترک کنم. حضرت رسول فرمود:آنگاه، خدا هم تو را ترک می کند!. .. گفت: پس چه کنم؟ رسول خدافرمود: به کسی که محرومت کرده، عطا کن، با کسی که از تو بریده،رابطه برقرار ساز، کسی که بر تو ستم کرده، از او درگذر. هر گاه چنین کردی، خداوند پشتیبان تو خواهد بود.[8] از علی(ع) نقل شده که فرمود:
«صلوا ارحامکم و ان قطعوکم»[9]؛
با خویشاوندانتان پیوند و رفت و آمد داشته باشید، هر چند آنان باشماقطع رابطه کرده باشند.
سنت «صله رحم »، از نیکوترین برنامه های دینی در حیطه معاشرت است. گرچه شکل نوین زندگی و مشغله های زندگیهای امروزی، گاهی فرصت این برنامه را از انسانها گرفته است، ولی حفظ ارزشهای دینی وسنتهای سودمند و ریشه دار دینی، از عوامل تحکیم رابطه ها درخانواده ها است. بویژه در مناسبتهای ملی، در اعیاد و وفیات و آغازسال جدید، فرصت طبیعی و مناسبی برای عمل به این «سنت دینی »است.
باشد که بر دستورالعملهای مکتب در بعد اجتماعی و خانوادگی،وفادار بمانیم و صفای زندگی را در سراب غربزدگی و تقلید از «فرهنگ بیگانه» نبازیم.

پی نوشت ها:
[1] غررالحکم.
[2] اصول کافی، ج 2، ص 151.
[3] همان.
[4] همان، ص 150.
[5] همان، ص 150 و 151، حدیث 6 و 12.
[6] همان، ص 152، حدیث 17.
[7] میزان الحکمه، ج 4، ص 83.
[8] بحارالانوار، ج 71، ص 100.
[9] همان، ص 92.

منبع: حوزه نت