چرا با وجود آن که پيامبر اسلام ـ صلّي الله عليه و آله ـ از مهمانان در شب پذيرايي کردند ولي تعبير به « يوم انذار » آمده است؟

خداوند در قرآن خطاب به پيامبر اسلام ـ صلّي الله عليه و آله ـ مي فرمايد: « وَ أَنْذِرْ عَشِيرَتَكَ الْأَقْرَبِينَ[1]؛ و خويشاوندان نزديكت را انذار كن ».
« عشيره » در اصل از ماده « عشر » ( عدد ده ) گرفته شده و از آنجا كه عدد ده در حد خود يك عدد كامل محسوب مي شود به جمعيت بستگان نزديك كه انسان به وسيله آنها جمع كاملي را تشكيل مي دهد « عشيره » گفته اند. ماده معاشرت نيز ممكن است از همين معنا گرفته شده باشد، چرا كه انسان ها را به صورت مجموعه كاملي در مي آورد .[2]براساس آنچه در تواريخ اسلامي آمده، پيامبر اسلام ـ صلّي الله عليه و آله ـ در سال سوم بعثت مأمور ابلاغ اين دعوت شد زيرا تا آن زمان دعوت مخفيانه انجام مي گرفت. آن هنگامي كه آيه ياد شده و آيه « فَاصْدَعْ بِما تُؤْمَرُ وَ أَعْرِضْ عَنِ الْمُشْرِكِينَ[3] » نازل شد، پيامبر مأمور به دعوت آشكارا شد، و نخست از خويشاوندان آغاز كرد.
در مرحله اول پيامبر ـ صلّي الله عليه و آله ـ اقوام خود را ( كه 40 نفر بودند ) به خانه ابوطالب دعوت كرد و حمزه و ابوطالب نيز حضور داشتند و آن شب با فتنه ابولهب، پيامبر نتوانست تبليغ نمايد امّا فرداي همان روز آنها را دعوت به غذا كرده و تبليغ خود را علني نمود و حضرت علي را به عنوان وصي و برادر و جانشين خود قرار داد و اين قضيه مشهور به « يوم انذار » شده است.[4]امّا درباره « يوم انذار » چرا « ليلة انذار » نگفته اند؟!
اولاً: آنچه در تاريخ بيان شده بعد از كارشكني ابولهب در جلسه اول، ‌جلسه دوم به فرداي آن روز موكول شده كه مقتضاي حال نشان مي دهد دعوت در روز اتفاق افتاده است.[5]ثانياً: « يوم » در لغت به معناي روز و از طلوع فجر تا غروب آفتاب را مي گويند در استعمالات به مدتي از زمان و وقت[6]، روز در مقابل شب[7]، حضور[8]، مطلق زمان و دوران[9]، شب و روز[10]، نيز گفته شده است.[11]آن چه در ميان عرب مرسوم است اين است كه واژه « يوم » را از باب غلبه، استعمال مي كنند و شب را نيز داخل يوم مي دانند، مانند نمازهاي يوميه، در حالي كه بعضي از اين نمازها در شب خوانده مي شود. با وجود اين، اگر دعوت پيامبر اسلام ـ صلّي الله عليه و آله ـ در شب اتفاق افتاده و آن را « يوم انذار » گفته اند از باب غلبه و استعمال لغت عرب است.

منابع جهت مطالعه بيشتر:
1.      تفسير نمونه، ج 15، ص 372.
2.      فرازهاي از تاريخ اسلام، ص 271.
3.       قاموس قرآن، ج 7، ص 280، ذيل ماده « يوم ».

پي نوشت ها:
[1] . شعراء/214.
[2] . ابن منظور، لسان العرب، بيروت، دار الصادر، سوم، 1414 ق، ذيل ماده «عشر».
[3] . و آنچه را كه ( بدان ) فرمان داده شده‏اي آشكار كن و از مشركان روي برتاب. حجر/94.
[4] . سبحاني، جعفر، فرازهايي از تاريخ اسلام، قم، نشر مشعر، 1371 ش، ص 271؛
و مکارم شيرازي، ناصر، تفسير نمونه، تهران، دار الکتب الاسلاميه، اول، 1374 ش، ج 15، ص371.
[5] . ر.ك، تاريخ اسلام، همان.
[6] . نهج البلاغه، حكمت 396، الدهر يومان ( روزگار دو روز است ).
[7] . بقره/ 259.
[8] . مائده/ 3.
[9] . يونس/ 3.
[10] . هود/ 65.
[11] . قرشي، علي اكبر، قاموس قرآن، تهران، دار الكتب الاسلامية، چاپ هفتم، سال 1376، ج 7، ص 280، ذيل ماده «يوم».