خانه » همه » مذهبی » چرا خداوند در ابتدا بر طبق آية 12 و 13 سورة مجادله به مسلمين دستور داده است قبل از اينكه با محمد ـ صلّي الله عليه و آله ـ به راز سخن بگوييد، بايد صدقه بدهيد اما بعد از مدتي به علت عدم توانايي مردم امر خود را تغيير مي دهد و پرداختن زكات را كافي مي داند؟

چرا خداوند در ابتدا بر طبق آية 12 و 13 سورة مجادله به مسلمين دستور داده است قبل از اينكه با محمد ـ صلّي الله عليه و آله ـ به راز سخن بگوييد، بايد صدقه بدهيد اما بعد از مدتي به علت عدم توانايي مردم امر خود را تغيير مي دهد و پرداختن زكات را كافي مي داند؟

با توجه به اينكه پرسش مورد نظر در مورد نسخ است، به اختصار مورد بررسي قرار مي گيرد.
قبل از تفسير، آيه ي مورد نظر و ترجمه ي آن بيان مي گردد.
« يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا نَاجَيْتُمُ الرَّسُولَ فَقَدِّمُوا بَيْنَ يَدَيْ نَجْوَاكُمْ صَدَقَةً ذَلِكَ خَيْرٌ لَكُمْ وَأَطْهَرُ فَإِنْ لَمْ تَجِدُوا فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ ؛[1] اي كساني كه ايمان آورديد، هنگامي كه مي خواهيد با رسول خدا نجوي كنيد قبل از آن صدقه اي (در راه خدا) بدهيد اين براي شما بهتر و پاكيزه تر است و اگر توانائي نداشته باشيد خداوند غفور و رحيم است».
در آيه بعدي مي فرمايند : «أَأَشْفَقْتُمْ أَنْ تُقَدِّمُوا بَيْنَ يَدَيْ نَجْوَاكُمْ صَدَقَاتٍ فَإِذْ لَمْ تَفْعَلُوا وَتَابَ اللَّهُ عَلَيْكُمْ فَأَقِيمُوا الصَّلاةَ وَآتُوا الزَّكَاةَ وَأَطِيعُوا اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَاللَّهُ خَبِيرٌ بِمَا تَعْمَلُونَ ؛[2] آيا ترسيديد فقير شويد از دادن زكات قبل از نجوي خودداري كرديد اكنون كه اين كار را نكرديد و خداوند توبة شما را پذيرفت. نماز را بر پا داريد و زكات را ادا كنيد و خدا و پيامبرش را اطاعت كنيد و (بدانيد) خداوند از آنچه انجام مي دهيد با خبر است».

شأن نزول  
گروهي از مردم بخصوص ثروتمندان مرتب مزاحم پيامبر– صلي الله عليه و آله و سلم –  مي شدند و با او نجوي[3] مي كردند ؛كاري كه ماية اندوه ديگران و يا كسب امتياز بي دليل براي اينان بود. به علاوه موجب تضييع اوقات گرانب هاي پيامبر– صلي الله عليه و آله و سلم –  مي شد، حكم فوق نازل شد که در واقع آزموني بود براي آنها و نيز كمكي به مستمندان و وسيلة مؤثري براي كم شدن اين مزاحمت ها. به اين ترتيب آنها كه تمكن مالي داشتند دادن صدقه قبل از نجوي براي آنان واجب بود و آنها كه نداشتند بدون آن نمي توانستند با پيامبر– صلي الله عليه و آله و سلم –   نجوي كنند.
آيه بعدي نسخ آيه اول است كه مي فرمايد: كه آنها در نجواهاي قبلي مرتكب گناهي شده بودند خواه به خاطر تظاهر و ريا و يا آزار پيامبر – صلي الله عليه و آله و سلم – و يا ايذاء مؤمنان فقير ولي بعد از واجب شدن صدقه ،  به خاطر ترس از صدقه سخن گفتن با پيامبر– صلي الله عليه و آله و سلم –   را ترك كردند، بايد  توبه نمايند.[4]

فلسفة تشريع و نسخ حكم صدقه قبل از نجوي
چرا وجوب صدقه قبل از نجوي كردن با پيامبر– صلي الله عليه و آله و سلم –  تشريع شد و بعد از مدّت كوتاهي نسخ گرديد؟
جواب اين سؤال را به خوبي مي توان از قرائن موجود در آية فوق و شأن نزول آن به دست آورد. هدف آزمايشي بود براي افراد پر ادعائي كه از اين طريق اظهار علاقه خاصي به پيامبر– صلي الله عليه و آله و سلم –  مي كردند، معلوم شد اين اظهار علاقه ها تنها در صورتي است كه نجوي مجاني باشد. امّا هنگامي كه نياز به بذل مقداري مال داشت، خاموش شدند از اين گذشته اين حكم براي هميشه در مسلمانان اثر گذارد و نشان داد تا ضرورتي نباشد؛ نبايد وقت گرانب هاي پيامبر– صلي الله عليه و آله و سلم –  و ديگر رهبران بزرگ اسلامي را با نجوي گرفت و وسيلة ناخشنودي مردم را فراهم ساخت و در حقيقت كنترلي بود براي نجواها در آينده.
بنابراين حكم مذبور از آغاز جنبة موقتي داشته و پس از آنكه هدف آن تأمين گرديد، نسخ شد؛ زيرا ادامة آن نيز مشكل ايجاد مي كرد؛ چرا كه گاه مسائل ضروري پيش مي آمد كه لازم بود به طور خصوصي با پيامبر – صلي الله عليه و آله و سلم – در ميان گذارده شود چنانكه صدقه باقي مي ماند، اي بسا اين ضرورت ها از دست مي رفت و افراد يا جامعه اسلامي زيان مي ديدند.[5]

معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. احسن الحديث ؛ علي اکبر قرشي ، ج 11 ، ذيل آيه 12 سوره مجادله .
2.  اطيب البيان ، عبد الحسين طيب ، ج 12 ، ذيل آيه 12 سوره مجادله .

پي نوشت ها:
[1] . مجادله/ 12.
[2] . مجادله/ 13.
[3]  . در گوشي و يواش صحبت کردن که ديگران متوجه نشده و نمي شنوند.
[4] . فضل بن حسن طبرسي، مجمع البيان، بيروت، دارالمعرفه، ذيل آية 12 و 13، سورة مجادله.
[5] . ر.ك: مكارم شيرازي، ناصر، تفسير نمونه، تهران، دارالكتب الاسلاميه، ج 23، ص 449  ؛ و ر.ك: طباطبائي، سيد محمد حسين، تفسير الميزان، قم، نشر بنياد علمي و فكري علامه، ذيل آية 12 و 13 سورة مجادله.

دیدگاهتان را ثبت کنید

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد