خانه » همه » مذهبی » چرا « رَبِّ الْعَالَمِينَ »[1] به صورت جمع آمده وبه صورت تثنيه نيامده، تا شامل دنيا و آخرت هر دو شود؟

چرا « رَبِّ الْعَالَمِينَ »[1] به صورت جمع آمده وبه صورت تثنيه نيامده، تا شامل دنيا و آخرت هر دو شود؟

خيلي ها قائلند به اين كه عالمين جمع عالم است، مثلاً محقق بزرگوار سيدمصطفي خميني در تفسيرش مي فرمايد: عالمين جمع عالم است و بايستي اقل جمع در آن لحاظ شود كه همان عدد سه مي باشد، پس تفسير آن به دو گروه جن و انس جايز نيست، و از جهت اين كه العالمين جمع با الف و لام است شامل همة عوالمي كه مناسب ربوبيت و پرورش هستند، مي شود.[2]و هم چنين در كتاب «اللمعة البيضاء» آمده كه وقتي عالم بر وزن عوالم جمع بسته مي شود عاقل و غير عاقل را شامل مي شود،اما اگر با واو و نون (عالمون) جمع شود اختصاص به عقلاء پيدا مي كند ، و جايز است از باب تغليب به غير عقلاء هم اطلاق شود.[3]در لغت عربي گفته شد كه عالم (مانند لفظ قوم) خودش جمع است براي اشياي مختلفه و از لفظ خود مفرد نداردو جمع آن با واو و نون (عالمون) مي آيد.[4]

نتيجه:
اين كه كلمة عالمين جمع عالم است و عالم به معناي مجموعه اي است از موجودات مختلف كه داراي صفات مشترك و يا زمان و مكان مشترك هستند،پس هم شامل دنيا مي شود و هم شامل آخرت ، هم شامل برزخ مي شود و هم شامل همه عالم هاي موجود، مثلاً مي گوييم: عالم انسان، عالم حيوان وعالم گياه و يا مي گوييم: عالم شرق ،عالم غرب، عالم امروز، عالم ديروزو…، بنابراين عالم خود به تنهايي معناي جمعي دارد و هنگامي كه به صورت (عالمين) جمع بسته مي شود، اشاره به تمام مجموعه هاي اين جهان است،وخداوند متعال مي خواهد برساند که پروردگار همه اين عوالم اوست و غير او کسي در آفرينش و پرورش اين عالم ها موثر نمي باشد.
با توجه به اين معنا، در اين جا اين سؤال مطرح مي شود كه جمع «عالم»با «يا» و «نون» معمولاً براي جمع عاقل است در حالي كه همة عالم هاي اين جهان صاحبان عقل نيستند، و خداوند صاحب همه عالم ها ( اعم از معقول و غير وعقول) مي باشد) به همين دليل بعضي از مفسران كلمة «عالمين» را در اين جا اشاره به گروه ها و مجموعه هايي از صاحبان عقل مي دانند مانند: فرشتگان و انسان ها و جن، ولي اصل مطلب اين است كه اين جمع به خاطر تغليب مي باشد (منظور از تغليب اين است كه مجموعه اي از صاحبان صفات مختلف را با وصف صنف برتر توصيف كنيم وچون مورد خطاب خداوند متعال بيشتر با انس، جن و فرشتگان مي باشد لذا از کلمه « العالمين » استفاده کرده است )

تذكر:
كلمة عالمين در قرآن کريم  معناي وسيع تري دارد و انسان ها و موجودات ديگر جهان را در بر مي گيرد، مانند: « فَلِلَّهِ الْحَمْدُ رَبِّ السَّمَاوَاتِ وَرَبِّ الأرْضِ رَبِّ الْعَالَمِينَ ؛  ستايش مخصوص خدا است كه مالك و پروردگار آسمان ها و زمين، مالك و پروردگار جهانيان است»[5].
و مانند: « قَالَ فِرْعَوْنُ وَمَا رَبُّ الْعَالَمِينَ  . قَالَ رَبُّ السَّمَاوَاتِ وَالأرْضِ وَمَا بَيْنَهُمَا إِنْ كُنْتُمْ مُوقِنِينَ   ؛[6] فرعون گفت: پروردگار عالميان چيست؟ موسي در پاسخ گفت: پروردگار آسمان ها و زمين و آن چه ميان اين دو است».
جالب اين كه در روايتي كه مرحوم شيخ صدوق در كتاب عيون الاخبار از علي _ عليه السّلام _ نقل كرده كه امام _ عليه السّلام _ در ضمن تفسير آية : رَبِّ الْعَالَمِينَ [7] فرمود: « رَبِّ الْعَالَمِينَ اشاره به مجموع همة مخلوقات است اعم از موجودات بي جان و جاندار».[8]با بيانات ذكر شده معلوم مي شود كه تثنيه آوردن عالمين، عموميت آن چناني ندارد كه همة عوالم را شامل شود.ولي کلمه «عالمين» شامل همه عوالم مي شود.

پي نوشت ها:
[1] . فاتحه / 2 .
[2]. خميني، مصطفي، مفتاح احسن الخزائن الالهيه، تفسير قرآن كريم، انتشارات مؤسسة تنظيم و نشر آثار امام خميني، چاپ اول،
سال 1418 ق، ج 1، ص 345 .
[3] . قراچه داغي تبريزي، محمد بن علي بن احمد، اللمعه البيضاء في شرح خطبه الزهرا ـ سلام الله عليها ـ ، قم، دفتر نشر الهادي، چاپ اول، سال 1418 ق، ص 182 .
[4] . ابن منظور، لسان العرب،  نشر ادب الحوزه، چاپ خانه دار احياء تراث عربي، چاپ اول، سال 1405 ق، ج 12، ص 420 .
[5] . جاثيه/ 36.
[6] . شعراء/ 23 و 24.
[7] . فاتحه / 2 .
[8] . صدوق، عيون الاخبار الرضا _ عليه السلام _ ، بيروت، مؤسسة اعلمي مطبوعات، چاپ اول، سال 1404 ق، ج 2، ص 255، حديث 30.

دیدگاهتان را ثبت کنید

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد