چرا قرآن در بيان ديدگاه تثليث، خداوند را سومي از سه نفر دانسته؟

خداوند در آيه ۷۳ سوره مائده اشاره به تعدد خدايان از ديد مسيحيان يعني تثليث كرده، مي فرمايد«لَقَدْ كَفَرَ الَّذينَ قالُوا إِنَّ اللَّهَ ثالِثُ ثَلاثَةٍ وَ ما مِنْ إِلهٍ إِلاَّ إِلهٌ واحِد»
اين سوال از اشتباه معنا كردن عبارت «ثالِثُ ثَلاثَة» ناشي مي شود. ثالث ثلاثه نه به معناي سومين از سه تن، بلكه به معناي يكي از سه تن است. مفسران يا مترجماني كه در اينجا خداوند را سومين از سه تن ترجمه كرده اند، دچار اشتباه شده اند، زيرا حتي طبق تثليث مسيحيان قديم و جديد، ترتيب اقانيم از اين قرار است: اب، ابن، روح القدس. پس خداوند در مرتبه اول است نه سوم. بايد گفت كه تعبير ثالث ثلاثه در اين آيه هم از نظر زباني و هم از نظر ساختاري مانند عبارت «ثاني اثنين» در آيه ۴۰ سوره توبه است. در اين آيه پيامبر به همراه يك نفر ديگر هنگام هجرت از مكه به مدينه در غار مخفي شدند كه از ايشان با عبارت ثاني اثنين ياد شده است:« إِلاَّ تَنْصُرُوهُ فَقَدْ نَصَرَهُ اللَّهُ إِذْ أَخْرَجَهُ الَّذينَ كَفَرُوا ثانِيَ اثْنَيْنِ إِذْ هُما فِي الْغارِ»[1] نمي توان گفت منظور آيه اين است كه پيامبر دومي از دو نفر بودند، زيرا در ميان اين دو تن پيامبر نخستين يعني مهم ترين فرد بودند. بنابراين ثاني اثنين در آن آيه به معناي دو نفر با هم است كه اين عبارت در معجم الفاظ القرآن الكريم به «احداثنين» يعني يكي از دو تن معنا كرده است. بنابراين ثالث ثلاثه نيز كه تركيبي مشابه ثاني اثنين است به معناي يكي از سه تن يا سه اقنوم است و نه به معناي سومي از سه نفر.[2]

پي نوشت:
[1] . اگر او را يارى نكنيد، خداوند او را يارى كرد (و در مشكل ترين ساعات، او را تنها نگذاشت) آن هنگام كه كافران او را (از مكّه) بيرون كردند، در حالى كه تنها دو نفر بودند. در آن هنگام كه آن دو در غار بودند.
[2] . قرآن پژوهي، بهاء الدين خرمشاهي،انتشارات علمي و فرهنگي، تهران، ۱۳۸۹، ج۲، ص۴