چهار ذکر تسبیحات اربعه چه ارتباطی با هم دارند؟

اما تسبیح (سبحان الله) به معنای اعلام انزجار از طرز فکر مشرکان است: «سبحان الله عما یشرکون» حشر/23 و «سبحان الله عَما یصفون» صافات/159 ؛ در حقیقت، «سبحان الله» تبرّی عمومی از همه کسانی است که نسبت به خدای سبحان دارای بینش شرک آلودند. اما تحمید «الحمد لله» یعنی حمد مخصوص خداوند است و چون خدا می دانست که بندگان، شکر او را به طور شایسته ادا نمی کنند، خودش بر خود، حمد روا داشت. یعنی او خود را چنین حمد کرده است، تا دیگران آگاه شوند. اما تهلیل (لا اله الاّ الله) برای نفی هر گونه آلهه باطل و اثبات الوهیت خداوند هستی است. (لا اله الاّ الله) کلمه توحید است و هیچ عملی بدون آن مقبول نیست: «لایَقبل اللهُ الأَعمال اِلا بَها و هی کَلِمة التقوی»؛ (بحار/9/294) . حتی خیرات کافر نیز مورد قبول نیست، زیرا اگر کسی اهل «لا اله الاّ الله» نبود، ترازوی اعمالش سبک است و کسی که میزان اعمال او سبک و تهی باشد اهل دوزخ است: «و أَما مَن خَفّت مَوازینه فأُمه هاویة و ما أَدریک ماهیة نار حامیة» قارعه/8-11 . از این رو تهلیل، کلمه تقواست و کلمه ای است که ترازوی اعمال انسان را سنگین می کند: «یَثقل لله بها المَوازین یَوم القیامة» ؛(بحار/9/294) و وقتی ترازو سنگین شد، صاحب عمل در «عیشة راضیة» به سر می برد: «فأما مَن ثَقلت مَوزاینه فهو فی عیشةٍ راضیة» قارعه/6-7 . آنگاه در تفسیر تکبیر (الله اکبر) فرمود: «فهی کلمة أَعلی الکَلمات و أحبها الی الله عزّ و جلّ» (بحار9/294)؛ کلمه تکبیر از سایر کلمات، برجسته تر و نزد خداوند محبوبتر است. «الله اکبر»، یعنی چیزی از خدای سبحان بزرگتر نیست. گرچه در تفسیر «الله أکبر» گفته شد:«اِنه أَکبر مِن أن یُوصف»، لیکن آیات «سبحان الله عما یصفون» صافات/159 و «سبحان الله عما یُشرکون» حشر/23 ، این مفهوم تنزیهی را تبیین می کند. «الله اکبر» یعنی خدا از هر چیزی بزرگتر است و در نتیجه، بزرگتر از آن است که وصف شود. غرض آن که عمومیت «شیء» شامل وصف کردن نیز می شود، یعنی خداوند از وصف شدن هم بزرگتر است. سپس رسول گرامی(ص) فرمود: در عظمت این کلمه (الله اکبر) همین بس که نماز، یعنی ستون دین و مناجات نماز گزار با خدا، بدون آن شروع نمی شود: «لا تفُتح الصَلاة اِلا بها لِکَرامتها عَلی الله و هو الِاسم الَأعزّ الرکرم»؛ (بحار9/294). آیة الله جوادی آملی،تفسیر موضوعی قرآن کریم ج 9 (سیرة رسول اکرم در قرآن) به نقل از سایت تبیان