اهميت توجه و عنايت به تربيت ديني و مذهبي فرزندان در مقاطع مختلف سنّي برهيچ كس پوشيده نيست. يكي از مهمترين وظايف والدين تربيت فرزندان در بعد ديني و مذهبي از جمله نماز است كه در دوران كودكي و نوجواني بايد انجام شود. اگر والدين بتوانند از همان سالهاي اوليه، فرزندان خود را به نماز و مسايل اسلامي عادت دهند، در بزرگسالي نيز اهل نماز خواهند بود. بنابراين شما ميتوانيد از اين فرصت به خوبي استفاده نموده و با به كارگيري روشهاي زير فرزندان خود را به نماز و ديگر مسايل مذهبي علاقمند نماييد:
1. برقراري ارتباط عاطفي با فرزندان و پرهيز از ارتباط دستوري وخشك
يكي از عوامل مؤثر در تشويق و عادت دهي فرزندان به نماز، برقراري ارتباط عاطفي و محبّت آميز با آنان است. اگر ارتباط والدين با فرزندان صميمي و دوستانه باشد، فرزندان به گفتههاي والدين احترام ميگذارند و از رفتارهاي آنان نيز تبعيت مينمايند. بنابراين سعي كنيد با برقراري ارتباط صميمي با فرزندانتان، اعتماد آنان را نسبت به خود جلب كنيد در آن صورت در تمامي رفتارها از جمله نماز خواندن با شما همانند سازي خواهند نمود و اگر آنان را به نماز دعوت كنيد نيز ميپذيرند.[1] از روشهاي تحكّم آميز و دستوري جداً پرهيز نماييد زيرا فرزندان به خصوص در دوران نوجواني از دستور دادن و برخورد تحكّم آميز به شدّت متنفرند.
استفاده از روش محبّت و حاكي از احترام در سيرة عملي رسول خدا نيز وجود داشته است. رسول خدا ـ صلّي الله عليه و آله ـ وقتي مأموريت يافت تا خويشان خود را به دين اسلام دعوت نمايد در مجلسي كه به همين منظور تشكيل داده بود پيش از ابلاغ دعوت خود از آنها به خوبي پذيرايي كرد و آن گاه آنان را به پذيرش دين الهي دعوت نمود.[2]2. الگو دهي؛
يكي از مشكلات اساسي تربيت در عصر حاضر كمبود يا نبودن الگوها و يا همخواني نداشتن الگوها با يادگيرنده است.[3] الگودهي در تربيت فرزندان به نماز يكي از روشهاي مهم محسوب ميشود. در نامة خود اشاره نموده بوديد كه هم من و هم پدرشان نماز خود را اوّل وقت ميخوانيم ولي فرزندان ما نماز را سبك ميشمارند؛ از اين سخن شما استفاده ميشود كه به نقش الگوها در تربيت مذهبي فرزندان توجه داريد و تعجب نمودهايد كه چرا فرزندان شما اهل نماز اوّل وقت نيستند. در اين زمينه بايد عرض نمود كه يكي از عوامل موثر در روش الگودهي تناسب سنّي بين الگوها و يادگيرندگان است. شايد همين تفاوت سنّي يا نحوة روابط شما با فرزندان باعث شده كه مانند شما رفتار نكنند. بنابراين چه خوب است كه الگوهاي متناسب با سنّ فرزندانتان معرفي كنيد. سعي كنيد افرادي كه از نظر سنّي و جنسي با آنان يكسان هستند، معرفي نماييد و حتي زمينة دوستيشان را فراهم كنيد تا رفتارهاي خوب و پسنديده را از آنان ياد بگيرند. در هر حال بهترين وسيلة تشويق فرزندان به نماز اوّل وقت عمل والدين است. اهميت به نماز اوّل وقت از طرف والدين در دراز مدت و به طور ناخودآگاه فرزندان را به نماز اوّل وقت تشويق ميكند. همچنين توجه داشته باشيد كه فرزندان 10 تا 12 ساله شما هنوز به آن حد از درك نرسيدهاند كه حتماً خود را به نماز اوّل وقت موظف بدانند. باز هم تكرار ميكنم خودتان نماز را سبك نشماريد. يقيناً فرزندان الگو خواهند گرفت.
3. دربارة اهميت نماز با فرزندان تان سخن بگوييد؛
يكي از عواملي كه باعث ميشود افراد نسبت به اصل نماز يا نماز اوّل وقت بياعتنايي كنند عدم آگاهي آنان است. بنابراين اگر فكر ميكنيد كه فرزندان شما در مورد اهميت نماز آگاهي لازم را ندارند، رواياتي را در اين زمينه به آنها بگوييد. در روايات آمده است كه «نماز عمود دين است؛ نماز ملاك و معيار قبولي اعمال است؛ نماز معراج مؤمن است؛[4] و در قرآن آمده است كه: نماز انسان را از فحشا و منكرات باز ميدارد.[5]4. دربارة اهميت و فضيلت نماز اوّل وقت با فرزندانتان سخن بگوييد؛
دربارة فضيلت نماز اوّل وقت نيز روايات بسياري وجود دارد از جمله اين كه انسان بايد سعي كند نماز خود را در اوّل وقت بخواند مگر آن كه مشكل و يا عذري داشته باشد.[6] به اين نيز توجه داشته باشيد كه بيان مستقيم فضايل نماز اوّل وقت چندان مناسب نيست، بلكه بهتر است كه در اين باره در قالب داستان و حكايت و شعر با فرزندان صحبت شود تا اثر پذيري آنها كامل شود.
در پايان لازم به يادآوري است كه نماز اوّل وقت، داراي فضيلت بيشتر ميباشد، بنابراين اگر فرزندان شما اهل نماز هستند و نماز خود را مرتّب ميخوانند و لو در غير اوّل وقت بايد آنها را تشويق كنيد كه ادامه دهند و هرگز آنان بخاطر آن كه نمازشان را در اوّل وقت نميخوانند مورد نكوهش و تنبيه قرار ندهيد، زيرا ممكن است از اصل نماز دلسرد شوند و به كلي ترك كنند.
اميدوارم كه بتوانيد با استفاده از روشهاي مذكور فرزندان خود را به نماز اوّل وقت عادت دهيد، اگر باز هم براي مانامه ارسال نموديد لطف نموده سنّ و جنسيّت فرزندان خود را نيز متذكر شويد تا به صورت دقيقتر بتوانيم شما را راهنمايي كنيم و روشهاي متناسب با سنّ آنان را بازگو نماييم.
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. عباس عزيزي، سيماي نماز، انتشارات صلاة، چهارم، 1381.
2. جمعي از نويسندگان، نماز حقيقت درخشنده، ستاد اقامة نماز، اوّل، 1376.
3. حسن توانايان فرد، بهرهوري در آموزشهاي نماز، مولف. دوّم، 1376.
4. محسن قرائتي، راز نماز براي جوانان، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي، اوّل، 1368.
5. غلامعلي افروز، چگونه فرزندانمان را به نماز خواندن عادت دهيم.
پي نوشت ها:
[1] . براي مطالعه بيشتر رك: دلشاد تهراني، مصطفي، اصول تربيت در نهج البلاغه، انتشارات دريا، چاپ اوّل، 1379، ص 22 تا 79.
[2] . مفيد، الارشاد، قم، كتاب فروشي بصيرتي، بيتا، ص 29.
[3] . براي مطالعه بيشتر رك: موسوي، سيد مهدي، كاشمري، روشهاي تربيت، دفتر تبليغات اسلامي، چاپ اوّل، 1379، فصل 5.
[4] . در اين زمينه مراجعه شود به: محمدي ري شهري، محمد، ميزان الحكمه، مركز الاعلام الاسلامي، ج 5، ص 369 تا 371.
[5] . عنكبوت/45.
[6] . محمدي ري شهري، محمد، همان، ص 401 و 402.