چه شباهت‌ها و تفاوت‌هایی میان قرآن و کتاب مقدس یهودیان در داستان آفرینش آدم و حوا(ع) و زندگی آنان وجود دارد؟

مسلمانان بر اساس تصریح قرآن کریم، معتقدند دو کتاب مقدس تورات و انجیل دچار تحریف شده است. بنابراین نمی‌توان انتظار داشت تمام محتویات این دو کتاب بر آیات قرآن منطبق باشد. در داستان حضرت آدم(ع) و حوا هم اگرچه برخی شباهت‌ها بین گزارش قرآن کریم و آنچه در کتاب مقدس آمده وجود دارد؛ اما تفاوت‌هایی نیز مشاهده می‌شود که به برخی از آنها اشاره می‌کنیم.

روح دمیده شده در حضرت آدم(ع)

بر اساس کتاب مقدس، خدا به حضرت آدم(ع) از «روح حیات» دمید:

«آن‌گاه خدا از خاک زمین، آدم را سرشت، سپس در بینی او روح حیات دمید و به او جان بخشید و آدم موجود زنده‌ای شد».[1]

ولی بر طبق آیات قرآن، خداوند در آدم(ع) را از روح خود دمید: «فَإِذا سَوَّیتُهُ وَ نَفَخْتُ فیهِ مِنْ رُوحی‏ فَقَعُوا لَهُ ساجِدین‏»؛[2] هنگامی که کار آن‌را به پایان رساندم، و در او از روح خود دمیدم، همگی برای او سجده کنید.

نقل قرآن و کتاب مقدس را می‌توان از این نظر همخوان دانست که مصداق واقعی حیات، همان وجود خداوندگار است و در قرآن نیز عبارت «هو الحی» بارها تکرار شده است؛[3] از این‌رو می‌توان «روح حیات» و «روح خدا» را در واقع، دو تعبیر از یک واقعیت و مترادف با یکدیگر قلمداد کرد.

مکان زندگی حضرت آدم(ع)

بر اساس نقل کتاب مقدس، خداوند بعد از آن‌که آدم(ع) را آفرید، وی را در باغی زمینی در عدن قرار داد؛[4] اما قرآن کریم در مورد محل سکونت حضرت آدم و حوا(ع) قبل از هبوط به زمین می‌فرماید: «وَ قُلْنا یا آدَمُ اسْکنْ أَنْتَ وَ زَوْجُک الْجَنَّه»؛[5] و گفتیم: ای آدم تو و همسرت در بهشت ساکن شوید؛[6] و اشاره‌ای به مکان نزول آن دو بعد خروج از بهشت نکرده است.

درخت ممنوعه

وجود درخت ممنوعه‌ای برای آدم(ع)، موضوعی است که مورد پذیرش یهودیان و مسلمانان است، اما در کتاب مقدس بیان شده است که خداوند آدم(ع) را در باغ عدن که دارای دو «درخت حیات» و «درخت شناخت نیک و بد» بود قرار داد؛ و از سرزمین عدن رودخانه‌ای را جاری ساخت تا آن دو درخت آبیاری شوند. سپس حضرت آدم(ع) را از خوردن میوه «درخت شناخت نیک و بد» منع نمود؛ زیرا وی بعد از استفاده از این درخت از دنیا خواهد رفت.[7] اما در قرآن اشاره‌ای به نام آن درخت ممنوعه نشده است. همچنین نتیجه‌ی استفاده از آن درخت، مرگ آدم اعلام نشده، بلکه بیان شده است که در آن صورت، آدم(ع) از ظالمان خواهد شد: «وَ لا تَقْرَبا هذِهِ الشَّجَرَةَ فَتَکونا مِنَ الظَّالِمین‏»؛[8] نزدیک این درخت نشوید؛ که از ستمگران خواهید شد.

نحوه‌ی خلقت حوا

در کتاب مقدس بیان شده است که خداوند آدم(ع) را به خواب عمیقی فرو برد، و یکی از دنده‌های وی را برداشت و جای آن‌را پر نمود و از آن دنده، زنی را آفرید و نزد آدم(ع) آورد؛[9] اما قرآن می‌گوید که خداوند همسری از جنس خود آدم(ع) آفرید: «خَلَقَکمْ مِنْ نَفْسٍ واحِدَةٍ وَ خَلَقَ مِنْها زَوْجَها»؛[10] همان کسی که همه شما را از یک موجودیت آفرید؛ و همسر او را (نیز) از همان موجودیت خلق کرد.

فریب‌دهنده آدم و حوا

در کتاب مقدس، این مار بود که ابتدا حوا را فریب داد، پس از آن به وسیله‌ی حوا، آدم را نیز فریب داد؛[11] اما طبق آیات قرآن آن موجود، شیطان بود که آدم و همسرش را با هم فریب داد و گمراه ساخت: «فَأَزَلَّهُمَا الشَّیطانُ عَنْها فَأَخْرَجَهُما مِمَّا کانا فیه‏…»؛[12] پس شیطان موجب لغزش آنها از بهشت شد؛ و آنان را از آنچه در آن بودند، بیرون کرد… .

نام همسر آدم(ع)

در کتاب مقدس، آدم نام همسر خود را حوا به معنای «زندگی» نامید؛ چون می‌دانست که وی مادر همه‌ی زندگان خواهد شد؛[13] اما در قرآن فقط به اصل وجود زنی برای آدم(ع) اشاره شده و نامی از وی برده نشده است: «وَ قُلْنا یا آدَمُ اسْکنْ أَنْتَ وَ زَوْجُک الْجَنَّةَ …»؛[14] و گفتیم: «ای آدم! تو با همسرت در بهشت ساکن شوید‏.

البته در روایات اسلامی همین نام برای همسر آدم(ع) در نظر گرفته شده است.

توبه‌ی آدم و حوا

در کتاب مقدس اشاره‌ای به پشیمان شدن آدم و حوا و توبه‌ی آنها نشده است؛ اما بر طبق آیات قرآن آدم(ع) از خداوند متعال کلماتی را آموخت و توبه نمود: «فَتَلَقَّی آدَمُ مِنْ رَبِّهِ کلِماتٍ فَتابَ عَلَیهِ إِنَّهُ هُوَ التَّوَّابُ الرَّحیمُ»؛[15] سپس آدم از پروردگارش کلماتی دریافت داشت؛ (و با آنها توبه کرد.) و خداوند توبه او را پذیرفت؛ چرا که خداوند توبه‏پذیر و مهربان است.

هدف از خلقت آدم(ع)

بر اساس کتاب مقدس، خداوند آدم(ع) را خلق نمود و در باغ عدن قرار داد تا در آن کار کند و از آن نگهداری نماید؛[16] اما قرآن در این زمینه می‌فرماید: «وَ إِذْ قالَ رَبُّک لِلْمَلائِکةِ إِنِّی جاعِلٌ فِی الْأَرْضِ خَلیفَه …»؛[17] (به یاد آور) هنگامی را که پروردگارت به فرشتگان گفت: «من در روی زمین، جانشینی قرار خواهم داد».

این دو تعبیر علاوه بر اختلافی که در آنها مشاهده می‌شود، اما می‌تواند ناظر به یک حقیقت مشترک باشد.

مراد از کلمات

در کتاب مقدس بیان شده است که خدا برای رهایی آدم(ع) از تنهایی، ابتدا همه‌ی حیوانات و پرندگانی که از خاک سرشته بودند را نزد آدم آورد تا ببیند آدم چه نام‌های بر آنها می‌گذارد. آدم نیز بر آن حیوانات نام‌هایی قرار داد؛[18] اما آیات قرآن نشانگر آن هستند که خداوند تمام اسماء را به آدم آموخت[19]و نیز آدم از خداوند، کلماتی را آموخت تا بتواند با استفاده از آنها توبه نماید و سپس خدا نیز توبه وی را پذیرفت.[20]

[1]. ر. ک: کتاب مقدس، کتاب پیدایش، داستان آدم و حوا.

[2]. حجر، 29؛ صاد، 72.

[3]. بقره، 255؛ آل عمران، 2؛ غافر، 65؛

[4]. ر. ک: کتاب مقدس، کتاب پیدایش، داستان آدم و حوا.

[5]. بقره، 35.

[6]. «بهشت حضرت آدم(ع)»، 273.

[7]. ر. ک: کتاب مقدس، کتاب پیدایش، داستان آدم و حوا.

[8]. بقره، 35.

[9]. ر. ک: کتاب مقدس، کتاب پیدایش، داستان آدم و حوا.

[10]نساء، 1.

[11]. ر. ک: کتاب مقدس، کتاب پیدایش، داستان آدم و حوا.

[12]. بقره، 36.

[13]. ر. ک: کتاب مقدس، کتاب پیدایش، داستان آدم و حوا.

[14]. بقره، 35.

[15]. بقره، 37.

[16]. ر. ک: کتاب مقدس، کتاب پیدایش، داستان آدم و حوا.

[17]. بقره، 30.

[18]. ر. ک: کتاب مقدس، کتاب پیدایش، داستان آدم و حوا.

[19]. بقره، 31.

[20]. بقره، 37.