چه فرقي بين ديدگاه اهل تسنّن و شيعه وجود دارد كه در ماه رمضان هنگامي كه مسافر هستند روزه مي گيرند و شيعه روزه نمي گيرد لطفاً توضيح دهيد؟

روزة ماه مبارك رمضان، كه از ضروريات دين اسلام مي باشد، در ماه شعبان سال دوم هجري بر مسلمانها واجب شد. يكي از موانع چنين روزه اي، سفري است كه در آن نمازهاي چهار ركعتي كوتاه و دو ركعت مي شود.[1] دربارة اينكه آيا افطار روزه ماه رمضان بر مسافر واجب است يا جائز، دو ديدگاه متفاوت وجود دارد. اهل سنت معتقدند از آنجا كه افطار روزه بر مسافر، جايز مي باشد،  چنين شخصي در انجام و عدم انجام روزه، مخيّر است، و البته اگر روزه نگيرد بعداً بايد قضاي آن را انجام دهد. ولي شيعه  قائل است است كه افطار روزه بر وي واجب است و اگر روزه بگيرد، بايد قضاي آن را بعداً انجام دهد (البته اگر مسافر قبل از ظهر به وطن يا جايي كه قصد اقامت ده روز در آنجا را دارد، برسد، آن روز را بايد روزه بگيرد. و نيز اگر فردي  بعد از ظهر از چنين جايي بخواهد سفر نمايد، بايد بر روزه خود باقي بماند.

ريشة بحث
تفاوت ديدگاه دربارة جائز بودن روزه  در سفر و وجوب افطار در سفر، ناشي  از اختلاف تفسير آيات مربوط به روزة مسافر مي باشد و از آنجا كه سه آية مربوط به روزه به منزله كلام واحدي است، لذا به بيان اين آيات مي پردازيم تا فهم دقيق ريشة اين بحث شناخته شود، خداوند دربارة روزة ماه رمضان خطاب به مسلمانها مي گويد: «اي اهل ايمان، روزه بر شما واجب شد چنانكه بر امتهاي گذشته واجب شده بود، باشد كه پرهيزگار شويد، (اين روزه) چند روزي
مي باشد و هر كه از شما بيمار و يا در سفر باشد، روزهاي ديگري(را روزه بگيرد)، و بر كساني كه روزه، طاقت فرساست، در عوضِ (هر روز) تهيدستي را غذا دهد، و هر كس به ميل خود كار نيكي را انجام دهد برايش بهتر است. و روزه گرفتن براي شما بهتر است، اگر مي دانستيد. ماه  رمضان ماهي است كه در آن قرآن براي راهنمايي مردم و نشانه هايي از هدايت و جدايي حق از باطل، نازل شده است. پس هر كس از شما كه اين ماه را دريافت روزه بگيرد و هر كس كه بيمار و يا در سفر باشد، به همان تعداد در روزهاي ديگر (قضا نمايد)، خدا براي شما خواهان آساني بوده و سختي نمي خواهد. هدف اين است كه اين روزه ها را تكميل كنيد، و خدا را بر اينكه شما را هدايت نموده، بزرگ شماريد، باشد كه سپاس گزاري كنيد.)[2]همان طور كه ملاحظه شد خداوند مي فرمايد، كسي كه مريض و يا در سفر باشد، چند روزي ديگر (غير از ماه رمضان) را روزه بگيرد. چنين كلامي به وضوح، وجوب افطار مسافر را مي رساند. ولي اهل سنت براي اينكه ديدگاه خود را بر قرآن تحميل نمايند. از اين ظاهر قرآن دست برداشته و براي اثبات نظريه خود، «فأنظر» را در تقرير گرفته اند. يعني گفته اند كلام خداوند در اصل چنين بوده: وَ مَنْ كانَ مَرِيضاً أَوْ عَلى سَفَرٍ فأنظر فَعِدَّةٌ مِنْ أَيَّامٍ أُخَرَ. (كسي كه مريض يا در سفر باشد و افطار كند، بايد درچند روز ديگر روزه بگيرد.)
پاسخ چنين ادعايي اين است كه همان طور كه خود اهل سنت گفته اند در تقدير گرفتن چيزي در كلام، برخلافِ ظاهر كلام بوده و در جايي مي توان مرتكب اين خلاف ظاهر شد كه قرينه اي بر آن دلالت نمايد و در اينجا چنين قرينه اي وجود ندارد.[3]

احاديث و روزة مسافر
سني و شيعه روايت كرده اند كه پيامبر فرموده: ليس من البرّ الصيام في السفر،[4] (روزه در سفر از از اعمال نيك نمي باشد). و در تفسير المنار آمده كه پيامبر فرمود: الصائم في السفر كالمفطر في الحضر[5] (روزه دار در سفر، همانند افطاركننده در وطن مي باشد) و نيز شيعه احاديث فراواني را از ائمه ـ عليهم السلام ـ نقل نموده كه مسافر نبايد در سفر روزه بگيرد.[6] كه اين احاديث همگي در واقع تفسيري براي آيات مربوط به روزه ي مسافر مي باشد. بنابراين توجه به ظاهر آيات و تفسيري كه از پيامبر و خاندان اهل بيت ـ عليهم السلام ـ دربارة روزة مسافر آمده، راهي براي اظهار نظر و اجتهاد شخصي باز نمي گذارد.

معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. تفسير الميزان،علامه طباطبايي، ج2، تفسير آيات 183-185 بقره، مؤسسه الاعلمي للمطبوعات، بيروت، 1393 هـ .
2. ادوار فقه، محمد شهابي، ج 1، ص 173-177، انتشارات دانشگاه تهران، دوم، 1340.

پي نوشت ها:
[1] . جهت اطلاع بر شرائط قصر نماز از ديدگاه مذاهب مختلف رجوع كنيد به: الفقه  علي المذاهب الخمسه، محمدجواد مغنيه، ص 139، دارالتعارف للمطبوعات، هفتم، 1402 هـ.
[2] . بقره، 183-180.
[3] . ر.ك: تفسير الميزان، علامه طباطبايي، ج 2، ص 11، منشورات الاعلمي للمطبوعات، بيروت، سوم، 1393 هـ .
[4] . التفسير الكاشف، محمدجواد مغنيه، ج 1، ص 283، دارالعلم للملايين، بيروت، 1968 م.
[5] . همان.
[6] . وسائل الشيعه، ج 7، ص 123، باب وجوب الافطار في السفر في شهر رمضان مع الشرايط….، مكتبة الاسلاميه، سوم، 1396 هـ .