از نمونه های بارز اخلاقی معاشرت، رفتن به عیادت بیماران است. چه در شهری که هستیم، چه با سفر به شهری دیگر، چه بیمارانی که از خویشاوندان و فامیل اند، چه آنان که دوست و آشنایند، و چه حتی عیادت بیماران غریب و بی دوست و آشنا!

به قول سعدی: قدر عافیت کسی داند که به مصیبتی گرفتار آید.

تندرستی از نعمتهای ناشناخته الهی است. آنکه بیمار می شود، چشم به راه دیدار و سرکشی و احوالپرسی دوستان و بستگان است و از تفقد آنان خرسند می شود.

از بهترین کارها که پاداش بسیار نیز دارد و موجب رضای خالق و مخلوق است، عیادت بیمار است.

این عمل در اسلام، آداب خاصی دارد. نیکو است که انسان به عنوان سرکشی و احوالپرسی از مریض، به سراغ او برود، کم بنشیند (مگر آنکه خود بیمار، طالب و مشتاق باشد بیشتر بنشیند) دست و نبض بیمار را بگیرد، دست بر پیشانی اش بگذارد، به مریض دعا کند، از او دعا بخواهد، ولی به هر گونه ای باشد که اسباب زحمت بیمار و خانواده اش را فراهم نسازد.

حتی چیزی با خود بردن هنگام رفتن به عیادت بیمار (همان گونه که رایج و مرسوم است ) بسیار پسندیده است.

یکی از غلامان امام صادق (علیه السلام ) می گوید: یکی از آشنایان ما بیمار شد. جمعی از دوستان به ملاقات او می رفتیم که در راه، به امام صادق (علیه السلام ) برخوردیم. امام پرسید: کجا؟ گفتیم: به عیادت فلانی می رویم. فرمود: بایستید. ما نیز ایستادیم. پرسید: آیا میوه ای سیبی، گلابی، عطر و. . . چیزی همراه دارید؟ گفتیم: نه، هیچ یک از اینها را نداریم. فرمود: آیا نمی دانید هر چه که نزد بیمار برده شود، با همان خوشحال می شود و مایه راحت و استراحت او است؟

این، حتی نشانه کاهش دردهای جسمی در سایه خرسندیهای روحی است، چیزی که در روانشناسی و درمان جدید، به عنوان یک دستور درمانی مورد توجه است.

اخلاق پیامبرانه

رفت و آمد به خانه بیماران و عیادتشان و تفقد از حالشان، از اخلاق انبیایی است و سبب تحکیم رابطه ها و تقویت دوستیها و الفت خانواده هاست.

پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم ) نیز به عیادت بیماران می رفت. حتی یک بار از یک یهودی عیادت فرمود که همسایه او بود.

آنچه به عیادت، ارزش می بخشد، خدایی بودن آن و اخلاص در عیادت است، حتی خارج از مرز دوستی و رفاقت و آشنایی و شغل و موقعیت طرف به عیادت رفتن مهم است. این در آنجا جلوه می کند که مریض، گمنام و بی کس و ناشناخته و غریب باشد که بیش از دیگران چشم به راه دیدار کنندگان است. تعبیر فی الله که در روایات عیادت بیماران به چشم می خورد، به همین نکته حساس اشاره کند.

چگونه می توان به این گوهر دست یافت و از کجا می توان نیت خدایی را در عیادتها تشخیص داد؟

عیادت بی ریا

وقتی به عیادت بیماری می روید، روی چه انگیزه ای است؟ آیا از ترس گلایه های بعدی او و خانواده او است؟ یا اینکه چون همسایه و آشناست و فردا چشم در چشم هم خواهید انداخت؟ یا چون رئیس و مسؤ ول است؟ یا برای خدا؟

البته دلجویی از یک بیمار و خانواده اش یا رعایت حق همسایگی و حق رئیس، جای خود دارد، ولی آیا شده که جعبه شیرینی یا پاکت میوه ای بگیرید و به عیادت بیمارانی در بیمارستانها بروید که کسی را ندارد و شما را هم نمی شناسد؟ در ایام جنگ، بعضیها به دیدار و عیادت رزمندگان مجروح می رفتند که در شهرستانهایی دور از بستگان خود تحت درمان بودند، بی آنکه سابقه آشنایی با مجروحان جنگی داشته باشند، تنها به خاطر خدا و انجام وظیفه دینی و انسانی.

این کار، بس عظیم است و الهی! و مایه آسانی حساب خداوند در قیامت می گردد. در حدیث قدسی آمده است:

من عاد مومنا فی فقد عادنی؛
هرکس در راه من (به خاطر خدا) مومنی را عیادت کند، مرا عیادت کرده است.

در حدیث است که روز قیامت، پروردگار به بنی آدم خطاب می کند: مریض شدم چرا به عیادتم نیامدی؟ می گوید: خدایا! تو پروردگار جهانی، چگونه به عیادت تو می آمدم؟ پاسخ می شنود: فلان بنده ام بیمار شد و از او عیادت نکردی! مگر نمی دانستی که اگر به عیادتش می رفتی، مرا نزد او می یافتی؟

به علاوه، عیادت بیمار، انسان را به یاد قیامت می اندازد و او را متوجه نعمت تندرستی می سازد و زمینه ساز شکر به خاطر سلامتی می گردد. از رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم ) روایت شده است که: به عیادت بیمار و تشییع جنازه بروید، که شما را به یاد آخرت می اندازد

عیادت و سوغات بی توقع

دانستیم که اگر به عیادت بیمار، یا هدیه و سوغات، جنبه الهی بدهیم و آن را به حساب خدا بگذاریم، هم پاداش بیشتری می بریم، هم به ترویج این گونه سنتهای اسلامی در اخلاق معاشرت، کمک کرده ایم. با این حساب، نباید در دادن هدیه و بردن سوغات یا رفتن به عیادت بیمار، حساب عوض و جایگزین آن را کرد. گلایه از اینکه چرا ما به عیادتش رفتیم، او به عیادت ما نیامد، کم ظرفیتی است، یا اگر کسی هنگام بیماریتان از شما عیادت نکرد، شما مقابله به مثل نکنید و کریم و بزرگوار باشید.

رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم ) فرموده است:

عد من لا یعودک و اهد من لا یهدی لک؛
به عیادت کسی برو که از تو عیادت نکرده است و برای کسی هدیه ببر که برای تو هدیه و سوغات نیاورده است.

و. . . اخلاص و وسعت نظر و بزرگ منشی، از همین جاها شناخته می شود!. . .

منبع: حوزه نت