چگونه مي‌توان يك انتخابات سالم برگزار كرد؟

در مورد چگونگي برگزاري يك انتخابات سالم و عاري از هرگونه بي‌نظمي و بي‌عدالتي بايد به دو نكته اساسي توجه نمود: اوّل: سلامتِ عمل مجريان و ناظران و دوم: سلامت عمل كانديداها و منتخبان. در واقع بايد گفت: برگزاري يك انتخابات سالم مستلزم دو مسئلة مهم است: برگزاري درست بر مبناي قانون و رعايت موازين اخلاقي توسط كانديداها.
الف ـ سلامتِ عمل مجريان و ناظران:
1ـ نظارت و اجراي دقيق مسؤلان: بي گمان نظارت دقيق و اجراي مقتدرانة دو نهاد مسئول در امر انتخابات، يعني شوراي نگهبان و وزارت كشور، در برگزاري يك انتخابات سالم و عاري از هرگونه شائبة بي‌عدالتي و بي‌نظمي، امري قابل تأييد است. رهبر انقلاب در اين مورد مي فرمايند: «مسئولان امور انتخابات، اعم از مسئولان اجرائي ـ كه وزارت كشور است ـ و شوراي نگهبان ـ كه كار نظارت را بر عهده دارد ـ وظايف سنگيني دارند. اندك اختلالي در اين كار عظيم، حقيقتاً يك گناه و يك جرم است. مبادا بگذاريد در اين امر مهم، كوچك‌ترين اختلالي به وجود بيايد.»[1]ايشان؛ نقش اين دو مجموعه را در برگزاري يك انتخابات سالم مورد تأكيد قرار داده و مي‌افزايند: «شوراي نگهبان يك جريان است و وزارت كشور يك جريان ديگر. به نظر من قانون اساسي بهترين تدبير را انديشيده است: يك مجموعة دولتي را مأمور كرده است تا انتخابات را اجرا  كنند؛ بعد براي اين‌كه ضريب اطمينان بالا برود، يك  مجموعة ديگر را خارج از دولت مأمور كرده است كه بر اين كار نظارت كنند تا اين‌ كار به بهترين و سالم‌ترين وجهي انجام بگيرد. به نظر من اين تدبيرِ خيلي عاقلانه و حكيمانه‌اي است كه قانون اساسي در نظر گرفته است.»[2]2ـ پايبندي به قانون براي ناظران و مجريان: شرط ديگر برگزاري يك انتخابات سالم، پايبندي همه جانبة مقامات مسئول، به قانون اساسي است. مقام رهبري؛ در اين مورد مي‌گويند: «هم مجريان، هم ناظران، بايد پايبندي خودشان را به قانون نشان بدهند. ملاك، قانون است؛ سلايق افراد ملاك نيست»[3] ايشان تأكيد مي‌نمايند كه: «… مسئولان بايد به اين امر ـ برگزاري انتخابات ـ كمك كنند؛ راهش هم اين است كه هر كدام وظايف قانوني خودشان را انجام بدهند. من خوشبختانه مي‌بينم كه هم در فرمايش‌هاي جناب آقاي جنّتي و هم در فرمايش‌هاي وزير محترم كشور، روي قانون تكيه مي‌شود؛ همين هم درست است. من به هر دو مجموعة محترم عرض مي‌كنم كه بر روي قانون پافشاري كنيد؛ قانون بسيار مهم است.»[4] ايشان در جاي ديگري مي‌افزايند: «در امر نظارت بايد قانون و موازين، ملاك و معيار باشد و نه مذاق‌ها و سلايق شخصي. مطلقاً دنبال مذاق شخصي نرويد …»[5]3ـ عدم جانبداري نظّار و مجريان از شخص يا حزب خاص: اگر ـ خداي ناكرده ـ مسئولين برگزاري امر انتخابات، از شخص و گروه خاصّي حمايت نمايند، اين انتخابات ناسالم و دروغين است. اين مطلب را رهبر انقلاب بارها متذكّر شده‌اند: «… به برادران مسئول، اعم از نظّار و هيأت اجرائي عرض مي‌كنم كه مواظب باشيد كارتان سر سوزني از معيار قانوني تخطّي نكند. نظرات و سلايق شخصي را كنار بگذاريد. اين‌كه كسي به خاطر تشخيصي كه از دين و انقلاب و اسلام و رهبري و ملّت و دولت دارد، يك نفر را تقويت كند، يك نفر را رد كند، يك نفر را تضعيف كند، يكي را يك خرده جلو بكشد، يكي را يك‌ خرده عقب بزند، خلاف ضابطه است.»[6]4ـ قاطعيت در عمل به قانون: شرط ديگر برگزاري يك انتخابات سالم، قاطعيت عمل مسئولين اين امر طبق قانون است. اگر مجريان و به ويژه ناظران در مقابل تخلّفات صورت‌ پذيرفته در اين امر، قاطعيت نداشته باشند و انتخابات را طبق قانون، قاطعانه هدايت ننمايند، اين انتخابات؛ سالم و قانوني نخواهد بود. معظّم له در اين مورد مي فرمايند: « اگر شوراي نگهبان در اين قضيه ـ تشخيص صلاحيت‌ها و برخورد با خلاف‌هاي انتخاباتي ـ به يك نتيجة منطبق بر قانون و مقرّرات رسيد، بايد با قاطعيت اقدام بكند؛ هيچ چيزي نبايد مانع از اقدام قاطع قانوني شود. در همة امور، خصوص در چنين اموري كه با افكار و عواطف و احساسات و عقايد و آراي گوناگوني مواجه است، قاطعيّت چيزي لازمي است.»[7]5ـ انتخاب ناظرين پاك و بي‌طرف: بي گمان؛ شرط لازم براي برگزاري يك انتخابات سالم، وجود مسئولين بي‌طرف و در عين حال سالم است. اين جنبه بيشتر در مورد نظّار، از اهميّت خاص برخوردار است. مقام رهبري در اين مورد تأكيد مي‌كنند كه: «محور چهارم … گزينش افراد است. اين‌هايي كه ما در سطح كشور به عنوان ناظر انتخاب مي‌كنيم، چه‌طور آدم‌هايي هستند؟ اين خيلي مهم است. بايستي هيچ بهانه‌اي براي اينكه كسي ايراد و خدشه‌اي وارد كند، وجود نداشته باشد. بايد افراد پاكِ طاهر، حتّي ترجيحاً بدون گرايش واضح به يك جناح و جريان، به عنوان ناظر گزينش شوند.»[8]6ـ فراهم كردن زمينه حضور تمامي جناح‌ها و سليقه‌ها در عرصة انتخابات:
يكي ديگر از مواردي كه به برگزاري انتخابات سالم و مردمي كمك خواهد كرد، حضور جناح‌ و سليقه‌‌هاي مختلفي كه به قانون اساسي معتقدند، مي‌باشد. مقام معظم رهبري در اين مورد بيان دارند: «هرچه افراد از جهات و جناح‌هاي مختلف بيشتر در انتخابات شركت كنند، اين براي نظام بهتر است؛ براي شوراي نگهبان هم بهتر است. ما بايد كاري كنيم كه اين امكان و وسيله براي ورود اشخاص بيش‌تر فراهم بشود. نبايد طوري باشد كه يك جريان احساس بكند كه در اين انتخابات وارد نيست؛ بايد طوري باشد كه در همه جا همه احساس كنند كه مي‌توانند آن فرد مورد نظر خودشان را واقعاً آزادانه انتخاب بكنند.»[9]ب ـ سلامتِ عملِ كانديداها و منتخبان:
1ـ تبليغات بر مدار اخلاق و آموزه‌هاي اسلامي: اگر كانديداها در تبليغات انتخاباتي خود، از هر گونه فريبكاري و دروغ‌گويي براي جلب نظر مردم خودداري كنند و آداب و اخلاق ديني و اجتماعي را رعايت نمايند، بي‌شك، كشورمان يك انتخابات سالم و كاملاً رقابتي را شاهد خواهد بود. وجود تبليغات فريبكارانه و به دور از نزاكت و اخلاق، از خطرهاي بزرگ براي جامعة اسلامي به حساب مي‌آيد. حضرت امام – رحمة الله عليه ـ مي‌فرمايند: «من بسيار مايل هستم؛ گروه‌هايي را كه متعهد و معتقد به جمهوري اسلامي و خدمتگزار به اسلام هستند، در مبارزات انتخاباتي كمال آرامش را در تبليغ كانديداهايشان رعايت نمايند و نسبت به يكديگر تفاهم و صميميت و اخوت اسلامي داشته باشند، از تفرقه و كدورت شديداً احتراز كنند …»[10]ايشان در جاي ديگر نيز تأكيد مي‌نمايند كه: «از آقايان كانديداها و دوستان آنان انتظار دارم كه اخلاق اسلامي ـ انساني را در تبليغ براي خود، كانديداهاي خويش مراعات و از هر گونه انتقاد از طرف مقابل كه موجب اختلاف و هتك حرمت باشد خودداري نمايند.»[11]مقام معظم رهبري نيز در اين مورد مي فرمايند: «تبليغات انتخاباتي، بايد به معناي واقعي خود، در حدود شرعي و به دور از فريب و كارهاي دروغين و متّهم كردن رقباي انتخاباتي، صورت گيرد.»[12]2ـ عدم اهانت به رقيبان: حضرت امام ـ رحمة الله عليه ـ اهانت و يا تضعيف رقيبان در تبليغات انتخاباتي را نشانه عدم سلامت انتخابات و فاجعه‌آميز بودن آن دانسته و مي‌فرمايند: «لازم است مطلبي را كه گاهي شنيده مي‌شود كه براي تبليغات انتخاباتي بعضي از كانديداها، خداي نخواسته بعضي ديگر را تضعيف يا توهين مي‌كنند، در رابطة با آن تذكر دهم، كه امروز اين نحو مخالفت‌ها، خصوصاً از چنين كانديداهايي، براي اسلام و جمهوري اسلامي، فاجعه‌آميز است.»[13] نيز ايشان در جاي ديگر تأكيد مي‌نمايند كه: «هيچ مقامي و حزبي و گروهي و شخصي حق ندارد، به ديگران كه مخالف نظرشان هستند، توهين كند …»[14]3ـ پرهيز از جلب آراء مردمي از طرق نامشروع و غير اخلاقي : متأسفانه برخي از كانديداها براي جلب آراي مردم، به برخي اعمال ناپسند و غير مسئولانه مثل خريدن آراء دست مي‌زنند. اين عمل نيز، سلامت ذاتي يك انتخابات را به زير سؤال خواهد برد. رهبري در اين مورد مي‌گويد: «اگر ديديد، كسي است كه دارد پول به مردم مي‌دهد و يا دهن آنها را براي اين ‌گونه كارها شيرين مي‌كند، بدانيدكه اين طور آدم‌ها، آدمهاي نامناسبي هستند، وقتي معلوم شد كه اينها هستند كه مي‌خواهند به خاطر امور مادّي  و در راه كسب متاع دنيوي، مسند با ارزشي را كه براي مردم قانون وضع مي‌كند، غصب كنند، بايستي جلوي آنها را بگيريم.»[15]

معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1ـ انتخابات و مجلس در كلام و پيام امام خميني ـ  مؤسسة تنظيم و نشر آثار امام ـ چاپ اول ـ قم ـ 1370.
2ـ چه كسي را انتخاب كنيم؟ ـ ادارة فرهنگي سپاه ـ چاپ اول ـ قم ـ 1382.

پي نوشت ها:
[1] . چه كسي را انتخاب كنيم؟ ، ادارة فرهنگي سپاه، ص162.
[2] . همان، ص165.
[3] . همان، ص161.
[4] . همان، صص162و161.
[5] . همان، ص163.
[6] . همان، ص164.
[7] . همان، ص163.
[8] . همان، ص160.
[9] . پيشين.
[10] . صحيفة نور، ج11، ص188.
[11] . پيشين، ص187.
[12] . روزنامة رسالت، 8/10/1370.
[13] . صحيفة نور، ج17، ص103.
[14] . همان، ج18، ص232.
[15] . روزنامة اطّلاعات، 15/11/1374.