چگونه مي گوييم آيه تطهير درباره پنج تن است، درحاليكه در ميان آيات مربوط به زنان پيامبر (ص) قرار دارد؟

دلايل مختلفي در تفاسير آورده شده كه در اينجا دلايل را بصورت خلاصه فهرست مي كنيم:
1. از آنجا كه ضمير مذكر در اين بخش از آيه بكار رفته است(ليذهب عنكم- يطهركم) و در قبل و بعد آيه تمامي ضمائر جمع مونث است؛ نمي توان مراد آيه را مانند بخش هاي قبل و بعد آن زنان پيامبر(ص) دانست.[1]  آيات 32 تا 34 سوره احزاب كه آيه تطهير در ميان آن واقع شده بدين ترتيب است:
«يَنِسَاءَ النَّبىِ‏ِّ لَسْتنُ‏َّ كَأَحَدٍ مِّنَ النِّسَاءِ إِنِ اتَّقَيْتنُ‏َّ فَلَا تخَْضَعْنَ بِالْقَوْلِ فَيَطْمَعَ الَّذِى فىِ قَلْبِهِ مَرَضٌ وَ قُلْنَ قَوْلًا مَّعْرُوفًا(32) وَ قَرْنَ فىِ بُيُوتِكُنَّ وَ لَا تَبرََّجْنَ تَبرَُّجَ الْجَهِلِيَّةِ الْأُولىَ‏ وَأَقِمْنَ الصَّلَوةَ وَ ءَاتِينَ الزَّكَوةَ وَ أَطِعْنَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَ يُطَهِّرَكمُ‏ْ تَطْهِيرًا(33) وَاذْكُرْنَ مَا يُتْلىَ‏ فىِ بُيُوتِكُنَّ مِنْ ءَايَتِ اللَّهِ وَالحِْكْمَةِ إِنَّ اللَّهَ كاَنَ لَطِيفًا خَبِيرًا(34)
2. رسم فصيحان و شاعران و اديبان عرب اين بوده كه در لابلاى مطالب سخن متفاوتي بيان مي كردند يا خطاب خود را تغيير مي دادند. برخي مفسران معتقدند قرارگيري آيه تطهير در ميان اين آيات نيز از همين قسم است.[2] 3.  هيچ روايتي نداريم كه بگويد اين بخش در تتمه و ادامه آيات قبل و بعد خود نازل شده است و برعكس رواياتي داريم كه نشان مي دهد آيه تطهير جدا از آيات هم نشين خود نازل شده است. هم چنين از آنجا كه اگر اين قسمت آيه را برداريم انسجام آيه باز هم برقرار است، در مي يابيم كه اين بخش آيه ارتباطي به قبل و بعد خود ندارد.[3] اين درحاليكه است كه مفسران اهل سنت با استناد به قرارگيري آيات در ميان آيات خطاب به زنان پيامبر(ص) در مراد آيه زنان را نيز در كنار پنج تن قرار مي دهند،[4] كه علامه طباطبايي با اثبات جدا بودن اين بخش از قبل و بعد خود اين شبهه را برطرف مي كند.برخي نيز از آن جهت كه ترتيب نزولي قرآن با ترتيب نگارش قرآن يكي نيست، جدا بودن اين بخش را از آيات قبل و بعد خود ممكن مي دانند[5] 4. الرجس اسم جنس است و تمامي انواع پليدي ها را شامل مي شود و در نتيجه ازاله رجس عصمت را مي رساند.[6] به اجماع تمام مسلمين شيعه و سنى غير اين خمسه در زمان نبى احدى داراى مقام عصمت نبود نه در خلفاء و نه در زوجات و نه در غير اينها. در نتيجه منظور از اهل البيت همان پنج تن هستند[7].
5. عبارت اهل بيت در حديث ثقلين نيز بعد از واژه عترتي آمده كه در واقع بدل آن است. عترت در زبان عربي نسل فرد را گويند و شامل زنان نمي شود[8]. بنابراين منظور از اهل بيت در آيه نيز نمي تواند زنان پيامبر باشد.
6. وجود رواياتي كه بيان مي كند پيامبراكرم(ص) هنگام نماز صبح از درب خانه فاطمه مي گذشت و خطاب به اهل خانه مي فرمود: “الصلاه يا اهل البيت إِنَّمَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَيْتِ وَ يُطَهِّرَكمُ‏ْ تَطْهِيرًا”.[9] اين عملكرد پيامبر در واقع نصي است كه در آن اختصاص آيه را به پنج تن ثابت مي كند.
7. روايات بسياري داريم دال بر اينكه منظور از اين آيه خصوص پنج تن هستند.[10]بخصوص روايت ام سلمه كه اين واقعه در منزل وي اتفاق افتاده است. وي داستان كساء را نقل مي كند و مي گويد به پيامبر(ص) گفتم من نيز داخل شوم فرمود: تو به راه خير هستي. همين روايت از عايشه نيز نقل شده است. [11] كثرت رواياتي كه مراد آيه را پنج تن مي داند در حد تواتر است و نمي توان از آن چشم پوشي كرد. در كل حدود 70 روايت در اين زمينه نقل شده كه 40 عدد از اين روايات در منابع اهل سنت ذكر شده است.[12] به عنوان نمونه در تفسير طبري 15 روايت با سندهاي مختلف وجود دارد كه مراد اين آيه را صرفا پنج تن معرفي مي كند و تنها يك روايت است كه منظور آيه را همسران مي داند و آن يك روايت از عكرمه نقل شده است.[13] در ساير تفاسير اهل سنت نيز مي توان اين روايات را مشاهده كرد.[14] 8. روايتي كه مراد آيه را زنان پيامبر (ص) مي داند از عكرمه نقل شده است. عكرمه خود دشمن سرسخت حضرت علي(ع) و هم رأي خوارج بوده است. برخي معتقدند سخن عكرمه تنها اجتهاد شخصي وي بوده و به دليل ضعف راوي و مخالفت روايت با دلايل قطعي نمي توان به آن استناد كرد. اما رواياتي كه از ابوسعيد خدري، انس بن مالك، وائله بن اسقع، ابي الحمراء، ابن عباس،عبدالله بن جعفر، علي(ع) و حسن بن علي(ع)، عايشه و ام سلمه وارد شده آيه را مختص محمد(ص)، علي، فاطمه، حسن و حسين مي داند.[15] نمي توان در مقابل اين همه روايت تنها بر اساس سخن عكرمه نظري ديگر داد. حتي از خود زنان پيامبر(ص) نقل شده كه از ايشان پرسيدند آيا ما جزء اهل بيت هستيم و پاسخ پيامبر(ص) منفي بود. پس چطور مي توان به سخن عكرمه اعتماد نمود.
9. برخي معتقدند قرآن مي خواهد به همسران پيامبر بگويد شما در ميان خانواده اي هستيد كه گروهي از آنان معصومند پس سزاوار است بيشتر مراقب رفتار خود باشيد. به همين دليل اين آيه در كنار آيات خطاب به زنان پيامبر(ص) آمده است.[16] در نتيجه صرفا با استناد به وجود روايات بسيار (در حد تواتر) در مورد اينكه اين آيه در شأن پنج تن نازل شده، ديگر جاي ترديد نمي ماند كه مراد آيه از اهل بيت چه كساني هستند. تعداد روايات به قدري است كه مفسران اهل سنت نيز نتوانسته اند از آن چشم پوشي كنند و پنج تن را داخل در مراد آيه دانسته اند، اما اكثر ايشان زنان پيامبر را نيز به اين پنج نفر اضافه كرده اند.[17] اما دلايلي كه ذكر شد ثابت مي كند كه اين آيه صرفا در شأن پنج تن نازل گرديده است.
پي نوشت:
[1] . تفسير شريف لاهيجي، دفتر نشر داد، تهران، 1373ش،ج‏3، ص 632؛ الميزان في تفسير القرآن، دفتر انتشارات جامعه مدرسين، قم، 1417ق، ج‏16، ص 310؛ تفسير نمونه، دار الكتب الاسلاميه، تهران، 1374ش، ج‏17، ص 293   
[2]. مجمع البيان في تفسير القرآن، انتشارات ناصر خسرو، تهران، 1372ش، ج‏8، ص: 560 ؛ تفسير شريف لاهيجي، ج‏3، ص: 633؛ تفسير نمونه، ج‏17، ص: 293؛ الميزان في تفسير القرآن، ج‏16، ص: 312
[3] الميزان في تفسير القرآن، ج‏16، ص 312
[4] . تفسير القرآن العظيم (ابن كثير)،دار الكتب العلميه، بيروت، 1419ق، ج‏6، ص: 364؛ أنوار التنزيل و أسرار التأويل، دار احياء التراث العربي، بيروت،1418ق، ج‏4، ص 231
[5] . تفسير شريف لاهيجي، ج‏3، ص 632
[6] . الميزان في تفسير القرآن، ج‏16، ص: 312؛ تفسير نمونه، ج‏17، ص 293
[7] . الوجيز في تفسير القرآن العزيز،دار القرآن الكريم، قم،1413ق، ج‏3، ص 16.  أطيب البيان في تفسير القرآن، انتشارات اسلام، تهران، 1378ش، ج‏10، ص501
[8] . روح المعاني في تفسير القرآن العظيم، دار الكتب العلميه، بيروت، 1415ق، ج‏11، ص 197
[9] . تفسير القرآن العظيم (ابن كثير)، ج‏6، ص: 365
[10] . تفسير نور الثقلين، انتشارات اسماعيليان، قم،1415ق،ج‏4، ص270-277
[11] . مجمع البيان في تفسير القرآن، ج‏8، ص: 559. جامع البيان في تفسير القرآن،دار المعرفه، بيروت،1412ق، ج‏22، ص: 7
[12] . الميزان في تفسير القرآن، ج‏16، ص: 311
[13]. جامع البيان في تفسير القرآن، ج‏22، ص: 5-
[14] . الكشف و البيان عن تفسير القرآن، دار اححياء التراث العربي، بيروت، 1422ق، ج‏8، ص: 43؛ تفسير القرآن العظيم(ابن كثير)، ج‏6، ص 365 ؛روح المعاني في تفسير القرآن العظيم، ج‏11، ص 195
[15]. مجمع البيان في تفسير القرآن، ج‏8، ص 559 . الميزان في تفسير القرآن، ج‏16، ص 311
[16] .  تفسير نور،مركز فرهنگي درسهايي از قرآن، تهران، 1383ش، ج‏9، ص 363
[17] . كشف الأسرار و عدة الأبرار، ج‏8، ص 46؛ مفاتيح الغيب، دار احياء التراث العربي، بيروت، 1420ق، ج‏25، ص 168