پیش از پرداختن به این پرسش، دقت در این نکته لازم است که دعوت اسلام به یکتاپرستى، با حکمت و اندرز نیکو همراه بود و خداوند، رسولش را به این مهم توصیه مى فرمود؛ «ادْعُ إِلى سَبِیلِ رَبِّکَ بِالْحِکْمَةِ وَ الْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَ ةِ».؛نحل (16 )، آیه 125. پیام حقیقى اسلام، صلح، آرامش و نفى ظلم است و جهاد و دفاع را نیز براى ساختن یک زندگى شرافت مندانه و عزیزانه، تجویز مى کندانفال (8)، آیه 24 . و چنین دینى، یکتاپرستى و توحید را با شمشیر، تجویز نمى کند و اتهام «اسلام، دین شمشیر است»،ویل دورانت، تاریخ تمدن، ج 4، ص 241. ادعایى سست و نادرست است. جنگ هایى که در دوران مدینه و در عصر پیامبر انجام گرفت، همه براى دفاع از کیان دولت اسلامى،حج (22)، آیه 39. رفع فتنه بقره (2)، آیه 193. و ایستادگى در برابر نقض پیمان دشمن توبه (9)، آیه 12 و 13. بوده است که برخى در قالب دفاع و بعضى در قالب جهاد بوده است. درباره علت حمله به کاروان هاى قریش و به ویژه کاروان ابوسفیان، به نکات زیر دقت کنید:
1. پیش از غزوه بدر، چند غزوه و سریه، براى حمله به کاروان هاى قریش صورت گرفت.انساب الاشراف، ج 1، ص 287. مورخان درباره حملات پیش از پیکار بدر، مدعى اند که انصار در این حملات، شرکت نداشتند.السیرة النبویه، ج 1، ص 595.
2. وقتى مسلمانى با آزادى کامل و اراده خود، دین را پذیرفته است و فشارى براى پذیرش اسلام بر او نبوده است، طبیعى است که براى ارتباط او با دین، باید فضاى سالمى فراهم شود. گاهى انسان براى کسب آزادى فکر، عقیده و خداپرستى، ناگزیر به جنگ مى شود؛ به خصوص اگر طرف مقابل، پذیراى منطق و دلیل نباشد و با خشونت، در برابر یکتاپرستان بایستد. اسلام براى دست یابى به چنین آزادى، دفاع را لازم مى داندالصحیح، ج 4، ص 324. و به عبارتى دیگر، وقتى آزادى مسلمانى به جهت عقیده او سلب شود و در پى آن، فضاى زندگى او با انواع فشارها و تهدیدات سیاسى، اقتصادى و اجتماعى، تنگ گردد و او را مجبور به ترک سرزمین و خانه خویش کنند و هماره سایه سیاه تهدید را براو بگستراند، طبیعى است که دین اسلام، چتر حمایتى و دفاعى براى او فراهم مى آورد و اجازه جنگ با مشرکان را به او مى دهد. حملات نخست مهاجران به کاروان هاى تجارى مشرکان، مجوزى براى دست یابى به حق آنان بود و آیه 39 سوره حج، رخصت پیکار با مشرکان را به مهاجران داده است.انساب الاشراف، ج 1، ص 286.
3. این حملات را از منظر نمایش رزمى مسلمانان نیز مى توان نگریست که به نوعى، فشاراقتصادى و روانى به قریش محسوب مى شد و چنین پیامى را به دشمن مى رساند که مسلمانان به زودى هیچ منطقه اى را براى مشرکان آزاد نخواهند گذاشت؛ تا وقتى آزار و اذیت و مصادره دارایى مسلمانان ادامه یابد.
4. این حملات، از منظر سیاسى نیز هشدارى براى قبایل نزدیک مدینه و یهودیانى بود که در فکر هم پیمانى با قریش بودند؛ قریشى که هم اکنون تجارت او مختل شده است.الصحیح، ج 4، ص 348.
5. این حملات را از منظر نظامى نیز مى توان تحلیل کرد و آن را نوعى دفاع پیشگیرانه نامید. این دفاع که به دفاع بازدارنده نیز شهرت دارد، به عنوان یک دفاع مشروع، این اجازه را مى دهد که در برابرخطر در شرف وقوع، واکنش نشان داده، به نوعى اقدام بازدارنده دست یازید.ر.ک: سید ابراهیم حسینى، اصل منع توسل به زور و موارد استثناى آن در اسلام و حقوق بین الملل معاصر، ص 60.
1. پیش از غزوه بدر، چند غزوه و سریه، براى حمله به کاروان هاى قریش صورت گرفت.انساب الاشراف، ج 1، ص 287. مورخان درباره حملات پیش از پیکار بدر، مدعى اند که انصار در این حملات، شرکت نداشتند.السیرة النبویه، ج 1، ص 595.
2. وقتى مسلمانى با آزادى کامل و اراده خود، دین را پذیرفته است و فشارى براى پذیرش اسلام بر او نبوده است، طبیعى است که براى ارتباط او با دین، باید فضاى سالمى فراهم شود. گاهى انسان براى کسب آزادى فکر، عقیده و خداپرستى، ناگزیر به جنگ مى شود؛ به خصوص اگر طرف مقابل، پذیراى منطق و دلیل نباشد و با خشونت، در برابر یکتاپرستان بایستد. اسلام براى دست یابى به چنین آزادى، دفاع را لازم مى داندالصحیح، ج 4، ص 324. و به عبارتى دیگر، وقتى آزادى مسلمانى به جهت عقیده او سلب شود و در پى آن، فضاى زندگى او با انواع فشارها و تهدیدات سیاسى، اقتصادى و اجتماعى، تنگ گردد و او را مجبور به ترک سرزمین و خانه خویش کنند و هماره سایه سیاه تهدید را براو بگستراند، طبیعى است که دین اسلام، چتر حمایتى و دفاعى براى او فراهم مى آورد و اجازه جنگ با مشرکان را به او مى دهد. حملات نخست مهاجران به کاروان هاى تجارى مشرکان، مجوزى براى دست یابى به حق آنان بود و آیه 39 سوره حج، رخصت پیکار با مشرکان را به مهاجران داده است.انساب الاشراف، ج 1، ص 286.
3. این حملات را از منظر نمایش رزمى مسلمانان نیز مى توان نگریست که به نوعى، فشاراقتصادى و روانى به قریش محسوب مى شد و چنین پیامى را به دشمن مى رساند که مسلمانان به زودى هیچ منطقه اى را براى مشرکان آزاد نخواهند گذاشت؛ تا وقتى آزار و اذیت و مصادره دارایى مسلمانان ادامه یابد.
4. این حملات، از منظر سیاسى نیز هشدارى براى قبایل نزدیک مدینه و یهودیانى بود که در فکر هم پیمانى با قریش بودند؛ قریشى که هم اکنون تجارت او مختل شده است.الصحیح، ج 4، ص 348.
5. این حملات را از منظر نظامى نیز مى توان تحلیل کرد و آن را نوعى دفاع پیشگیرانه نامید. این دفاع که به دفاع بازدارنده نیز شهرت دارد، به عنوان یک دفاع مشروع، این اجازه را مى دهد که در برابرخطر در شرف وقوع، واکنش نشان داده، به نوعى اقدام بازدارنده دست یازید.ر.ک: سید ابراهیم حسینى، اصل منع توسل به زور و موارد استثناى آن در اسلام و حقوق بین الملل معاصر، ص 60.