کار درمانی چیست؟

کاردرمانی یا آکیوپیشنال تراپی (occupational therapy) یا ارگوتراپی (به زبان فرانسوی) یکی از شاخه های توانبخشی می باشد. که به عنوان یک رشته کل نگر تمامی ابعاد روحی، روانی و جسمی یک بیماری و تاثیرات جانبی مختلفی که بر روی عملکرد فردی و اجتماعی بیمار می گذارد را در نظر می گیرد.

با ارائه تکنیک های درمانی مناسب، ضمن توجه به علائق مراجع به درمان اختلالات در حیطه های جسمانی و روانی در مقاطع سنی مختلف می پردازد. فرد را از وابستگی خارج کرده و به سوی انجام فعالیت های مستقل روزانه یاری می دهد.

پس در درمان های ارائه شده توسط کاردرمانگر، به استقلال رساندن مراجع یکی از اهداف نهایی درمان است.

به عنوان مثال فردی که دچار سکته مغزی می شود با توجه به سطح ضایعه ای که در مغز اتفاق می افتد برخی مهارت های حرکتی و کلامی اش را از دست می دهد. این اختلالات باعث می شود فرد در انجام فعالیت های روزانه اش و همچنین در زمینه شغلی که دارد و ارتباطات روزمره خانوادگی و اجتماعی دچارمحدودیت و وابستگی شود. مجموعه این عوامل می تواند باعث بروز مشکلاتی دیگر از جمله از دست دادن اعتماد به نفس و افسردگی در فرد شود.1
 

اهداف کاردرمانی چیست؟

کار درمانی به بهبود عملکرد بدن در خانه، محل کار، مدرسه، زمین بازی و… کمک می‌کند. فیزیوتراپی و کاردرمانی بعضا به طور هم‌زمان استفاده می‌شوند. برای مثال، افرادی که عمل جایگزینی لگن داشته‌اند، هم‌زمان هم کاردرمانی می‌شوند و هم فیزیوتراپی انجام می‌دهند.

فیزیوتراپ سعی می‌کند تا روی تقویت و تنوع حرکات جسمانی فرد کار کند و کار درمان به او کمک می‌کند تا برای انجام فعالیت‌هایی مانند هدایت واکر خود، لباس پوشیدن بدون کمک دیگران یا بیرون آمدن از رخت‌خواب بدون ایجاد صدمه و مشکل آماده بشود. ضمن اینکه قسمت‌های مختلف خانه هم ارزیابی می‌شود تا از خطرات محتملی که ممکن است اشیا و اثاثیه برای فرد ایجاد کنند، جلوگیری به‌عمل آید. مثلا ممکن است، فرش‌ها باعث لیز خوردن فرد و ایجاد حادثه شوند.

کاردرمانان از فناوری‌های تطبیقی هم برای افراد بهره می‌برند. مثلا شخصی که به‌تازگی تحت جراحی جایگزینی لگن قرار گرفته است، در حین درمان نمی‌تواند از کمر به پایین خم شود؛ بنابراین، کار درمان به او جوراب کمکی می‌دهد تا به کمک این ابزار تطبیقی که شبیه لوله‌ای است متصل به دو سیم بلند، راحت جوراب‌های خود را از پا بیرون بیاورد و نیاز به خم شدن هم پیدا نکند.2

کار درمانی برای چه سنی مناسب است؟

در ادامه این پرسش که چه افرادی با چه سنی به کار درمانی مراجعه کنند و کاردرمانی برای چه افرادی مناسب است مطرح می شود. باید بگوییم که کاردرمانی در تمامی حیطه های سنی از نوزاد تا فرد کهن سال خدمات درمانی ارائه می دهد.

بطور مثال برای نوزادی که تاخیر در گردن گرفتن دارد و یا برای فرد کهن سالی که مشکلاتی در عضلات و حرکت و حتی اختلالات ذهنی پیدا می کند برنامه ی درمانی ارائه می کند.

پس کار درمانی مختص کودکان نیست. همینطور تلاش بر این است که برنامه های درمانی در قالب فعالیت های طبیعی روزمره باشد. مثلا برای درمان مشکلات جسمی و حرکتی، مانند باشگاه بدنسازی تنها یک سری حرکات کلیشه ای برای تقویت عضلات استفاده نشود.

به عنوان مثال تمرینات حرکتی که برای درمان کودکان با اختلالات حرکتی داده می شود را کاردرمانگر در قالب بازی به کودک ارائه می دهد که هم هدف درمانی دنبال شود و هم فعالیت برای کودک معنادار است. یعنی تقویت عضله ای در دست را در قالب بازی انجام می دهد تا درمان خیلی طبیعی باشد و حتی کودک متوجه آن نیز نشود!1
 

تاریخچه کاردرمانی

کاردرمانی مدرن در سال‌های دهه‌ی ۱۸۰۰ میلادی رواج پیدا کرد. در این دوره‌ی زمانی، بیمارستان‌ها از هنر درمانی و کرافت درمانی (نوعی رویکرد درمانی) بهره می‌بردند. یعنی از طریق انجام فعالیت‌های دستی مانند نقاشی کشیدن، طراحی، کار با قیچی، ساختن کاردستی و… به کسانی که از لحاظ حرکتی و روانی مشکل داشتند، کمک می‌کردند. این امور هم روی جسم و هم روی روان آنها اثرات مثبتی ایجاد می‌کرد.

یک دهه قبل از سال ۱۹۷۱ میلادی و شاید هم بیشتر، ابتدا در مؤسسات سلامت روانی از کار درمانی استفاده شد. نتیجه‌ی کاردرمانی در آنجا این بود که بیماران با انجام فعالیت‌های طبیعی روزانه مانند نظافت، کشاورزی، کارهای دستی و…، سلامت‌تر به‌نظر می‌رسند. به‌همین‌خاطر، این مشاهدات پزشکان را تشویق کرد تا بدون توجه به سطح و جایگاه اجتماعی‌شان در فعالیت‌های این‌چنینی شرکت کنند. در سال ۱۹۱۷ هم، گروهی از افراد حرفه‌ای در آمریکا، انجمن کاردرمانی را بنا کردند. تمرکز انجمن در آغاز کار خود بیشتر روی احیا و توان‌بخشی سربازانی بود که از جنگ جهانی اول بازگشته بودند.

از همان آغاز، رابطه‌ای قوی میان علم پزشکی و این سبک از درمان دیده شد و کاردرمانی به‌عنوان روشی مناسب و عملی برای توان‌بخشی به جسم و ذهن پذیرفته شد. تمرکز و توجه این نوع از درمان به جسم و ذهن به صورت توأم باعث شد تا از سایر انواع درمان‌های فیزیکی (فیزیوتراپی) متمایز شود. فیزیوتراپی متمرکز بر تقویت بدن برای کسب توانایی در حرکت کردن است، اما کاردرمانی به عملکرد عمومی و کلی بدن کمک می‌کند؛ یعنی به‌دنبال ایجاد توانایی‌های عادی و معناداری چون مسواک زدن تا غذا درست کردن است.2

حیطه های فعالیت کار درمانی

به طور کلی زمینه های مختلف فعالیت های کاردرمانی شامل موارد زیر است:

اختلالات جسمی

– اختلالات جسمی کودکان شامل الگوی حرکتی مشکل دار، تاخیر حرکتی، مشکلات بدشکلی لگن و ران و …

– اختلالات عصب-شناسی بزرگسالان شامل پارکینسون، ام اس، سکته مغزی و …

– اختلالات ارتوپدی مثل بیماری های روماتیسمی، و ضایعات تاندونی

اختلالات ذهنی

– اختلالات کودکان از قبیل بیش-فعالی، مشکلات توجه/تمرکز، مشکلات شناختی، مشکلات رفتاری و…

– اختلالات بزرگسالان نظیر عقب ماندگی های ذهنی و اختلالات روانپریشی نظیر  اسکیزوفرنی و …3
 

چه کسی به کاردرمانی احتیاج دارد؟

هر کسی که برای انجام هر نوع کاری تلاش می کند که انجام آن برای سایرین راحت است، می تواند به کاردمانی نیاز داشته باشد.

اگر یکی از این مشکلات سلامتی را دارید، از پزشک خود بپرسید که آیا کاردرمانگر می تواند به شما کمک کند ای خیر:

آرتروز و درد مزمن

کاردرمانی سکته مغزی

آسیب دیدگی مغز

تعویض مفصل

آسیب نخاعی

دید کم

بیماری آلزایمر

تعادل ضعیف

سرطان

دیابت

مولتیپل اسکلروزیس

فلج مغزی

سلامت روان یا مشکلات رفتاری

کاردرمانی پارکینسون

همچنین می تواند به کودکان مبتلا به نقص هنگام تولد، ADHD، آرتروز در نوجوانان، اوتیسم یا صدمات شدید و یا سوختگی کمک کند.4

کار درمانی کودکان

کودکان هم در زمینه های جسمی و هم در حوزه های روانشناختی از کاردرمانی استفاده می کنند. مشکلات جسمی کودکان معمولا شامل اختلالاتی مانند فلج مغزی، دیستروفی عضلانی، مشکلات تاخیر حرکت، مشکلات تعادلی، بیماری های عصبی-عضلانی، الگوهای حرکتی مشکل دار، عوارض حرکتی بیماری های متابولیک، در رفتگی مادرزادی ران، هیپوتونی، کجی مادرزادی گردن و .. می باشد.

اختلالات ذهنی که کودکان برای آن از این خدمات استفاده می کنند شامل اختلالاتی مانند اوتیسم، مشکلات رفتاری، اختلالات یادگیری ، کم توانی ذهنی، تاخیرهای رشدی، مشکلات شناختی و … است. خیلی اوقات در کاردرمانی به طور همزمان بر روی مشکلات ذهنی و جسمی فرد کار می شود. به طور مثال کودک مبتلا به اوتیسم در زمینه مشکلات شناخت و تکلم و همچنین در بهبود کارکردهای حرکتی می تواند از این درمان خدمات دریافت کند.3
 

کار درمانی بزرگسالان

حیطه های جسمی اختلالات بزرگسالان شامل اختلالات نورولوژیک است که بیماری های سکته مغزی، ام اس، پارکینسون، ضربه مغزی، اختلالات مخچه، ضایعات مغزی، بیماری های پیشرونده سیستم اعصاب را دربرمی گیرد.

همچنین مشکلات ارتوپدی از جمله ضایعات تاندونی و بافت همبند، محدودیت های حرکتی، ضعف عضلات اندام فوقانی در این دسته قرار می گیرد. اختلالات روانی بزرگسالان که می توانند از این خدمات بهره مند شوند نیز شامل اختلالاتی نظیر اسکیزوفرنیا، سومصرف مواد، و دمانس ها می باشد.3

پینوشتها
1.www.tavandarman.com
2.www.chetor.com
3.www.honarehzendegi.com
4.www.yadman-rehab.com