پاسخ اجمالی
امام علی(ع) میفرماید: «عِلمٌ لا یُصلِحُکَ ضَلالٌ»؛[1] علمی که تو را اصلاح نکند، گمراهی است.
برای این روایت حداقل دو مصداق میتوان فرض کرد:
- علم و دانشی که مسیر سعادت را به انسانها نشان نمیدهد؛ یعنی نه سودی برای زندگی دنیا دارد، و نه نفعی برای زندگی آخرت. روشن است که تلفکردن فرصتها برای آموختن چنین علمی در واقع هدر دادن عمر بوده، و موجب از بینبردن بزرگترین سرمایهی زندگی انسان است که در واقع این یک گمراهی آشکار است.[2]
- در نگاه دیگر، عملنکردن به دانش مفیدی که انسان آن را آموخته نیز موجب گمراهی است؛ و این شامل عمل نکردن به هر دانش مفیدی است که در سعادت دنیوی و اخروی انسان نقش دارد، مانند قرآنپژوهی که تسلط کامل به تمام توصیههای دینی و اخلاقی این کتاب مقدس داشته، اما آنها را مورد استفاده قرار نمیدهد و یا مانند پزشکی که به مضرات آشامیدن چیزهایی؛ مانند مشروبات الکلی آشنا بوده، اما با این وجود از مصرف آنها خودداری نمیکند؛ چنین افرادی گمراهند؛ زیرا وقت زیادی از عمر خود را صرف یادگیری دانشهای مفید نمودهاند، ولی در عمل با افراد نادان برابرند و از آنجا که استفادهای از علم خود نبردهاند، پس گویا دانش آنان گمراهی است.
[1]. تمیمی آمدی، عبد الواحد بن محمد، تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، محقق، مصحح، درایتی، مصطفی، ص 46، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ اول، 1366ش.
[2]. ر. ک: «توصیف امام علی(ع) از آباء صالحین، علم غیر سودمند و جوانی»،48831؛ «علم و دانش بیهوده»، 99675.