امام باقر و امام صادق (علیهما السلام) در تفسیر آیه‌ شریف (أَلَمْ تَرَ کَیْفَ ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا کَلِمَةً طَیِّبَةً کَشَجَرَةٍ طَیِّبَةٍ أَصْلُهَا ثَابِتٌ وَفَرْعُهَا فِی السَّمَاءِ)(1) چنین فرموده اند:
 
مقصود از کلمه طیبه و شجره طیبه، رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) است که نسب شریف ایشان در خاندان بنی هاشم ریشه دارد. شاخه اصلی این درخت پاک امیر مؤمنان (علیه السلام)علی بن ابیطالب و شاخه فرعی آن فاطمه الزهراء (سلام الله علیها) است. میوه‌های این درخت پربرکت نیز امامان معصوم از اولاد فاطمه عال هستند. برگهای این درخت پاک نیز شیعیان ایشان اند…. این گونه آیه ها، در قرآن کریم متعدد است و روایاتی نیز از اهل بیت (علیهم السلام) در تفسیر آنها بیان شده است.
 
البته ما نمی خواهیم به ریز مباحث در این زمینه وارد شویم. مقصود آن بود که  قرآن کریم برای طهارت و پاکی خانواده‌ها و آثار و برکات به جای مانده از آن و نیز توجه به پیامدهای سوء خانواده های بی اصل و نسب و ناسالم، اهمیتی فوق العاده‌ای قایل است. بی شک هریک از این مباحث پرارزش قرآنی، چندان مهم است که می طلبد پژوهشگران چیره دست در این زمینه‌ها وارد عرصه شوند و با بهره گیری از گنجینه پرمایه روایات تفسیری، از این خرمن پربار خوشه بر چینند و تشنگان معارف به حق و پایان ناپذیر الهی را سیراب کنند.
 
هماهنگ با قرآن، از رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) و اهل بیت (علیهم السلام) نیز روایت های بسیاری درباره اهمیت توجه به اصل و نسب خانوادگی در ابعاد گوناگون، به ویژه هنگام ازدواج و انتخاب همسر، گزارش شده است. به مواردی از آن برای نمونه اشاره می کنیم:به یقین هم‌نشینی با این گونه افراد، انسان را خوشنام، عزیز و محترم خواهد کرد. مراعات این مسئله مهم در مجموعه ای از روابط اجتماعی و انسانی، مانند: دوست یابی، انتخاب شغل، انتخاب همکار و هم سفر و… و مهم تر از همه ازدواج، خوشبختی و سعادت انسان را بیمه خواهد کرد.شاید روشن ترین و آشکارترین بیان در این زمینه، خطابه ای است که از پیامبر گرامی اسلام گزارش شده است. حضرت در آن بیان، خطاب به اصحاب فرموده اند: «ای مردم، از گل های زیبایی که در مزبله و لجن زار روییده است بپرهیزید». گفته شد: «ای رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم)، مقصود از گل های زیبا در مزبله و لجن زار چیست؟» فرمودند: «زن زیبایی که در خاندان بد و پلید به وجود آمده باشد».
 
روشن است که مقصود حضرت صلى الله علیه وسلم نهی از ازدواج با زنان و دخترانی است که در خانواده‌هایی بی دین و به دور از کمالات و فضایل اخلاقی و منش انسانی تربیت یافته باشند. چنین زنان و دخترانی، گرچه ممکن است از زیبایی‌ها و جذابیت‌های ظاهری بهره برده باشند، به سبب بی بهرگی از تربیت درست و شکل گیری شخصیت ناقص و منحرف، برای سلامت خانواده، فرزندان و در نتیجه، جامعه خطرناک خواهند بود. امیر مؤمنان (علیه السلام)على صلى الله علیه وسلم فرموده اند:
 
از طریق مردم شریف النفس و خانواده‌هایی که ریشه و اصل و اساس پاک دارند، نیازهای خود را برطرف سازید؛ زیرا خواسته ها نزد آنان بهتر برآورده می شود و پاکیزه تر انجام می گیرد».
 
در روایتی دیگر از آن حضرت چنین می خوانیم: کسی که ریشه خانوادگی اش شریف باشد، در حضور و غیاب و درهرحال، دارای فضیلت و صفات پسندیده است».همچنین خطاب به مالک اشتر نخعی فرموده اند:
 
ای مالک،… مردان باتجربه و عفیفی را که از خانواده های شریف اند و زودتر به حریم مقدس اسلام گام نهاده اند، به کارمندی خود برگزین؛ زیرا اخلاقی کریم تر و روشی پسندیدہ تر دارند و بی طمع تر و دوراندیش تر از دیگران اند.( وتو منهم أهل التجربة والحیاء من أهل البیوتات الصالحة والقدم فی الإسلام المتقدمة فإنهم أکرم أخلاقة وأص أغراضأ وأقل فی الطامع إشراقة وأبلغ فی عواقب الأمور نظر. )(2). آن حضرت در فرازی دیگر خطاب به مالک به فرموده اند:
 
با آنان که از خانواده های شریف و خوشنام اند و کسانی که پیشینهای نیک دارند، هم نشین باش».( ثم الصق بذوى الأحساب والبیوتات الصالحة والسوابق الحسنة )(3) این سخنان حکیمانه به ثبات شخصیت افراد بااصل ونسب و تربیت یافتگان چنین خانواده‌هایی اشاره دارد. آنان چنان با کمالات و فضایل اخلاقی و رفتار و منش انسانی خو گرفته اند و این امور برایشان ملکه شده که تغییر و تحول اوضاع، در اخلاق و رفتارشان تأثیری ندارد. این ثبات و پایداری در شخصیت موجب می شود آنان در هر چیز طمع نورزند؛ نیروی عقل و خردشان را اسیر شهوتهای خویش نسازند؛ از آن برای سنجش امور و گزینش های درست تر بهترین بهره را ببرند؛ و بیش از دیگران فرصت دوراندیشی داشته باشند. طبیعی است که چنین افرادی کمتر شکست می خورند و اگر گاه چنین شود، به خوبی از پس آن بر خواهند آمد. شخصیت چنین افرادی در نظر دیگران قابل اعتمادتر، با ارزش تر و مقبول تر جلوه کنند.
 
به یقین هم‌نشینی با این گونه افراد، انسان را خوشنام، عزیز و محترم خواهد کرد. مراعات این مسئله مهم در مجموعه ای از روابط اجتماعی و انسانی، مانند: دوست یابی، انتخاب شغل، انتخاب همکار و هم سفر و… و مهم تر از همه ازدواج، خوشبختی و سعادت انسان را بیمه خواهد کرد.
 
پی‌نوشت‌ها:

1. ابراهیم 24
2. حسن بن شعبه الحرانی، تحف العقول، ص ۱۳۷؛ نهج البلاغه، نامه ۵۳؛ محمدباقر مجلسی، بحار الأنوار، ج۳۳، ص۹۰۶؛ همان، ج ۷، ص۲۰۳
3. حسن بن شعبه الحرانی، تحف العقول، ص ۱۳۱؛ نهج البلاغه، نامه ۵۳؛ محمدباقر مجلسی، بحار الأنوار، ج ۷، ص ۲۶۷

 
منبع: همسران شایسته، اسد الله طوسی، چاپ اول، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(رحمه الله)، قم ۱۳۹۱