بینی انسان می‌تواند به علت ژنتیک و آسیب‌دیدگی از اشکال و اندازه‌های متنوعی برخوردار باشد. محققان می‌گویند مردان عموما بینی بزرگ‌تری نسبت به زنان دارند. با توجه به کتاب رکوردهای جهانی گینس، بزرگترین بینی انسان در یک فرد زنده به شخصی از ترکیه متعلق است. بینی او 3.46 اینچ (8.8 سانتیمتر) طول از پل تا نوک بینی است.

بینی انسان شامل گوشت و غضروف و استخوان  در جلوی صورت است. علاوه بر اینکه بینی بخشی از سیستم تنفسی است که اکسیژن را جذب می کند و دی اکسید کربن را پس می‌دهد بینی نیز به دیگر توابع مهم مانند شنوایی و مزه هم کمک می‌کند.
 

نگاه کلی بر بینی

عملکرد دو دهانه جهت مراقبت از بینی، به نام نوستریل یا نپس وجود دارد. آنها منجر به دو حفره بینی می شوند که توسط سپتوم، دیواره غضروفی شکل یا همان تیغه میانی  جدا شده‌اند. در داخل بینی یک سیستم پیچیده ای از کانال های هوا به نام حفره های سینوس وجود دارد. حفره های سینوسی تمام راه را به عقب جمجمه، درست در بالای حفره دهان، در داخل گونه ها و بین چشم ها انتقال می دهند. همه این مناطق مسئول تنش، بوییدن، مزه کردن و دفاع از سیستم ایمنی بدن هستند.

به گفته محققان، بینی انسان می تواند بیش از 1 تریلیون عطر و بو را تشخیص دهد. بینی با سیستم بویایی که در سقف حفره بینی قرار دارد این کار را انجام می دهد. به گفته انجمن آمریکایی رینولوژیک، این بخش بینی دارای بسیاری از پایانه های عصبی است که احساسات بویایی را به مغز می رساند.

مسیر بینی در هر دو طرف خود یعنی از نوستریل ها به داخل کووانا باز می شود و سپس به یک محفظه  به نام ناسوفارنکس وارد می شود که قسمت فوقانی گلو است. این اتاق به ناحیه گلو که پشت دهان است باز می شود. وقتی هوا از طریق سوراخها استنشاق می شود، از طریق گذرهایی چون، کووانا، نازوفارنکس، رئوفارنکس و محفظه صدا عبور می کند و در ریه ها به پایان می رسد. اساسا در سیستم تنفسی، بینی یک گذرگاه هوا است.

 مژک ها و مخاط

اولین خط دفاع در برابر بیماری ها است. بینی مجهز به ریز موی ها به نام مژک است. سینوس ها،  سلولهای مخاط را تولید می کنند. که مخاط بینی را از خشک شدن حفظ می کند و گرد و غبار، باکتری ها و دیگر مواد زائد را قبل از اینکه وارد دیگر قسمت ها بدن مثل ریه ها شوند در خود نگه می دارند.

به طور معمول، مخاط بینی – ساخته شده از آب، پروتئین، آنتی بادی و نمک  است که رنگ شفاف و روشنی دارد. اما در طی یک عفونت، می تواند به رنگ زرد یا سبز تبدیل شود، که نشان می دهد بدن از عفونت باکتری یا ویروسی خاص رنج می برد. رنگ سبز از یک ماده شیمیایی است که توسط سلول های گلبول سفید ترشح می شود، مخصوصا گروه هام در میلوپروکسیداز آنزیم حاوی آهن – برای کشتن پاتوژن ها که از خود ترشح می کنند.
 

نقش بینی بر حواس انسان

بدون بینی، بدن نمی‌تواند طعم غذا را تشخیص دهد. آنچه انسانها “طعم” می نامند، در واقع ترکیبی از احساسات مختلف هستند. یکی از احساسات بو است. هنگامی که غذا خورده می شود، بینی فورا بو را دریافت می کند و اطلاعاتی را به دهان می فرستد که در فرآیند ارجاع بویایی قرار می گیرد. به همین دلیل است که افراد با شرایط سرما خوردگی  و یا دیگر مشکلات بینی نمی توانند بوی غذا را تشخیص دهند.

بینی همچنین نقش مهمی در شنوایی دارد. نازوفارنکس در هر دو طرف توسط لوله‌های استاش قرار دارد. این لوله‌ها نازوفارنکس را به گوش میانی متصل می‌کنند. طبق نظر انجمن رینوپلاستی آمریکا، نازوفارنکس گوش میانی را با هوا پر می‌کند، فشار هوا موجود در گوش تضمین‌کننده بخش مهمی از شنوایی است.
 

بیماری‌های بینی

از آنجا که بینی پیچیده است، دارای شرایط و بیماری‌های گوناگون است. دشواری تنفس، انسداد بینی، آلرژی بینی، عفونت‌های مزمن سینوسی و پولیپ بینی از جمله این بیماری‌ها است.

رایج‌ترین علت برای از دست دادن بوی در مورد بینی می‌توان به  عفونت‌های ویروسی مانند سرماخوردگی اشاره کرد.همچنین عفونت های سینوسی، پولیپ بینی، مصرف دخانیات، ترومای سر و، در موارد بسیار نادر، تومور،ممکن است باعث بوجود آمدن کاهش بویایی شوند. برخی مواقع از دست دادن بو نیز در طول فرایند پیری کاملا طبیعی است که بسیار شبیه به کاهش شنوایی در مورد گوش است.
 

علل ایجاد کننده آلرژی بینی:

معمولاً آلرژی بینی را به دو دسته تقسیم می کنند:

الف) آلرژی فصلی بینی

آلرژی فصلی بینی ( که به تب یونجه نیز مشهور است) آلرژی فصلی بینی ممکن است با علایم دیگری مانند قرمزی چشم و در برخی موارد با آسم و کهیر پوستی همراه است.

عمده ترین عامل ایجاد کننده آلرژی فصلی بینی، گرده گیاهان است، اما کپک ها نیز می توانند آن را ایجاد نمایند.

گرده گیاهان؛ بر دو نوع اند:
– گرده های بزرگ که حشرات آنها را توزیع می کنند و گرده های کوچک که باد آنها را پراکنده می سازد. آلرژی بینی در اثر حساسیت به گرده های کوچک که به دستگاه تنفس فرد وارد می شوند، ایجاد می گردد. هر گیاه یک بیلیون گرده ایجاد می کند. تعداد گرده گیاهان در سطح زمین هنگام غروب و شب ها بیشتر است.

کپک ها نیز می توانند آلرژی فصلی یا دایمی بینی ایجاد کنند. در واقع هاگ( اسپور) کپک ها باعث آلرژی می شود. هاگ ها در اواخر تابستان و اوایل پاییز در هوا پراکنده می شوند.
 

ب) آلرژی دایمی بینی:

آلرژی دایمی بینی: در این نوع بروز علایم به فصل ویژه ای محدود نیست . شایعترین علت مولد آلرژی دائمی بینی موجودی میکروسکوپی به نام “مایت” است که در گرد و غبار منزل وجود دارد. اندازه آن حدود نیم میلی متر است و با چشم غیر مسلح دیده نمی شود.

گرد وغبار منزل از ذرات مختلف پارچه، روانداز( لحاف، پتو ملافه)، بخش سازنده درون مبلها، ذرات آلی و غیرآلی و بالاخره “مایت” تشکیل می شود. دمای بیست تا بیست و پنج درجه سانتی گراد و رطوبت نسبی بین شصت تا هفتاد درصد بهترین محیط را برای رشد “مایت” فراهم می سازد. “مایت ” از پوسته های کنده شده پوست انسان و حیوان تغذیه می کند. از این رو اتاق خواب محل مناسبی برای رشد” مایت “محسوب می شود. زیرا در تشک ها به وفور غذای مطلوب مایت یعنی شوره سر یافت می شود.

“مایت” در رواندازها، بالش ها، لباس خواب، قالی ها، پرده ها و مبل ها به آسانی رشد می کند. علت ایجاد آلرژی توسط “مایت”، آنزیم های موجود دردستگاه گوارش این موجود میکروسکوپی است که از راه مدفوع آن دفع می شود.

در کسانی که به “مایت” موجود در گرد وغبار منزل حساسیت دارند، هنگام مرتب کردن تختخواب، تمیز کردن منزل و خوابیدن در محیط های نمناک، علایم آلرژی افزایش می یابد.

“مایت” علاوه بر آنکه می تواند آلرژی بینی ایجاد کند ، ممکن است سبب ایجاد آسم و اگزمای پوستی نیز گردد.

کپک ها نیز حساسیت زا هستند ومخزن اصلی انها عبارتند از :گیاهان داخل خانه ؛کود گیاهی،وظروف ابریز یخچال.
 

سایر علل مولد آلرژی بینی:

علاوه بر گرده گیاهان و گرد و غبار منزل به موارد زیر نیز می توان اشاره کرد:
 

1- حیوانات و حشرات :

بزاق و سایر ترشحات بدن جانورانی مانند گربه، خرگوش، موش صحرایی و اسب می تواند سبب ایجاد آلرژی در انسان شود، نوعی عامل آلرژی زا را در گربه شناخته اند و نشان داده اند که این عامل پروتئینی است که در بزاق جانور موجود است و پس از خشک شدن بزاق چسبیده به موهای گربه، به صورت ذراتی در می آید که اندازه آن کمتر از پنج میکرون است و در هوا پراکنده می شوند. این ذرات در انسان آلرژی ایجاد می کنند.

اخیراً در بررسی ها به نقش سوسک در بروز آلرژی پی برده اند.
 

2- شغل افراد و ارتباط آن با آلرژی

در برخی از حرفه ها امکان بروز آلرژی بیشتر است. تا کنون بیش از سیصد عامل آلرژی زای شغلی را شناسایی کرده اند که تماس با آنها در فرد مستعد می تواند سبب آلرژی بینی، اگزمای پوست و آسم شود.

آرد، حیوانات آزمایشگاهی، ذرات چوب( مانند چوب درخت سدر قرمز) و آنزیم های موجود در پودرهای شوینده از جمله موادی هستند که افراد را در محیط های کاری دچار آلرژی می سازد.
 

3- نقش غذا

اگر چه عمده موارد ایجاد کننده آلرژی بینی ناشی از استنشاق عوامل محرک است، اما گاهی برخی غذاها نیز می توانند سبب بروز آلرژی شوند.

گاهی آلرژی غذایی به علت مواد افزودنی و محافظی است که به مواد غذایی اضافه می کنند مانند سولفیت ها، بنزوات ها و تارتارازین. برخی از غذاها نیز حاوی هیستامین هستند که سبب بروز واکنش های کاذب آلرژیک شامل برافروختگی ، سردرد و آلرژی بینی می شوند. برای نمونه اگر پنیر و ماهی را درست نگهداری نکنیم می توانند این حالات را ایجاد کنند.

آلرژی بینی ناشی از مصرف برخی از غذاها به ویژه نزد کودکان شایع است. مواد غذایی مانند شیر، تخم مرغ و پنیر را می توان نام برد.

در افراد بزرگسال نیز آجیل، ماهی و برخی مرکبات می تواند در اشخاص مستعد، آلرژی ایجاد کند.
 

4- داروها

برخی از افراد به آسپیرین حساسیت دارند و مصرف آن می تواند درآنها سبب بروز آلرژی شدید بینی شود.

بعضی داروهای ضد فشار خون مانند” پروپانولول” نیز می توانند سبب گرفتگی بینی و آبریزش شوند.
 

5- آلودگی هوا و مواد شیمیایی

اگر چه نقش آلودگی هوا در بروز آلرژی بینی مورد بحث و جدل است، اما بی تردید آلودگی هوا می تواند درافراد مستعد سبب تحریک یا تشدید علایم آلرژی بینی شود.

عطرها، اسپری، دود سیگار، دود اتومبیل ها و مواد سفید کننده نیز می توانند آلرژی ایجاد کنند.
 

نشانه های آلرژی بینی

عمده ترین نشانه های آن عبارتند از:

– آبریزش بینیبه صورت مایع سفید و آبکی
– خارش بینی که ممکن است با خارش چشم، گلو و سقف دهان همراه باشد.
– عطسه های مکرر صبحگاهی
– احساس گرفتگی بینی
– در کودکانی که به آلرژی بینی دچارند، خارش سبب می شود که کودک مرتباً با کف دست ، نوک بینی خود را مالش دهد. همچنین زیر چشم ها خطوط سیاهرنگی ایجاد می شود.

درمان :

بهترین ومطلوب ترین درمان ا لرژی در صورت امکا ن پرهیز از الرژن است.اگر چه این پرهیز باید همراه دارو درمانی باشد. بیشترین انتی ژن های قابل اجتناب انواع دایمی هستند وعبارتند از مایت گرد و غبار ؛ کپک ها و حیوانات.

مایت های گرد غبار خانگی در محیط گرم ومرطوب رشد می کنند.روش های کنترل شامل حذف مخزن مایت (مبلمان روکش دار؛ فرش،حیوانات پر مو)،پوشاندن تشک وبالش ها با یک ماده محافظ وکنترل رطوبت نسبی (زیر 50%) است.

کپک ها در بسیاری ازمناطق خانه یافت می شوند. منابع کپک های خانگی مانند ظرف های ابریز یخچال ،مواد نگهداری شده در زیر زمین اتاق های زیر شیروانی وخاک گیاهان خانگی باید از نظر حذف کپک ها از محیط زندگی بیمار مورد توجه باشد.
 

پولیپ بینی :

پولیپ بینی یکی از عوامل ایجاد کننده انسداد بینی است. پولیپ بینی معمولا به دلیل آلرژی بینی ایجاد می شود که ممکن است با حساسیت های دیگری مثل آسم و یا حساسیت های پوستی نیز همراه باشد. بدلیل حساسیت، مخاط بینی متورم شده و کم کم به شکل نسج اضافی در می آید که داخل بینی و سینوسها را پر می کند و به تدریج بر میزان آن افزوده می شود. پولیپ های بینی غالباً متعدد و متحرک هستند. در مواردی که پولیپ خیلی بزرگ شود از سوراخ بینی نیز قابل رویت است و گاهی می تواند از پشت بینی وارد حلق شود .

علایم شایع :

پولیپ باعث تنفس دهانی وگرفتگی بینی، خرخر شبانه، سینوزیت، مشکلات گوش، کاهش حس بویایی و در نهایت مشکلات قلبی، ریوی می گردد.

درمان ضدآلرژی برای به تعویق انداختن پیدایش پولیپ و یا کاستن از سرعت رشد آن موثر است ولی چنانچه پولیپ ایجاد شد و اندازه آن به حدی رسید که باعث انسداد بینی گردید لازم است با عمل جراحی برداشته شود.
 

 سینوزیت

یکی دیگر از مشکلات و بیماری های مربوط به بینی است. سینوزیت یک بیماری است که به معنی التهاب سینوس ها است. التهاب می تواند از آلرژی ها، ویروس ها و بیماری های خاصی باشد. طبق گزارش کتابخانه ملی ایالات متحده آمریکا (NLM)، برخی از علائم ضعف، تب، خستگی، سرفه و گرفتگی  می تواند نشانه از سینوزیت است.
 

علائم عفونت سینوس‌ها یا سینوزیت

سینوزیت یا همان عفونت سینوس‌ها، علائم زیادی دارد. در ادامه به خلاصه‌ای از شایع‌ترین و اصلی‌ترین علائم سینوزیت اشاره می‌کنیم. بیشتر افراد به طور هم‌زمان دچار چند علامت سینوزیت می‌شوند. عده‌ای نیز ممکن است علائمی داشته باشند که به صورت تناوبی ظاهر شوند نه همزمان و به یک باره.

. سردرد ناشی از فشار در سینوس‌هایی که به طور کامل یا نسبی مسدود شده‌اند. این درد ممکن است وقتی فرد به سمت جلو خم می‌شود بدتر شود.
. حساس شدن صورت یا تورم آن در صورت لمس ناحیه صورت
. فشار یا درد به دلیل فشار موکوس بر بافت سینوس‌ها یا التهاب سینوس‌ها
. تب ناشی از التهاب و عفونت بافت سینوس‌ها
. ترشح کدر رنگ یا بد رنگ که اغلب در موارد عفونت باکتریایی سینوس‌ها مشاهده می‌شود
. احساس گرفتگی در بینی که هم در موارد عفونت سینوس‌ها رخ می‌دهد و هم در موارد غیرعفونی التهاب سینوس‌ها
. ترشحات پشت حلق که تولید بیش از حد موکوس ناشی از سینوزیت است و وارد حلق شده و بافت آن را تحریک می‌کند
. گلودرد که ناشی از التهاب بافت گلو در اثر ترشحات پشت حلق است
. سرفه که واکنشی نسبت به ترشحات پشت حلق بوده و تلاش بدن برای پاک کردن بافت گلو از محرک‌هاست
. دندان‌درد که ناشی از فشار وارد بر عصب‌ها و بافت‌های اطراف است
. گوش‌درد ناشی از فشار وارد بر عصب‌ها و بافت‌های اطراف
. چشم‌درد ناشی از فشار وارد بر عصب‌ها و بافت‌های اطراف
. خستگی ناشی از تب، واکنش ایمنی و سرفه
. بد بو شدن دهان که معمولاً ناشی از عفونت‌های باکتریایی است
. خارش و عطسه، در سینوزیت‌های غیرعفونی، اما ممکن است در برخی از علائم گفته شده در عفونت‌های سینوسی نیز وجود داشته باشد
. ترشحات بینی که معمولاً در سینوزیت‌های غیر عفونی، شفاف و یا سفید رنگ است
 

سینوزیت یا عفونت سینوس چیست؟

به التهاب حفره‌های هوایی در داخل راه‌های هوایی بینی، سینوزیت گفته می‌شود. سینوزیت می‌تواند ناشی از عفونت باشد اما می‌تواند در اثر آلرژی و تحریک سینوس‌ها در اثر مواد شیمیایی نیز ایجاد شود. یک عفونت سینوسی زمانی روی می‌دهد که یک ویروس، باکتریوم و یا قارچ در داخل سینوس رشد می‌کند.

سینوزیت یکی از عوارض بسیار شایعی است که می‌تواند در طول زندگی افراد رخ دهد. سینوزیت معمولاً زمانی روی می‌دهد که گرده‌های محیطی، راه‌های هوایی بینی را تحریک می‌کنند، مانند تب یونجه. سینوزیت می‌تواند ناشی از محرک‌هایی مانند مواد شیمیایی یا مصرف / سوء مصرف اسپری‌های بینی باشد. سرماخوردگی با سینوزیت فرق می‌کند؛ سرماخوردگی تنها ناشی از ویروس‌ها بوده و حدود هفت تا ده روز طول می‌کشد در حالی که سینوزیت ممکن است علت‌های گوناگون زیادی داشته باشد و معمولاً طولانی‌تر و با علائم گوناگون‌تری است.
 

سپتوم

صفحه صاف غضروف مانند در مرکز بینی است، اگر دچار آسیب دیدگی شود، ممکن است به سمت چپ یا راست متمایل شود یا در اثر مشکلات زایمان در بدو تولد می تواند متمایل و کج  رشد کند. این وضعیت را سپتوم بینی می گویند. سپتوم منحرف شده می تواند مشکلات و ناراحتی های تنفسی را ایجاد کند زیرا یک یا هر دو اتاقک بینی کمتر از حد انتظار فضا دارند.البته گاهی اوقات سپتوم جدا شده و با جراحی اصلاح می شود.
 

 ترشحات

ترشحاتی که از بینی می آیند می توانند یک مشکل باشند. آبریزش بینی ناشی از تولید موکوس است. به گفته کلینیک مایو، تولید مخاط ممکن است توسط هر چیزی که باعث تحریک و یا سوزش بینی می شود، مانند آلرژی، سرماخوردگی، آنفولانزا یا گرد و غبار ایجاد شود. خونریزی هنگامی ایجاد می شود که رگ های خونی کوچک در ناحیه بینی به علت هوای خشک، تحریک کننده ها، مواد شیمیایی تحریک شوند و اسیب بینند.

بسیاری از مردم با سینوس‌های مسدود شده یا بینی مشکل دارند. این مسئله می‌تواند ناشی از بافت متورم یا انسداد مخاط باشد. اغلب این مشکلات را می‌توان در خانه حل کرد. اما در صورت ناراحتی‌های ناگوار و خطرناک به پزشک مراجعه کنید.

منبع: سایت دکتردکتر
سایت دکترنمازی فر
سایت علوم پزشکی اراک